หลังจากที่ "ผู้ตรวจการแผ่นดิน" ออกแถลงการณ์ขอให้มีการชะลอโหวตนายกรัฐมนตรี รอบที่ 3 เป็นการชั่วคราว เพื่อให้มีการพิจารณาก่อนว่าขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญหรือไม่ ทำให้หลายคนสงสัยว่าผู้ตรวจการแผ่นดินคือใคร ใครเป็นผู้แต่งตั้ง มีหน้าที่และคุณสมบัติอะไรบ้าง ไทยรัฐออนไลน์ได้สรุปฉบับเข้าใจง่ายมาฝากกัน ติดตามได้ที่นี่
ทำความรู้จัก "ผู้ตรวจการแผ่นดิน" คือใคร?
ผู้ตรวจการแผ่นดิน (ภาษาอังกฤษ : Ombudsman) คือ องค์กรที่จัดตั้งขึ้นครั้งแรกตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ภายใต้ชื่อ "ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา" ซึ่งเป็นตำแหน่งที่ทำหน้าที่ดูแลทุกข์สุข คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ตลอดจนตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ โดยตำแหน่งนี้ได้รับอิทธิพลมาจากตำแหน่ง "ออมบุดสแมน" ที่ใช้กันในประเทศแถบสแกนดิเนเวีย
ใครเป็นผู้แต่งตั้ง "ผู้ตรวจการแผ่นดิน"
พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้แต่งตั้งผู้ตรวจการแผ่นดิน โดยทรงแต่งตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภาอีกที
ผู้ตรวจการแผ่นดินต้องมีคุณสมบัติอย่างไร?
บุคคลที่จะมาดำรงตำแหน่งผู้ตรวจการแผ่นดิน จะต้องเป็นผู้ที่มีความรอบรู้และมีความซื่อสัตย์สุจริต โดยจะต้องมีประสบการณ์ในการบริหารราชการแผ่นดิน วิสาหกิจ รวมถึงกิจกรรมอื่นๆ ที่เป็นประโยชน์ร่วมกันของสาธารณะ
...
รายชื่อผู้ตรวจการแผ่นดินคนปัจจุบัน 2566
ปัจจุบันมีผู้ตรวจการแผ่นดินทั้งหมด 3 คน ได้แก่
1. นายสมศักดิ์ สุวรรณสุจริต
ตำแหน่งประธานผู้ตรวจการแผ่นดิน
2. รองศาสตราจารย์อิสสรีย์ หรรษาจรูญโรจน์
ตำแหน่งผู้ตรวจการแผ่นดิน
3. นายทรงศัก สายเชื้อ
ตำแหน่งผู้ตรวจการแผ่นดิน
ประวัติความเป็นมาของผู้ตรวจการแผ่นดิน
ผู้ที่เสนอแนวคิดตำแหน่งผู้ตรวจการแผ่นดินขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทยก็คือ ศาสตราจารย์กมล สนธิเกษตริน ผ่านบทความเรื่องออมบุดสแมนในประเทศไทย เผยแพร่ในวารสารบทบัณฑิตย์ พ.ศ. 2509 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่สภากำลังร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2511 ทว่าในช่วงนั้นสถานการณ์การเมืองของไทยไม่ได้ให้ความสำคัญในการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ
แม้กระทั่งในปี พ.ศ.2534 ก็มีการพูดถึงประเด็นการแต่งตั้งตำแหน่งผู้ตรวจการแผ่นดินอีกครั้ง แต่ก็ไม่ได้รับความสนใจเช่นเดิม เนื่องจากมีการยึดอำนาจของคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2534
ในปี พ.ศ.2538 ได้มีการเพิ่มเติมบทบัญญัติว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภาไว้ว่า "พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งผู้ตรวจการรัฐสภามีจำนวนไม่เกินห้าคนตามมติของรัฐสภา และให้ประธานรัฐสภาเป็นผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการแต่งตั้งผู้ตรวจการรัฐสภา" โดยได้กำหนดรายละเอียดคุณสมบัติ หลักเกณฑ์ วิธีการแต่งตั้ง การถอดถอน และอำนาจหน้าที่ ให้เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ แต่ก็ยังไม่ได้จัดตั้งขึ้นมาอย่างเป็นทางการ
ต่อมารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 มีการประกาศบังคับใช้ให้ "ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา" เป็นองค์กรหนึ่งที่จะสนองเจตนารมณ์ในการตรวจสอบอำนาจของรัฐ โดยได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภาอีกครั้งใน พ.ศ.2542 เพื่อกำหนดแนวทางการดำเนินงานของผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา ซึ่งต่อมาได้มีการเปลี่ยนชื่อเป็น "ผู้ตรวจการแผ่นดิน"
รู้จัก 5 หน้าที่ของผู้ตรวจการแผ่นดิน
ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 ซึ่งได้บัญญัติให้ผู้ตรวจการแผ่นดินมีหน้าที่ดังต่อไปนี้
1. พิจารณาเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องเพื่อให้มีการปรับปรุงกฎหมายที่ก่อให้เกิดความเดือดร้อนหรือความไม่เป็นธรรมแก่ประชาชน
2. หาข้อเท็จจริงเมื่อเห็นว่ามีผู้ได้รับความเดือดร้อนจากการไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย รวมถึงดำเนินการเกี่ยวกับจริยธรรมของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง
3. จัดทำข้อเสนอแนะเสนอต่อคณะรัฐมนตรีให้ทราบถึงการที่หน่วยงานของรัฐยังมิได้ปฏิบัติให้ถูกต้องครบถ้วน
4. รายงานผลการตรวจสอบในกรณีที่หน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องไม่ดำเนินการตามข้อเสนอแนะของผู้ตรวจการแผ่นดินตาม
5. หากเป็นกรณีที่เกี่ยวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชน ให้ผู้ตรวจการแผ่นดินส่งเรื่องให้คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติดำเนินการต่อไป
อ้างอิงข้อมูล : สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน, สถาบันพระปกเกล้า
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม