หนุ่มเรืออวนแถวแม่กลองบ้านผม ใช้สำนวนด่ากันหลายชั้น ชั้นเบา “ออกลาย” ลายที่ว่ามีนัยไปถึงลายในตัว “เหี้ย” ชั้นกลางด่าเต็มคำ “ไอ้เหี้ย”
ชั้นหนัก โกรธหรือทนไม่ได้เต็มที ก็หลุดปาก “มึงมันเหี้ย ไม่ปนตะกวด”
หลายครั้ง ผมก็สงสัย เหี้ยหรือตะกวด มันเลวทรามต่ำช้ายังไง... ตามวิถีมันก็กิน ขี้ ปี้ นอน ตามประสาสัตว์เดรัจฉานพันธุ์หนึ่ง
ตอนเด็กๆ เหี้ยตัวหนึ่งเข้าไปอยู่ใต้ยุ้งข้าวหลังบ้าน แม่สั่งให้พวกลูกๆ เรียกด้วยคำสุภาพ “ตัวเงินตัวทอง” แล้วก็จุดธูปบอกกล่าว เชิญให้ออกไป
ระหว่างที่ผมกำลังคิด เหี้ยหรือตะกวด ไม่ดีตรงไหน ผมก็รู้ตัวเอง รู้จักสัตว์สายพันธุ์นี้น้อยนัก บางพันธุ์เขาว่ามีลิ้นสองแฉก พันธุ์ไหนหว่า! จึงพยายามค้นหาคำอธิบาย
เริ่มที่ “เหี้ย” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน บอกว่า ชื่อสัตว์เลื้อยคลานขนาดใหญ่ มีคำอังกฤษ ผมขอเขียนเป็นไทย “วรานุช” (ฟังเพราะออก) เป็นสัตว์ตระกูลเดียวกับตะกวด
เหี้ย ตัวอ้วนใหญ่สีดำ มีลายดอกสีเหลืองพาดขวาง (ที่มาของสำนวนด่า ออกลาย) หางยาว ชอบอาศัย และหากินบริเวณใกล้น้ำ โตเต็มวัยยาวได้ถึง 2.5 เมตร
ตะกวด ชื่อสัตว์เลื้อยคลานชนิด วรานุช เหมือนกัน ตัวสีน้ำตาลเหลือง ปากแหลม ลิ้นยาวแยกเป็น 2 แฉก (ฮั่นแน่! เจอตัวจริงแล้ว) หางยาวใช้ฟาดเพื่อต่อสู้ป้องกันตัว อาศัยตามป่าโปร่ง มากกว่าป่าทึบ หากินตามพื้นดิน ขึ้นต้นไม้เก่ง ชอบพาดตัวผึ่งแดดตามกิ่งไม้ แลน ก็เรียก
รู้จักแล้ว ตะกวดนี่เอง เคยบุกเข้าบ้านเจ๊จุก พี่สาวผม ริมคลองบางเรือหัก เป็นที่มาของวีรกรรม หมาผสมพันธุ์ฝรั่งสองตัวใช้วิชาหมาหมู่ ตัวหนึ่งหลอกล่อทางหาง อีกตัวโจมตีทางหัว เป็นนานกว่ามันจะยกธงขาว หนีลงน้ำ
...
มาถึงตุ๊ดตู่...พันธุ์นี้ เดิมทีผมไม่รู้ว่า เป็น “วรานุช” เหมือนกัน
สมัยเรียนชั้นประถม ครูให้ท่องบทดอกสร้อย ตุ๊ดเอ๋ย ตุ๊ดตู่ ในเรี่ยวในรูก็อยู่ได้ ขี้เกียจนักหนา ระอาใจ มาเรียกให้กินหมากไม่อยากคบ ชาติขี้เกียจเบียดเบียนแต่เพื่อนบ้าน การงานสักนิดก็คิดหลบ...
อีกแล้ว...ก็แค่เป็นสัตว์ที่อาศัยในรู ทำไมจึงเจอข้อหา ทั้งขี้เกียจ ทั้งน่ารังเกียจไปได้
มีคำอธิบายแรก เป็นสัตว์ชนิดเดียวกับตะกวด ตัวสีนวล ลายสีน้ำตาลเข้ม เกล็ดบนคอเป็นแผ่นแบน เมื่อยังเล็กหัวสีแดง พบทางภาคใต้ของประเทศไทย
คำอธิบายที่สอง อ่านแล้ว ฮา! พจนานุกรมว่า ชื่อสัตว์ชนิดหนึ่ง เช่น ในบทดอกสร้อยสุภาษิตว่า ตุ๊ดเอ๋ย ตุ๊ดตู่ในเรี่ยวในรูก็อยู่ได้
รู้จักวรานุช โดยเฉพาะพันธุ์ เหี้ยกับตะกวด เห็นความแตกต่าง เหี้ยมีลิ้นเดียว ตะกวดมีสองลิ้น ถูกใช้เป็นสำนวน ลิ้นสองแฉก
ไม่ว่าจะดูตรงไหน ผมไม่เห็น เหี้ย ตะกวด เลวทรามต่ำช้า หรือกระทั่งตุ๊ดตู่ ขี้เกียจ น่ารังเกียจ จนคบไม่ได้ตรงไหน สำนวนด่า “เหี้ยไม่ปนตะกวด” ก็คงเป็นแค่ เห็นเขาด่า ก็ด่าตามๆกันไป
เออ! ก็ถ้าเป็นคนบางคนก็ไปอย่าง...คนประวัติเลวตั้งแต่เคยถูกจับคดีค้าผงขาว คดีฆ่าคนที่เป็นข่าวครึกโครม และอีกหลายๆคดี ที่เป็นเรื่องสีเทา ฯลฯ ไม่ค่อยมีใครกล้ายกมาเอ่ย เขาว่ากันว่า สื่อกลัวมาเฟียก็ท่าจะจริง
ดีกรีระดับนี้ โดยวิสัยปกติซุกอาศัยบารมีการเมือง คุ้มหัว ก็คงพอถูไถอยู่ต่อไปได้
แต่ถ้าหลงตัวลืมตีน...ชูคอเหนือใคร เผลอคิดว่า มีเงินมีอำนาจ แล้วจะใหญ่แค่ไหนก็ได้...
คนเข้าข่ายคำด่า “เหี้ยไม่ปนตะกวด” หรือคำด่า เหี้ยบริสุทธิ์ ผมเชื่อคำโบราณ ไม่ต้องรอใครทำอะไร สวรรค์มีตา นรกมีมือ...ไม่ช้า มือนรก ก็ฉุดลงไปเอง.
กิเลน ประลองเชิง