ดาบในรอยยิ้ม

เกมการเมืองช่วงหนึ่ง กระแส “ล้มเจ้านาย” ยังแผ่ว มีการประโคมโหมโจมตีป๋า (พลเอกเปรม ติณสูลานนท์) มีคนอธิบายเชื่อมโยงให้เห็นภาพ “ป๋า” เป็นเหมือนขาโต๊ะ ตัดขาโต๊ะได้เมื่อไหร่ โต๊ะก็ล้ม เกมการเมืองช่วงใหม่ ผมฟังมาเป็นแรมปี ประยุทธ์ไม่เอาไหน ไม่ทุ่มเทพิทักษ์รักนาย นายไม่เอาประยุทธ์แล้ว วันสองวันนี้ มีข้อหา ใช้บ้านพักในค่ายทหาร ก็ยังได้ยินหนาหู

(ยิ้ม กโลบายเหนือผู้พิชิต เว่ย ถงเลี่ยง เขียน อธิคม สวัสดิฐาณ แปล สำนักพิมพ์เต๋าประยุกต์ พ.ศ.2552)

มีเรื่องเล่าสืบกันมา ในราชวงศ์ถางสมัยหนึ่ง มีสามขุนนางผู้ยิ่งใหญ่ เป็นคนโปรดฮ่องเต้

เมื่อหวีเฉาเอิน ขันที อธิบายว่า “กระถางมีไว้ใส่พระกระยาหาร คือสัญลักษณ์แทนชาติบ้านเมือง พระกระยาหาร คืออาหารวิเศษแปดชนิด

ขาทั้งสามของกระถาง คือสัญลักษณ์ของขุนนางผู้ใหญ่ทั้งสาม ที่ช่วยกันบริหารราชการแผ่นดิน

ถ้าขากระถางหัก กระยาหารในกระถางก็คว่ำหก

เปรียบเหมือนสามมหาเสนาบดี ไม่อยู่ในคลองธรรม ไม่ทำตัวให้ยุติธรรมสมกับตำแหน่งหน้าที่

ชาติบ้านเมืองก็จะเสื่อมโทรมล่มสลาย”

ขันทีหวีเฉาเอิน พูดต่อหน้าสองมหาเสนาบดี หวางจิ้น และหยวนไจ้ ซึ่งรู้กันว่ามีความบาดหมางกันอยู่ ทั้งสองแสดงปฏิกิริยาแตกต่างตรงกันข้าม

คนหนึ่งโกรธ อีกคนหนึ่งหัวเราะ

ขันทีหวีเฉาเอิน เป็นคนฉลาดเจ้าปัญญา เห็นดังนั้นก็ถอนหายใจใหญ่ พูดว่า

“โทสะคืออารมณ์ปกติ ผู้ยิ้มสิใจยากหยั่ง”

มีคำอธิบายต่อว่า การใช้ยิ้มเป็นกโลบาย จึงเป็นเรื่องแยบคายถึงขั้น แม้ภูตผีเทพยดาก็รับมือไม่ได้ ลึกซึ้งถึงขั้นแม้ฟ้าดินก็ไม่อาจล่วงรู้

ในภาษาจีน มีสำนวนสะท้อนพลังอำนาจของยิ้มอยู่มากมาย เช่น “ยิ้มหนึ่งล่มเมือง ยิ้มซ้ำล่มแคว้น”

หรือ “เหลียวมองส่งยิ้มโปรยเสน่ห์ จากนั้นจอมราชันเฝ้าพะนอ โอ้ละหนอ ลืมแล้วสิ้น การแผ่นดิน”

มีคำเปรียบเปรย ยิ้มมีอานุภาพประหนึ่งไฟเทพยดา เผาพระราชวังอาฝางกง ให้เป็นจุณได้ในพริบตา (พระราชวังอาฝางกง สร้างสมัยจิ๋นซีฮ่องเต้ ต่อมาถูกเซี่ยงหวี่เผาวอด)

บ้านเมืองเราตอนนี้ ไปทางไหนก็เห็นแต่คน หน้าดำคล้ำหมอง ที่คุยพอเปิดใจกันได้ ก็ปรับทุกข์กัน จะฆ่ากันเมื่อไหร่ จะไปยังไงต่อ

ค่อยๆมองให้ดีๆ อาจจะเห็นใครบางคน หรือหลายคน “แอบยิ้ม” ในวิกฤติมีโอกาส นี่น่าจะเป็นโอกาสของพวกเขา จะคิดจะทำอะไรที่ใจอยากทำ

เรื่องขากระถาง หรือขาโต๊ะ ที่เปรยๆไว้ ไม่ใช่ประเด็นสำคัญ

เมื่อขาโต๊ะเก่าหักไป ขาโต๊ะใหม่ก็ต้องมีแทน ไก่ตัวนี้ไม่ขัน ไก่ตัวอื่นก็ขัน หรือไก่ทั้งฝูงรวมหัวกันไม่ยอมขัน ตะวันก็ยังขึ้นอยู่ดี.

กิเลน ประลองเชิง