การขอสัญชาติเป็นไทยถูกพูดถึงอย่างกว้างขวาง หลังมีข่าวการขอสัญชาติไทย ตามมาตรา 7 ทวิ พ.ร.บ.สัญชาติ ปี 2559 ให้กับสมาชิกทีมหมูป่าอะคาเดมี ซึ่งเวลานี้โด่งดังระดับโลก จากกรณี 13 ทีมหมูป่า เข้าไปติดในถ้ำหลวงขุนน้ำนางนอน อยู่ถึง 17 วัน โดยทั้ง 3 ที่กล่าวถึง ได้แก่ 'โค้ชเอก' นายเอกพล จันทะวงษ์ อายุ 25 ปี ผู้ช่วยโค้ชผู้ฝึกสอน 'น้องตี๋' นายพรชัย คำหลวง อายุ 16 ปี ชั้น ม.4 ร.ร.บ้านป่ายาง และ'น้องดุล'ด.ช.อดุลย์ สามออน อายุ 14 ปี ชั้น ม.2 ร.ร.เวียงพาน
ทั้งนี้ ทีมข่าวไทยรัฐออนไลน์ ได้จำแนก และรวบรวมขั้นตอน การยื่นเรื่องขอสัญชาติไทย รวมไปถึงประเภทของผู้ที่จะขอสัญชาติไทย ให้ได้รู้ จะได้นำไปปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง
ประเภทที่ 1 บุตรของบุคคลที่อพยพเข้ามาในประเทศไทยและอาศัยอยู่เป็นเวลานาน สำหรับกลุ่มที่มีเชื้อสายไทย มีหลักเกณฑ์ดังนี้
1.เป็นชนกลุ่มน้อย ในกลุ่มผู้อพยพเชื้อสายไทยจากเกาะกง กัมพูชา ที่อพยพเข้ามาก่อนและหลัง 15 พฤศจิกายน 2520 หรือผู้พลัดถิ่นสัญชาติพม่าเชื้อสายไทย ที่อพยพเข้ามาก่อนและหลัง 9 มีนาคม 2519 หรือชาวลาวภูเขาอพยพ
...
2.เกิดในประเทศไทย มีหลักฐานการเกิด โดยมีชื่อในทะเบียนราษฎรและทะเบียนประวัติ
3.ได้รับการศึกษาตามหลักสูตรที่ทางราชการกำหนด หรือสามารถพูดและฟังภาษาไทยเข้าใจ (ยกเว้นเด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี)
4.มีความประพฤติดี ไม่เคยได้รับโทษคดีอาญา ยกเว้นความผิดโดยประมาทหรือลหุโทษ หากได้รับโทษในคดีอาญา ต้องพ้นโทษมาแล้วอย่างน้อย 5 ปี นับถึงวันที่ยื่นคำร้อง
5.ประกอบอาชีพสุจริต ยกเว้น พระภิกษุ สามเณร และนักบวชในศาสนาอื่น ๆ
6.ไม่ปรากฏหลักฐานการมีและใช้สัญชาติอื่น
ประเภทที่ 2 บุตรของบุคคลที่อพยพเข้ามาในประเทศไทยและอาศัยอยู่เป็นเวลานาน สำหรับกลุ่มที่ไม่มีเชื้อสายไทย มีหลักเกณฑ์ดังนี้
1.เป็นชนกลุ่มน้อย ในกลุ่มต่อไปนี้
-ชาวเขา 9 เผ่า
-บุคคลบนพื้นที่สูง หรือชุมชนบนพื้นที่สูงที่อพยพเข้ามาก่อนและหลัง 3 ตุลาคม 2528
-อดีตทหารจีนคณะชาติ
-จีนฮ่ออพยพพลเรือน
-จีนฮ่ออิสระ
-ผู้พลัดถิ่นสัญชาติพม่า
-ผู้หลบหนีเข้าเมืองจากพม่า
-ชาวเวียดนามอพยพ
-ชาวลาวอพยพ
-เนปาลอพยพ
-อดีตโจรจีนคอมมิวนิสต์มาลายา
-ไทยลื้อ
-ม้งถ้ำกระบอกที่ทำประโยชน์
-ผู้หลบหนีเข้าเมืองชาวกัมพูชา
2.เกิดในประเทศไทย มีหลักฐานการเกิด โดยมีชื่อในทะเบียนราษฎร หรือทะเบียนประวัติ
3.สามารถพูดและฟังภาษาไทยเข้าใจ (ยกเว้นเด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี)
4.มีความประพฤติดี ไม่เป็นภัยต่อความมั่นคงของประเทศไทย ไม่เคยได้รับโทษคดีอาญา ยกเว้นความผิดโดยประมาทหรือลหุโทษ หากได้รับโทษในคดีอาญา ต้องพ้นโทษมาแล้วอย่างน้อย 5 ปี นับถึงวันที่ยื่นคำร้อง
5.ประกอบอาชีพสุจริต ยกเว้น พระภิกษุ สามเณร และนักบวชในศาสนาอื่นๆ
6.มีความจงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์ และประเทศไทย
7.ไม่ปรากฏหลักฐานการมีและใช้สัญชาติอื่น
หลักฐานที่ต้องใช้ในการยื่นขอสัญชาติไทย
ผู้ยื่นคำร้อง (กรณียื่นคำร้องแทน)
1.สำเนาทะเบียนบ้าน (ท.ร. 13) และทะเบียนประวัติ
2.สำเนาบัตรประจำตัว
ผู้ขอมีสัญชาติไทย
1.รูปถ่ายขนาด 2 นิ้ว จำนวน 3 รูป (กรณีผู้ยื่นคำร้องยังไม่บรรลุนิติภาวะใช้รูปถ่าย จำนวน 6 รูป โดยให้ติดในแบบคำร้องฯ จำนวน 3 ชุด)
2.สำเนาทะเบียนบ้าน (ท.ร. 13) และทะเบียนประวัติ
3.บัตรประจำตัว (ยกเว้น กรณีอายุยังไม่ถึงเกณฑ์ทำบัตร)
4.สูติบัตร หรือหนังสือรับรองการเกิด หรือหนังสือรับรองสถานที่เกิด
5.บัตรประจำตัวของบิดา และมารดาของผู้ขอมีสัญชาติไทย
6.หนังสือหรือหลักฐานรับรองการศึกษา หากไม่มีได้สอบถามผู้ขอมีสัญชาติไทยแล้ว สามารถพูดภาษาไทยเข้าใจ (ยกเว้น เด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี)
7.หลักฐานแสดงการประกอบอาชีพ ใบอนุญาตทำงาน หนังสือรับรองจากสถานประกอบการ และหลักฐานการเสียภาษี (ยกเว้นกรณีรายได้ไม่ถึงเกณฑ์เสียภาษี) หรือหลักฐานการรับรองการประกอบอาชีพสุจริต โดยมีบุคคลที่น่าเชื่อถือรับรอง 2 คน หรือหลักฐานแสดงกรณีเป็นพระภิกษุ สามเณร และนักบวชในศาสนาอื่นๆ (ต้องปฏิบัติกิจมาแล้วไม่น้อยกว่า 5 ปี) หรือหลักฐานแสดงกรณียังไม่บรรลุนิติภาวะ คนไร้ความสามารถ คนเสมือนไร้ความสามารถ และไม่ได้ประกอบอาชีพ
8.กรณีเคยต้องโทษคดีอาญา (ยกเว้นความผิดโดยประมาท หรือลหุโทษ) มีหลักฐานดังนี้
- สำเนาคำพิพากษาของศาล และหนังสือรับรองคดีถึงที่สุด หรือหลักฐานอื่น ที่แสดงถึงผลของคดีและคดีถึงที่สุด หรือ
-เอกสารแสดงการพ้นโทษ (กรณีได้รับโทษจำคุก) ซึ่งต้องพ้นโทษอย่างน้อย 5 ปี นับถึงวันที่ยื่นคำร้อง
9.แผ่นพิมพ์ลายนิ้วมือของผู้ขอมีสัญชาติไทย (ให้พิมพ์ลายนิ้วมือของผู้ขอมีสัญชาติไทย จำนวน 4 แผ่น โดยจัดส่งให้กรมการปกครอง จำนวน 2 แผ่น และเก็บไว้ที่จังหวัดและอำเภอแห่งละ 1 แผ่น)
10.หลักฐานอื่น ๆ (ถ้ามี)
สำหรับขั้นตอนการพิจารณา ผู้ยื่นขอสัญชาติไทย มีขั้นตอนการดำเนินการอยู่ว่า จะต้องยืนเรื่องที่สำนักทะเบียนท้องถิ่นโดยจะมีการตรวจสอบหาหลักฐานการเกิด หรือสอบถามบุคคลที่เกี่ยวข้อง (พยานบุคคล) เพื่อที่จะออกหนังสือรับรองการเกิด 20/1 และยื่นเรื่องต่อนายอำเภอ เพื่อที่จะขออนุมัติสถานะต่อไป
หากหลักฐานครบถ้วน ก็จะส่งไปยังอำเภอ โดยผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี นายอำเภอจะเป็นผู้รับหน้าที่อนุมัติสัญชาติให้ แต่สำหรับ "โค้ชเอก" ซึ่งมีอายุมากกว่า 18 นั้น จะมีการส่งเรื่องให้ทางผู้ว่าราชการจังหวัดพิจารณาสัญชาติต่อไป
ทั้งนี้ ทุกอย่างจะต้องดำเนินการอย่างเป็นขั้นเป็นตอน ซึ่งหลังเกณฑ์ต่าง ๆ จะต้องสอดคล้องกับคุณสมบัติเบื้องต้นตามมติคณะรัฐมนตรี ปี 2559
ขณะที่ ร้อยตำรวจโทอาทิตย์ บุญญะโสภัต อธิบดีกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ยืนยันชัดทั้ง 3 ราย มีโอกาสขอสัญชาติไทยได้ เพราะคุณสมบัติหลายอย่างเข้าข่ายระเบียบการขอสัญชาติของกระทรวงมหาดไทย แต่ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับดุลพินิจของนายอำเภอแม่สาย เพราะมท.1 ได้มอบอำนาจให้นายอำเภอไปพิจารณา แล้ว ตามระเบียบของกระทรวง