ศรัทธายังอยู่ แต่รายได้หายไป วัดงัดกลยุทธ์ "เก่าในใหม่" สู้โควิด-19

• การค้นพบหีบพระธรรมโบราณที่วัดราชบูรณะ จ.พิษณุโลก จุดประกายเรื่อง "ใหม่ในเก่า เก่าในใหม่" ที่จะผสมผสานของเก่าที่ดีอยู่แล้ว กับวิถีในโลกใหม่ "หลังโควิด" เพื่อการท่องเที่ยวโบราณสถาน วัดวาอาราม และการอนุรักษ์ที่ยั่งยืน 

ปฏิเสธไม่ได้ว่า ผลพวงหนึ่งจากการแพร่ระบาดของ โควิด–19 ได้ส่งผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อ "การท่องเที่ยวของประเทศไทย" 

สถานประกอบการ ร้านค้า ร้านอาหาร โรงแรม กิจการขนส่ง ฯลฯ ที่ผูกโยงอยู่กับการท่องเที่ยว หลายรายถึงกับล้มทั้งยืน ไปต่อไม่ไหว

วัดวาอาราม ต่างๆ หลายแห่ง ได้รับผลกระทบไปด้วย โดยเฉพาะที่เป็นหมุดหมายสำคัญของนักท่องเที่ยว วัดที่เป็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ โบราณสถาน สถูปสถานเจดีย์ที่น่าศึกษา มีพระพุทธรูปอันศักดิ์สิทธิ์สวยงาม จากที่เคยมีพุทธศาสนิกชนแวะเวียนมาเที่ยวชมแต่ละวันคับคั่ง ก็เงียบเหงาไปตามๆ กัน

หลายวัดต้องมานั่งตรึกตรอง คิดกันใหม่ว่าในอนาคต หลังหมด "โควิด" แล้ว จะทำอย่างไรกับค่าใช้จ่าย ค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าทำนุบำรุงดูแลสถานที่ และค่าใช้จ่ายอื่นๆ อีกจิปาถะ

แนวคิดที่จะต้องมี "สิ่งดึงดูดใจใหม่ๆ" ถูกนำมาปรับใช้ นำของเก่าที่มี ที่ดีอยู่แล้ว มาจัดการแบบใหม่ 

อย่างเช่นที่ วัดราชบูรณะ อ.เมือง จ.พิษณุโลก อีกหนึ่งวัดที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญทางประวัติศาสตร์ของเมืองสองแคว

วัดราชบูรณะ สร้างขึ้นในสมัยสุโขทัย เช่นเดียวกับ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร และได้รับการบูรณะต่อๆ กันมา จนเมื่อถึงสมัยพระยาลิไท จึงได้มีการเปลี่ยนชื่อเป็นวัดราชบูรณะ อยู่ใกล้กับวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร หรือวัดใหญ่ และวัดนางพญา

เดิมนั้น วัดราชบูรณะ จะมีอาณาเขตติดอยู่กับวัดนางพญา แต่ด้วยความเจริญของบ้านเมือง มีการตัดถนนผ่าน ทำให้มีการแบ่งแยกพื้นที่อาณาเขตจากกัน

วัดราชบูรณะ เป็นวัดที่มีอายุยาวนานนับพันปี มีโบราณสถานและโบราณวัตถุที่น่าสนใจหลายอย่าง

เจดีย์หลวง มีลักษณะเป็นเจดีย์ทรงกลมแบบลังกา ตั้งบนฐานแปดเหลี่ยมที่เรียงกันเป็นชั้นๆ และมีเจดีย์เล็กๆ ล้อมรอบ

ส่วน พระอุโบสถ อยู่ใกล้กับหอไตร ด้านในเป็นจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับเรื่องรามเกียรติ์ ด้านบนและด้านล่างเป็นภาพกามกรีฑาที่ไม่เคยพบเห็นในวัดใดๆ มาก่อน รวมทั้งภาพวาดแฝดอินจันด้วย

พระวิหาร ของวัดราชบูรณะ ซึ่งเป็นอาคารแบบก่ออิฐถือปูน ลักษณะสถาปัตยกรรมแบบทรงโรงมี 9 ห้อง เป็นศิลปะสมัยสุโขทัย ด้านในมีเสาศิลาแลงกลม มีพระพุทธรูปปูนปั้นปางมารวิชัยแบบศิลปะสุโขทัยเป็นพระประธาน คือ หลวงพ่อทองดำ

ภายในวิหารมีการจัดมุมพิพิธภัณฑ์ชุมชนย่อยๆ พร้อมพระเครื่องนางพญารุ่นดังให้ชมกัน และมีมณฑปเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ อยู่ใกล้กับศาลาการเปรียญอีกด้วย

ปัจจุบัน ทางวัดกำลังจัดสร้าง พระนางพญาองค์ปฐม มีขนาดหน้าตักกว้าง 8 เมตร สูง 12 เมตร ในรูปทรงเข่าโค้ง หล่อด้วยทอง เงิน เงินยวง หรือเป็นการเททองหล่อด้วยปัญจะโลหะอะลูมินัมบรอนซ์ จำนวน 12 ตัน แล้วเสร็จไปประมาณ 60 เปอร์เซ็นต์

เมื่อพระนางพญาองค์ปฐมนี้ดำเนินการจัดสร้างเสร็จสมบูรณ์ ทางวัดจะนำไปประดิษฐานบริเวณที่ดินสามเหลี่ยมของวัด อยู่บริเวณเชิงสะพานนเรศวรฝั่งตะวันออก อยู่ติดกับวัดนางพญา และวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร หรือวัดใหญ่ สถานที่ประดิษฐาน พระพุทธชินราช

ถือได้ว่าเป็น "เก่าในใหม่" ที่สามารถนำมาผสมกลมกลืน นักท่องเที่ยวสามารถมาเที่ยวชม และกราบสักการะเพื่อความเป็นสิริมงคล จากเดิมที่เห็นเพียงพระนางพญา ที่เป็นพระเครื่องบูชาขนาดเล็ก

นอกจากนี้ทางวัดยังมี "ของดีมีค่า" อีกหลายอย่าง

เมื่อวันที่ 8 ตุลาคมที่ผ่านมา นายประทีป เพ็งตะโก อธิบดีกรมศิลปากร ได้เดินทางมาชมโบราณวัตถุที่วัดราชบูรณะ ทั้งหีบพระธรรม ตู้พระธรรม พระพุทธรูปโบราณล้ำค่า ซึ่งแนวโน้มทางอธิบดีกรมศิลปากร อยากให้มีการจัดเป็นพิพิธภัณฑ์เพื่อแสดงให้ประชาชนได้ศึกษาเรียนรู้ โดยพร้อมที่จะสนับสนุนงบประมาณในการจัดทำ

ไฮไลต์สำคัญคือ หีบพระธรรมโบราณ ที่พบอยู่ในวัด และในวันที่อธิบดีกรมศิลปากรมาเยี่ยมชม วัดได้รับการยืนยันจากผู้ชำนาญการที่เดินทางมาพร้อมกับคณะว่า ลวดลายหีบเป็นแบบสมัยอยุธยา มีอายุมากกว่า 400 ปี ความเป็นอัตลักษณ์คือการประดิษฐ์ลวดลายในกรอบเรขาคณิต

"ถ้าทำประตู เขาเรียกว่าลายดอกกุดั่น เหมือนลายประตูอุโบสถ แต่หากนายช่างจะทำหีบพระธรรมก็จะมีการแปลงลายเป็นลวดลายดอกไม้แบบความนิยมในยุคนั้น สอดคล้องกับศิลปะแถบภาคเหนือ ที่เป็นงานสลักไม้ เป็นช่วงที่อยุธยามีศึกสงครามกับทางล้านนา ทำนองเดียวกับงานปูนปั้นที่พบในวัดนางพญา อ.ศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย นับเป็นวัตถุโบราณสำคัญ และอธิบดีกรมศิลปากรขอให้ทางวัดขึ้นทะเบียนเพื่อจะได้ปกป้อง คุ้มครอง และรักษาไว้ โดยทางกรมศิลปากรจะเข้ามาช่วยอนุรักษ์ต่อไป"

พระปลัดปรีชาวุฒิสาสน์ วุฑฺฒิโก พระเลขานุการ พระครูสิทธิธรรมวิภัช เจ้าอาวาสวัดราชบูรณะ กล่าวว่า โดยสรุปแล้ว ถ้าจะให้เข้าใจถ่องแท้ถึงเรื่อง เก่าในใหม่ ใหม่ในเก่า ก็เปรียบได้กับการวิวัฒนาการของโลกที่มีการเปลี่ยนไปตามกาลเวลา ตามยุคสมัย

"เฉกเช่นเดียวกับ การจดบันทึก เรื่องราวต่างก็มีการบันทึกในหลากหลายรูปแบบ ในอดีตมีการบันทึกลงบนหิน เช่น ศิลาจารึก บันทึกลงแผ่นโลหะ เงินทอง อาทิ พระสุพรรณบัฏต่างๆ แต่ในทางพระพุทธศาสนาก็มีการบันทึกเรื่องราวประวัติ รวมไปถึงหลักคำสอน ตำรายา หรือคาถาต่างๆ ลงบนใบลาน เป็นต้น นั่นคือกระบวนในอดีต

หากเป็นปัจจุบันก็จะเป็นการบันทึกลงบนคอมพิวเตอร์ บนแผ่นซีดี บนแฟลชไดร์ฟ หรือฝากไว้ในอีเมล แต่กระบวนการสมัยใหม่นั้น มักมีความเสียหายอยู่บ่อยๆ เช่น เกิดไวรัส เกิดการโจรกรรมข้อมูล หรือแฮกข้อมูลได้โดยง่าย สิ่งเหล่านี้คือความใหม่ในโลกปัจจุบัน

แต่หากย้อนไปในอดีต การเก็บรักษาข้อมูลต่างๆ นั้น แม้จะดูไม่น่าปลอดภัย แต่มีกระบวนการที่สามารถเก็บรักษาได้เป็นร้อยๆ ปี เช่น หีบพระธรรม ตู้พระธรรมสมัยอยุธยา แม้กาลเวลาผ่านมา 400 กว่าปี แต่ความคงทนก็ยังให้เราได้ศึกษาค้นคว้าถึงจินตนาการของช่างในอดีตว่า มีการซ่อนเคล็ดลับอะไรเอาไว้ ที่ต้องศึกษาให้เกิดความเข้าใจ และเกิดจินตนาการต่อเนื่องไปอีก

ฉะนั้น ไม่ว่าจะเก่าหรือใหม่ก็มีดีเช่นกัน ดังปราชญ์ท่านกล่าวไว้ว่า “อย่าหลงของเก่า อย่าเมาของใหม่” เพราะทุกอย่างมีดีอยู่ในตัว"

ทั้งหมดทั้งมวลนี้ คือความพยามยามในการอนุรักษ์ของเก่า ในวิถีแห่งโลกสมัยใหม่ ความพยายามที่จะอยู่รอดในห้วงเวลาวิกฤติ ภายหลังการระบาดของไวรัสโควิด-19 ที่ส่งผลกระทบกับทุกคนบนโลกใบนี้..