บ้านห้าง ร.5 หรือบ้านห้างล่ำซำ ตั้งอยู่ใกล้วัดสว่างอารมณ์ ต.นครชุม อ.เมืองกำแพงเพชร
เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น สร้างด้วยไม้สักทั้งหลังรูปแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมตะวันตก ประดับด้วยไม้ฉลุลายอย่างประณีต สวยงาม ซื้อมาจากเรือนพระยารามรณรงค์สงคราม เจ้าเมืองกำแพงเพชร
นายสันติ อภัยราช อาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิด้านวัฒนธรรม จ.กำแพงเพชร บอกว่า บ้านห้าง ร.5 หรือเรือนปั้นหยา ประยุกต์สองชั้นเป็นบ้านที่ ร.5 เสด็จเยือนตอนเสด็จประพาสต้นเมืองกำแพงเพชร เมื่อปี พ.ศ.2449
เมื่อก่อนเป็นสำนักงานห้างค้าไม้ ระเบียงด้านหลังทั้งหมดกั้นเป็นห้องทำงาน ส่วนชั้นล่างเป็นเรือนใหญ่ มี 4 ห้อง คือห้องพัสดุกองช้าง ห้องเสมียนพนักงาน และห้องโถงใหญ่ เป็นห้องทำงานของพะโป้ พะเลวาซวยล่า สะมะเย มีบันไดขึ้นลง 2 ทาง ทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ชั้นบนมีระเบียงยื่นออกไปทางคลองสวนหมาก
สำหรับพะโป้ เป็นพ่อค้าไม้ชาวกะเหรี่ยง เดินทางจากเมียนมา เข้ามาทำไม้ในเขตพื้นที่ป่าคลองสวนหมาก โดยการนำพาของมองม่อ มองปีล ตั้งแต่ปี พ.ศ.2429 พะโป้แต่งงานกับคนไทยชื่อ นางทองย้อย มีบ้านเรือนอยู่ริมคลองสวนหมากใกล้กับบ้านห้าง มีบุตรธิดาด้วยกัน 4 คน (ปัจจุบันเสียชีวิตหมดแล้ว)
เจ้าของบ้านล่าสุดคือ นางวัฒนา อุดมรัตน์ศิริชัย ข้าราชการครูบำนาญ เคยทำเรื่องยกบ้านและที่ดินหลังนี้ให้กับกรมศิลปากร เพื่อทำพิพิธภัณฑ์พระพุทธเจ้าหลวง ประพาสต้นกำแพงเพชร แต่ได้รับการปฏิเสธ
ปัจจุบันอนุรักษ์บ้านไว้ให้อยู่คู่เมืองกำแพงเพชรเป็นแหล่งท่องเที่ยวศึกษา มีป้ายเขียนว่า “ห้ามขึ้นบนบ้าน” แต่น่าเสียดายคือในปัจจุบัน ตัวอาคารทรุดโทรม พื้นบ้านผุพัง ขาดการบูรณะ
ประชาชนชาวกำแพงเพชรพูดเป็นเสียงเดียวอยากฝากให้กรมศิลปากร หรือส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง เข้ามาบูรณาการบูรณะบ้านห้างหลังนี้ เพื่อเก็บไว้ให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้
...
ถ้าเรือนไม้หลังนี้ได้รับการบูรณะสู่สภาพเดิม จะเป็นสถานที่อีกแห่งที่ทรงคุณค่า ดึงดูดให้คนมาเที่ยวชม ฝากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องด้วย!!!
สมพงษ์ พงศ์สุทธิยากร/รายงาน