ถ้ำผายาว แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่เพิ่งเปิดตัวไม่นาน ตั้งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยหลวง บ้านดงเจริญ ต.ม่วงคำ อ.พาน จ.เชียงราย
ทางเข้าต้องเดินขึ้นบันไดที่มีการพัฒนาเพื่อความสะดวกถึง 331 ขั้น ระหว่างทางเดินจะพบพันธุ์ไม้เฉพาะถิ่นหลากหลายสายพันธุ์ ระบบนิเวศยังอุดมสมบูรณ์มาก...
จะดื่มด่ำเพลิดเพลินกับธรรมชาติจนลืมความเหน็ดเหนื่อยเดินไปถึงปากถ้ำโดยไม่รู้ตัว...
พอเข้าสู่ปากถ้ำจะต้องลอดเข้าไปประมาณ 10 เมตร ลักษณะเป็นถ้ำแห้ง ไม่มีน้ำไหลหลาก ปลอดภัย ระยะทางความลึกภายในถ้ำราว 2.6 กม.ก็จะทะลุปากถ้ำอีกทาง
ภายในถ้ำจะมีโถงเล็กโถงใหญ่จำนวนมาก ลึกเข้าไปราว 200 เมตร จะพบกับโถงขนาดกว้างใหญ่กว่า 50 เมตร สูงเท่าตึก 5 ชั้น มีลักษณะคล้ายท้องพระโรงที่ยังคงสภาพสวยงามมาก บรรจุคนได้นับร้อยคน
ที่สำคัญมีหินงอกหินย้อยสวยงามให้ชม บางจุดเป็นเสาเดี่ยวเสาคู่ คล้ายหัวสัตว์และคล้ายอ่างเลี้ยงปลาสวยงามดังเนรมิตลักษณะแปลกตา ตามจินตนาการของผู้พบเห็น บางก้อนคล้ายรวงผึ้งติดอยู่ที่เพดานถ้ำ
เมื่อเดินไปทางแยกซ้ายตลอดเส้นทาง จะพบกับหินงอกหินย้อย มีลักษณะแปลกๆต่างกัน เช่น รูปช้าง รูปม้า รูปพญานาค
ส่วนที่น่าตะลึงตื่นตาตื่นใจมากอยู่โถงที่ 18 จะพบก้อนหินย้อยขนาดใหญ่เส้นผ่าศูนย์กลาง 1-2 เมตร เนื้อสีขาวก้อนโต มีผลึกคล้ายเพชรระยิบระยับเมื่อกระทบกับแสงไฟ
มีผู้ตั้งชื่อว่า ราชินีหินย้อย ที่สวยที่สุด ขาวงามดังเพชร ผู้ที่เข้าไปชมไม่มีใครจะอดใจได้ ต้องไปยืนถ่ายรูปไว้เป็นที่ระลึกทุกคน...
นอกจากหินย้อยสวยงามบนเพดานถ้ำ จะพบกับหินงอกบนพื้นที่เกิดจากน้ำหยดบนเพดานถ้ำลงสู่พื้นสะสมมานาน กลายเป็นหินงอกรูปร่างแตกต่างกันอย่างน่าทึ่ง
ด้วยความสวยสดงดงามที่ธรรมชาติสรรค์สร้างให้มนุษย์ได้ชื่นชมนับว่ามีค่ายิ่ง!!!
...
วีระชัย ปทุมชัย