หาดูยาก! เหมืองพลอยหนึ่งเดียวของลุงสำราญ ที่เปิดให้สัมผัสวิถีชีวิต แหล่งต้นน้ำอัญมณีเลอค่าของเมืองจันท์ ที่ยังคงรักษาไว้ซึ่งเอกลักษณ์การขุดพลอยก้อน ที่นับวันจะหาชมได้ยาก...
นายสำราญ รัตนเกียรติ หรือลุงสำราญ ในวัย 64 ปี ชาวบ้านพื้นที่หมู่ 4 ต.พลอยแหวน อ.ท่าใหม่ จ.จันทบุรี ยังคงรักษาอาชีพการทำพลอย โดยเฉพาะการทำเหมืองพลอยโดยไม่ใช้เครื่องจักร พร้อมทั้งเปิดเป็น “ศูนย์สาธิตและแหล่งเรียนรู้ด้านอัญมณี พลอยแหวน” ที่เปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ ได้สามารถเข้ามาศึกษาวิธีการขุดพลอย คัดแยกพลอยด้วยตัวเองได้
...
แม้อายุล่วงเลยเข้าเลข 6 แล้ว ลุงสำราญก็อยากให้คนทั่วไป นักเรียน-นักศึกษา ได้มีโอกาสเรียนรู้และเข้าใจขบวนการทำพลอย ตั้งแต่ต้นน้ำ ที่ยังเห็นเป็นวัตถุดิบ หรือพลอยก้อน ในพื้นที่จริง ในอดีตการขุดพลอยจะใช้วิธีขุดเป็นบ่อหรือหลุมลึกลงไปในดินลึก 2-3 เมตร แล้วเอาใส่ขุดใส่บุ้งกี๋นำขึ้นมาร่อน แต่เมื่อราว 10 ปีย้อนหลัง จะใช้วิธีนำเครื่องจักรขนาดใหญ่มาขุดเอาดินที่มีพลอยปะปนมากองเป็นลักษณะภูเขา และจึงทำการฉีดน้ำไล่ลงมา ซึ่งก็จะไหลลงในอุปกรณ์คัดแต่ง หรือที่พื้นบ้าน ชาวจันทบุรี เรียกว่า “แย็ก” จากนั้นจึงนำมาทำการคัดแยกพลอยออกจากกรวดและดิน
ลุงสำราญ บอกว่า ปัจจุบันนี้ตนเองยังต้องทำขั้นตอนนี้เอง เนื่องจากต้องอาศัยความชำนาญในการดู ซึ่งจะต้องนำมาส่องกับแสงแดด หากพบเป็นสีๆ แสดงว่าเป็นพลอย ก็จะคัดแยกออกมา เพื่อนำไปคัดว่ามีรอยแตกหรือไม่ ซึ่งหากมีรอยแตกก็จะใช้งานไม่ได้ แต่ถ้าไม่มีรอยแตก ก็จะมีคนนำไปขายที่ตลาดค้าพลอย และส่งไปที่ร้าน เพื่อคัดและแต่งรูปทรง ทั้งการโกลน การเจียร ตามขั้นตอนต่างๆ เพื่อให้เป็นอัญมณีเลอค่าต่อไป
ทุกวันนี้ ลุงสำราญ พร้อมด้วยครอบครัว ทำการขุดพลอยดิบไปแล้วเพียง 3 ไร่ จากเนื้อที่ทั้งหมดกว่า 10 ไร่ บริเวณตีนเขาพลอยแหวน สาเหตุมาจาก กว่าจะขุดได้แต่ละไร่ต้องใช้เวลานานมาก และต้องทำการกันเองโดยไม่ใช้เครื่องจักรขนาดใหญ่ ซึ่งพลอยที่พบ เช่น พลอยสตาร์, บุษราคัม, โกเมน, และพลอยเขียวส่อง เป็นต้น และตั้งแต่ขุดพลอยมา ยังไม่เคยขุดได้พลอยราคาหลักแสนบาทเลย ซึ่งบางวันก็ขุดเจอพลอยหลายเม็ด แต่ในบางวันก็ไม่เจอพลอยเลยเช่นกัน ซึ่งเกือบทุกวันจะมีคนมาเที่ยวชมเหมืองพลอย เพื่อศึกษาวิถีชีวิตการหาพลอยที่ชาวจันทบุรีได้ทำกันมาอย่างยาวนาน
...
สำหรับการเข้าชม มีอัตราค่าเข้าชม คนไทย 50 บาท คนต่างชาติ 100 บาท ซึ่งมองว่าเป็นตัวเลขที่ไม่แพงจนเกินไป ถ้าแลกกับการเข้าชมแหล่งเรียนรู้ในอดีต ที่ทุกวันนี้พลอยเหลือน้อยลง เนื่องจากแหล่งมีพลอยหาได้ยากขึ้น "เหมืองพลอย" ที่เคยมีมาก ก็ค่อยๆ หายไป เหลือให้ขุดอยู่เพียงไม่กี่แห่ง หากใครสนใจสามารถติดต่อสอบถามได้ทุกวันที่เบอร์ 08-4944-4097.