จริงแท้แน่นอน เป็นไปตามคาด ผ่านไปเพียง 1 วัน “หมุดคณะราษฎร” หมุดที่ 2 เวลาย่ำรุ่ง วันที่ 20 ก.ย. ของกลุ่ม “แนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม” มีอันต้องถูกรื้อ นำออกไปจากกลางท้องสนามหลวง
- หมุดนี้ ไม่ได้หายไปไหน เพราะเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง ทำการรื้อถอดหมุดออกไป และเตรียมดำเนินคดีผู้ที่เกี่ยวข้องตาม พ.ร.บ.โบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ.2504 ม.32 ข้อหาบุกรุกโบราณสถาน หรือทําให้เสียหาย ทําลายทําให้เสื่อมค่าหรือทําให้ไร้ประโยชน์ซึ่งโบราณสถาน จากการระบุของ พล.ต.ต.ปิยะ ต๊ะวิชัย รอง ผบช.น.
- “หมุดคณะราษฎร” หมุดที่ 2 ทำมาจากทองเหลือง 100% มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 11.6 นิ้ว ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของมาตรา 116 ของกฎหมายอาญาที่มักนำมาใช้ดำเนินคดีประชาชน และหนา 2.563 นิ้ว ตรงกับตัวเลขปี พ.ศ.2563 บนหมุดมีลวดลายเป็นรูปชูสามนิ้ว เป็นสัญลักษณ์ทางการเมืองของกลุ่ม “แนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม”
- ในประวัติศาสตร์ไทย เคยมี “หมุดคณะราษฎร” มาแล้ว เมื่อพระยาพหลพลพยุหเสนา หัวหน้าคณะราษฎร ก่อการปฏิวัติสยามได้สำเร็จ และอ่านประกาศคณะราษฎร เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 บริเวณลานพระบรมรูปทรงม้า ฝั่งสนามเสือป่า และ 4 ปีต่อมา เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 2479 ได้ทำพิธีฝังหมุด หรือหมุดก่อกำเนิดรัฐธรรมนูญ ระบุตำแหน่งที่เคยประกาศแถลงการณ์เปลี่ยนแปลงการปกครอง และบนหมุดมีข้อความว่า “24 มิถุนายน 2475 เวลาย่ำรุ่ง ณ ที่นี้ คณะราษฎรได้ก่อกำเนิดรัฐธรรมนูญเพื่อความเจริญของชาติ”
- หมุดคณะราษฎร เคยหายไปเมื่อปี 2503 สมัยรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ และเมื่อจอมพลสฤษดิ์ ถึงแก่อสัญกรรม จึงมีการนำกลับมาปักไว้ที่จุดเดิมในสมัยรัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร ต่อมาหมุดคณะราษฎรหายไปอย่างไร้ร่องรอย เมื่อวันที่ 14 เมษายน 2560 พร้อมกับหมุดใหม่ หรือ “หมุดหน้าใส” และข้อความใหม่มาแทนที่
- การหายไปของหมุดคณะราษฎร สัญลักษณ์ของประชาธิปไตย หรือความปรองดองที่เกิดขึ้นในยุคนั้น นำไปสู่การถกเถียงระหว่างนักโบราณคดีด้วยกัน ถึงการนิยาม “หมุดคณะราษฎร” เป็นโบราณวัตถุหรือไม่ โดยฝั่งนักโบราณคดีบางคนระบุเป็นโบราณวัตถุ ในขณะที่กรมศิลปากรอ้างอิงถึง พ.ร.บ.โบราณสถาน ปี 2535 ระบุหมุดคณะราษฎร เป็นเพียงเครื่องหมายระบุตำแหน่งที่เคยประกาศแถลงการณ์ ไม่ใช่โบราณวัตถุ
...
“ทีมข่าวเจาะประเด็นไทยรัฐออนไลน์” พูดคุยกับ อ.ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ นักวิชาการอิสระด้านประวัติศาสตร์ ในฐานะที่ผูกพันอยู่กับแวดวงโบราณคดี ระบุถึงคำนิยามระหว่าง "หมุดคณะราษฎร" สมัยพระยาพหลพลพยุหเสนา และหมุดที่ 2 ของกลุ่ม “ชุมนุม” ว่า เป็นสัญลักษณ์ในยุคสมัยที่มีนิยามแตกต่างกัน โดยหมุดคณะราษฎรดั้งเดิม ถือเป็นที่ระลึกของจุดเริ่มการเปลี่ยนแปลงการปกครองในไทย แต่หมุดในปัจจุบันของกลุ่มแนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม ไปไกลกว่านั้น เป็นความหมายของประชาธิปไตย จากคณะราษฎรที่เป็นจุดเริ่มของประชาธิปไตย
พร้อมยืนยัน "หมุดคณะราษฎร" เป็นโบราณวัตถุ แม้บางประเทศกำหนดสิ่งที่จะเป็นโบราณวัตถุนั้นต้องมีอายุเกิน 50 ปี หรือบางประเทศกำหนดต้องเกิน 100 ปี แต่ไม่ควรสนใจในเรื่องอายุของสิ่งนั้นๆ เป็นเรื่องของคุณค่าในแง่ความสำคัญในทางประวัติศาสตร์มากกว่า เนื่องจากหมุดคณะราษฎรเป็นเหตุการณ์ที่ประเทศไทยเปลี่ยนจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตย จึงควรเป็นโบราณวัตถุ
“ไม่เข้าใจว่าทำไมไม่ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุ และตอนที่หมุดคณะราษฎรได้หายไป ทางกรมศิลปากรอ้างว่าไม่ใช่โบราณวัตถุ ทั้งที่ความจริงเป็นสิ่งของที่สำคัญ แต่เข้าใจได้ว่ากรมศิลปากรจะขึ้นทะเบียนเฉพาะวัดวาอารามเป็นโบราณวัตถุ และการหายไปของหมุดคณะราษฎร เป็นความพยายามจะลบประวัติศาสตร์ และมีหมุดหน้าใสมาแทน เพราะเป็นเรื่องของความเชื่อ”.