คุณเคยเป็นหนี้ไหม...?
เชื่อว่าคนบนโลกนี้เกินกว่า 90% ย่อมเคยเป็นหนี้
รูดปรื๊ด...หนี้บัตรเครดิต หนี้กู้ยืมเงิน หนี้บ้าน หนี้รถ หนี้ชีวิต แล้วแต่ใครจะประสบพบเจอ
หากคุณเป็นหนี้แล้วรู้สึกอย่างไร... ขาดอิสรภาพ คล้ายถูกโซ่ตรึง จองจำ ทาสในเรือนเบี้ย ก็แล้วแต่ความรุนแรงของหนี้ที่ท่านประสบ
ต้องยอมรับว่าในสังคม (ไทย) มีเหยื่อจากหนี้นอกระบบจำนวนมาก ส่วนหนึ่งเพราะไม่รู้กฎหมายโดนโกง โดนขูดรีด แต่หากคุณมีความรู้ก็เปรียบเสมือนเกราะป้องกันกายไม่ให้คุณตกเป็นทาสใครง่ายๆ
เมื่อเร็วๆ นี้ ทีมข่าวเฉพาะกิจไทยรัฐออนไลน์ ได้เจาะลึกสัมภาษณ์พิเศษแบบ “เอ็กซ์คลูซีฟ” พ.ต.อ.ดุษฎี อารยวุฒิ รองปลัดกระทรวงยุติธรรม ผู้หาญกล้าจะล้างบางแก๊งหมวกกันน็อกปล่อยเงินกู้ระดับประเทศ เรียกดอกเบี้ยโหดรายวันร้อยละ 20 ซึ่งมี 1 นายหญิง 2 นายใหญ่ถูกโยงร่วมขบวนการ ซึ่งถือเป็นการดำเนินนโยบายเชิงรุก คือ “ปราบปราม” ขณะเดียวกัน กระทรวงยุติธรรม ยังมีนโยบายเชิงรับ คือ “ให้ความรู้” ด้านกฎหมายกับประชาชนมาโดยตลอด
แต่แล้วใครจะคิดว่า...กระทรวงยุติธรรม ได้ใช้นวัตกรรมด้วยการผลิตเกม ซึ่ง “เกม” ที่ว่าคือเกมแบบเกมเศรษฐีที่เด็กๆ เราเคยเล่น แต่เกมของกระทรวงยุติธรรมนั้นแตกต่าง เพราะนอกจากความสนุกที่ได้แล้วเรายังได้อาวุธติดสมอง ความรู้ด้านข้อกฎหมาย การเงิน และการวางแผนชีวิต เป็นของแถมด้วย หากใครที่ได้เล่นแล้ว รับรองว่าจะไม่ถูกเอาเปรียบง่ายๆ อย่างแน่นอน
...
“The Choice ทางเลือก ทางรอด” เกมกล่องบ็อกซ์เซตมูลค่ากว่า 1 พันบาท ที่ ทางกระทรวงยุติธรรมดำเนินการผลิตขึ้น คือ จะเล่นกันอย่างไร สนุกแค่ไหน ต้องลองชมคลิปนี้กันก่อนเลย...
จันจิรา เฉลิมวุฒิศักดิ์ เจ้าหน้าที่คดีพิเศษชำนาญการ กรมสอบสวนคดีพิเศษ (DSI) กระทรวงยุติธรรม บอกถึงที่มาที่ไปของเกมนี้ว่า ต้องเริ่มต้นเล่าถึงการก่อตั้ง “ศูนย์ช่วยเหลือลูกหนี้และประชาชนที่ไม่ได้รับความเป็นธรรม” ซึ่งอยู่ในสังกัดกระทรวงยุติธรรม ตั้งแต่ปี 2553 โดย นายพีระพันธุ์ สาลีรัฐวิภาค รมว.ยุติธรรมในสมัยนั้น ซึ่งตอนนั้นพบว่าปัญหาหนี้นอกระบบกำลังกัดกินสังคมไทย และรัฐบาลขณะนั้นก็เดินหน้าเร่งแก้ปัญหา ด้วยที่ท่านเคยเป็นผู้พิพากษามาก่อน ได้เห็นความไม่เป็นธรรมมากมาย แต่ก็ไม่สามารถช่วยเหลือได้ จึงตัดสินใจมาลงทำงานด้านการเมือง ซึ่งต่อมาได้มีชาวบ้านเข้ามาขอความช่วยเหลือกรณีเรื่อง “หนี้นอกระบบ” เยอะมาก (ลากเสียงยาว) และยังมีปัญหาด้านที่ดินอีก ด้วยเหตุนี้ ศูนย์นี้จึงเกิดขึ้น โดยแบ่งออกเป็น 3 ด้าน คือ
1.หนี้สินภาคประชาชน
2.ที่ดินและทรัพยากรธรรมชาติ
3.ไม่ได้รับความเป็นธรรมด้านอื่น (อาทิ คดีช่วยเหลือคดีแพะ)
ในส่วนที่รับผิดชอบคือ หนี้สินภาคประชาชนที่ไม่ได้รับความเป็นธรรม และจากการรวบรวมข้อมูลปัญหาต่างๆ ด้านหนี้สินภาคประชาชน จึงเป็นที่มาของการเดินหน้าดำเนินคดีกับแก๊งปล่อยเงินกู้นอกระบบ (แก๊งวิชัย ปั้นงาม)
ทำไมต้องเป็นเกม การเล่นเกมจะได้ความรู้จริงหรือไม่ พี่ยุ้ย จันจิรา กล่าวอย่างกระฉับกระเฉงต่อโดยพลันว่า... จากการรวบรวมข้อมูล (ปัญหา) เราพบว่าลูกหนี้ที่เดินมาหา มักเดินมาตัวเปล่า...ไม่มีเอกสาร หลักฐานใดๆ และปัญหาจะอยู่ในระดับวิกฤติทั้งสิ้น บางคนกำลังจะถูกบังคับคดี ยึดบ้าน บางคนถูกนายทุนตามล่า ด้วยเหตุนี้เขาจึงเคลือบแคลง ตั้งคำถาม “ทำไมกระทรวงยุติธรรมไม่ช่วย...” ดังนั้นเราจึงต้องสังเคราะห์ว่าปัญหาที่เกิดขึ้นเกี่ยวข้องกับหน่วยงานใดบ้าง และเราก็พบคำตอบคือ ดังนี้
ปัญหาเรื่องแหล่งทุน - กระทรวงการคลังรับผิดชอบ (นโยบายปัจจุบันคือ พิโก ไฟแนนซ์)
ไม่ได้รับความเป็นธรรม - กระทรวงยุติธรรม
ถูกข่มขู่ คุกคาม - เจ้าหน้าที่ตำรวจ
ไม่มีที่ทำกิน - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
...
นี่คือภาพใหญ่...เกี่ยวข้องกับหลายหน่วยงาน แต่สำหรับกระทรวงยุติธรรมนั้น ที่มีชื่อ ศูนย์ช่วยเหลือลูกหนี้ฯ ชาวบ้านจึงเข้าใจว่าเรามีเงินมาให้ แต่ที่จริงเราช่วยเรื่องความเป็นธรรม ซึ่งที่ผ่านมาเราผลักดันกฎหมาย พ.ร.บ.ห้ามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตรา พ.ศ.2560 สำเร็จ จนมีการประกาศใช้แล้ว
“ที่ผ่านมามักพูดว่าลูกหนี้กับเจ้าหนี้ “สมยอมกัน” แต่การสมยอมดังกล่าว เพราะชาวบ้านไม่รู้กฎหมาย ถูกเอารัดเอาเปรียบ นายทุนให้ทำอะไรก็ต้องทำ มีกรณีหนึ่ง ที่มีการชำระหนี้กันเสร็จ แต่ด้วยความที่ชาวบ้านไม่รู้กฎหมาย ทั้งที่มีการชำระหนี้กันไปแล้ว แต่กลับถูกฟ้องร้องโดยใช้ช่องทางกฎหมาย เราต้องเข้ามาช่วยเหลือ ซึ่งกรณีแบบนี้มีอยู่มาก เราจึงต้องเร่งให้ความรู้ประชาชน เพื่อให้เท่าทันเล่ห์เหลี่ยมนายทุนหน้าเลือด"
"เกมที่เราใช้ ถือเป็นสื่อการเรียนรู้ด้านกฎหมาย การเงิน และการวางแผนชีวิตขึ้น ในต่างประเทศมีการประกวดออกแบบเกมในการให้ความรู้ลักษณะนี้มากมาย เช่น เกมพ่อสอนลูกให้ทำงานอย่างไรให้ร่ำรวย และเกมลักษณะนี้นับว่าไม่เคยมีในประเทศไทย เราเป็นที่แรกที่คิดดำเนินการทำขึ้น"
...
เจ้าหน้าที่คดีพิเศษชำนาญการ ดีเอสไอ เผยอีกว่า ที่ผ่านมาเราลงพื้นที่นำเกมไปให้ชาวบ้านได้ลองเล่นหลายจังหวัดทั่วประเทศ ปรากฏว่า ผู้เล่นต่างสนุกสนาน รวมถึงได้ความรู้ด้านกฎหมายและการเงินอย่างไม่รู้ตัว เนื่องจากเกมนี้ เราจำลองมาจากชีวิตจริงที่เราได้จ้างทีมงานเอกชนค้นคว้าไปติดตามชีวิตคนจริงๆ ที่มีปัญหา จากนั้นเรานำความรู้ในข้อกฎหมาย สอดแทรกใส่เข้าไปในเกม ทำให้ผู้เล่นได้ฉุกคิดถึงชีวิตจริง หากมีการดำเนินชีวิตที่ยังประมาท หรือการทำสัญญากับนายทุนโดยไม่รู้กฎหมาย จะทำให้ชีวิตเดือดร้อนขนาดไหน...
หลังจากเล่นเกมแล้ว เราได้มีการประเมิน โดยมีการให้ทดสอบในข้อกฎหมาย ปรากฏว่า คนที่ได้เล่นเกมมีความรู้ด้านข้อกฎหมาย การเงิน หรือมีการวางแผนการดำเนินชีวิตที่ดีขึ้น ซึ่งเกมนี้เป็นเรื่องไม่ยาก สามารถนำมาเล่นแล้วเกิดการเรียนรู้ได้ ดีกว่าให้มาอบรมกฎหมาย เพราะคนที่เข้าร่วมก็จะไม่ได้อะไร เพราะว่าเขารู้สึกเบื่อ
ผลงานสุดเจ๋ง ส่งประกวดเกมในระดับโลก
เบื้องหลังความสำเร็จ...เจ้าหน้าที่คดีพิเศษชำนาญการของกรมสอบสวนคดีพิเศษ ยอมรับว่า เริ่มแรกไม่มั่นใจเหมือนกันว่าจะได้ผล เพราะเกมกับกฎหมาย อาจจะไม่เข้ากัน และเราก็เป็นที่แรกในประเทศที่คิดลอง เมื่อคิดได้เราจึงเอาไปให้นักเล่นเกมทดสอบ ปรากฏว่าเขาชอบ เราจึงมั่นใจ นอกจากนั้น เรายังนำเกมดังกล่าวไปประกวดการบริหารงานภาครัฐ นอกจากนี้ ในระดับโลก อย่าง ยูเอ็น อวอร์ด เขาก็เชิญชวนให้เราไปลองประกวด เราจึงนำเกมนี้เข้าประกวด ซึ่งจะประกาศผลในช่วงเดือนกุมภาพันธ์
...
เราผลิตขึ้นมากว่า 2 พันชุด เพื่อมอบให้กับยุติธรรมจังหวัด ส่งต่อไปยังยุติธรรมชุมชน ซึ่งปัจจุบันเริ่มมีแล้วเกือบทุกชุมชน โดยจะนำเกมนี้ไปสอนให้กับคนในเครือข่าย จากนั้นก็จะนำไปสอนในระดับภาคประชาชนต่อ เราคาดหวังว่าเครื่องมือนี้จะช่วยให้ความรู้กับชาวบ้านได้ เพราะบางคนไม่สามารถเข้าถึงในเรื่องข้อกฎหมาย สิ่งที่เราจะทำต่อไปในอนาคตคือ เราอยากที่จะทำเกมในรูปแบบ เกมออนไลน์ หรือ แอปพลิเคชัน และสิ่งที่จะทำต่อไปคือ อยากทำเกมให้ความรู้เกี่ยวกับกฎหมายสารบัญญัติและกฎหมายวิธีสบัญญัติ แปลง่ายๆ ก็คือ กฎหมายสารบัญญัติ คือ กฎหมายเกี่ยวกับเรื่องทั่วไป ส่วนกฎหมายวิธีสบัญญัติ คือ กฎหมายที่บัญญัติถึงกระบวนการหรือวิธีการที่จะบังคับหรือดำเนินการให้เป็นไปตามกฎหมายสารบัญญัตินั่นเอง เช่น ถูกฟ้องต้องทำอย่างไร ขอความช่วยเหลือจากที่ใด.
ทีมข่าวเฉพาะกิจไทยรัฐออนไลน์ รายงาน
