สสส. เปิดรายงาน “ThaiHealth Watch 2026” จับตาทิศทางสุขภาพคนไทยปี 2569 ภายใต้แนวคิด “Roots of Health: ปลูกอนาคตเด็กไทยด้วยสุขภาพกายใจที่แข็งแรง” เผย 4 วิกฤติสำคัญที่กำลังกัดเซาะคุณภาพชีวิตเยาวชน ทั้งปัญหาพัฒนาการล่าช้า ภาวะโรคอ้วน ภัยพนันออนไลน์ และสถิติอุบัติเหตุบนท้องถนนที่ยังพุ่งสูง มุ่งเน้นการสร้าง “ภูมิคุ้มกัน” จากรากฐานตั้งแต่วัยเยาว์เพื่อรับมือสังคมเด็กเกิดน้อยแต่ต้องมีคุณภาพ
Roots of Health เมื่อ “ราก” แข็งแรง “ต้นไม้” จึงเติบโต
นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ ผู้จัดการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เน้นย้ำความสำคัญของการดูแลเด็กในช่วงปฐมวัย (0-6 ปี) ว่าเป็นช่วงเวลาที่สำคัญที่สุดในการวางรากฐานชีวิต โดยเปรียบเด็กเป็น “ต้นกล้า” ที่ต้องได้รับการพรวนดินรดน้ำอย่างถูกวิธี
“รากของสุขภาพที่แข็งแรงต้องเริ่มปลูกตั้งแต่ยังเป็นเด็กเล็ก ถ้าเราปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพที่ดีในระดับจิตใต้สำนึกตั้งแต่อายุต่ำกว่า 6 ปี เขาจะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ดูแลตัวเองได้โดยอัตโนมัติ การลงทุนกับเด็กในวันนี้คือการวางรากฐานให้สังคมไทยในอนาคต” นพ.พงศ์เทพ กล่าว
เปิด 4 ทิศทางสุขภาวะที่ไทยต้อง “จับตา” ในปี 2569
จากการรวบรวมและสังเคราะห์ข้อมูลตลอด 1 ปีที่ผ่านมา สสส. สรุปประเด็นเร่งด่วนออกมาเป็น 4 ด้านหลัก ดังนี้
1. พลิกวิกฤติพัฒนาการและประชากรเกิดน้อย
ในภาวะที่เด็กเกิดใหม่ลดลง คุณภาพจึงสำคัญกว่าปริมาณ ข้อมูลพบว่าเด็กที่ใช้หน้าจอมากเกินไปส่งผลต่อพัฒนาการล่าช้า สสส. จึงผลักดันแนวคิด “การเล่นอิสระ” (Free Play) เพื่อสร้างทักษะชีวิตและลดเวลาหน้าจอ
คุณโรส - ประสพสุข โบราณมูล ผู้ประสานงานภาคีเครือข่ายเล่นเปลี่ยนโลก เผยถึงผลสำเร็จจากเคสกรณีศึกษา จังหวัดหนองบัวลำภู ที่ประสบเหตุกราดยิงเมื่อปี 2565 ซึ่งทางภาคีฯ ได้นำการเล่นอิสระมาเยียวยาสุขภาพจิตเด็กในพื้นที่วิกฤต พบว่าช่วยลดความเครียดและก่อให้เกิดการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในชุมชนได้มากขึ้น รวมทั้งช่วยลดช่องว่างระหว่างวัยอีกด้วย
2. โรคอ้วนในเด็ก ภัยเงียบที่ฝังลึก
รายงาน World Obesity Atlas 2024 ระบุเด็กไทยเกือบ 1 ใน 3 มีภาวะอ้วน ซึ่งไม่ใช่แค่เรื่องการกิน แต่เป็นสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่ออาหาร “หวาน มัน เค็ม” สสส. จึงสร้างต้นแบบโรงเรียนรู้เท่าทันสื่อโภชนาการเพื่อปรับเปลี่ยนค่านิยมการกิน
3. พนันออนไลน์ คลิกที่แพงที่สุดในชีวิต
ช่วงปีที่ผ่านมาพบเยาวชนเข้าถึงเว็บพนันกว่า 5 ล้านคน ผ่านเกมและสื่อสังคมออนไลน์ สสส. กำลังขับเคลื่อนร่างกฎหมายเพื่อปกป้องเด็กจากอาชญากรรมออนไลน์และสร้างระบบนิเวศสื่อปลอดภัย
4. ความปลอดภัยทางถนน สถิติที่ไม่เคยโกหก
ปี 2567 มีผู้เสียชีวิตจากมอเตอร์ไซค์กว่า 1.4 หมื่นราย เป็นเด็กไทยเฉลี่ย 1,300 คนต่อปี ปัญหาหลักคือการไม่สวมหมวกกันน็อกในเด็กเล็กที่ซ้อนท้ายผู้ใหญ่ สสส. จึงเร่งขยายผล “ธนาคารหมวกกันน็อก” ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กทั่วประเทศ
“เลี้ยงเด็กหนึ่งคน ใช้คนทั้งหมู่บ้าน”
น.ส.ณัฐยา บุญภักดี หรือ ผอ.ผึ้ง ผู้อำนวยการสำนักอาวุโส สำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัว สสส. กล่าวถึงการแก้ปัญหาเชิงโครงสร้างว่าต้องอาศัยพลังของชุมชนนำ (Community-led)
“เราต้องเปลี่ยนความเปราะบางให้เป็นพื้นที่เรียนรู้สร้างสรรค์ การทำงานระดับพื้นที่ใน 24 จังหวัดพิสูจน์แล้วว่า เมื่อชุมชนเชื่อมโยงกัน พ่อแม่มีทักษะการเลี้ยงดูเชิงบวก และมีลานเล่นอิสระใกล้บ้าน เด็กจะเติบโตได้อย่างเต็มศักยภาพ”
ด้าน นายศานนท์ หวังสร้างบุญ รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ได้กล่าวเสริมว่ากรุงเทพมหานครมุ่งมั่นสร้าง “พื้นที่ปลอดภัย” และสนับสนุนให้เด็กเป็นเจ้าของการเรียนรู้ของตนเอง โดยใช้ข้อมูลจาก ThaiHealth Watch เป็นฐานสำคัญในการกำหนดนโยบายระดับเมือง
ThaiHealth Watch 2026 ไม่ได้เป็นเพียงรายงานตัวเลขความเสี่ยง แต่คือเสียงเตือนให้ทุกภาคส่วน ตั้งแต่ครอบครัว ชุมชน ไปจนถึงระดับนโยบาย หันมาให้ความสำคัญกับการ “สร้างภูมิคุ้มกัน” ให้เด็กไทยอย่างเป็นระบบ เพราะคุณภาพชีวิตของเด็กในวันนี้ คือตัวชี้วัดความมั่นคงของสังคมไทยในทศวรรษหน้า
