เมื่อต้นพุทธศักราช 2503 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ไปทรงเยือนประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศต่าง ๆ ในทวีปยุโรป รวม 15 ประเทศ
ด้วยระยะเวลาที่ต่อเนื่องกันนานถึง 7 เดือน จึงมีพระราชดำริให้ออกแบบฉลองพระองค์สำหรับทรงในการเสด็จพระราชดำเนินครั้งนั้นโดยมีพระราชวินิจฉัยเครื่องแต่งกายของไทยในประวัติศาสตร์สมัยต่าง ๆ เกิดเป็นชุดไทย 8 แบบ ต่อมาเรียกว่า “ชุดไทยพระราชนิยม” ประกอบด้วย ชุดไทยเรือนต้น, ชุดไทยจิตรลดา, ชุดไทยอมรินทร์, ชุดไทยบรมพิมาน, ชุดไทยจักรี, ชุดไทยดุสิต, ชุดไทยศิวาลัย และชุดไทยจักรพรรดิ
ชุดไทยพระราชนิยมทั้ง 8 แบบนี้ มีความแตกต่างหลากหลายเป็นแบบที่นุ่งผ้าซิ่นใส่กับเสื้อ แบบชุดติดกัน นุ่งผ้าซิ่นห่มสไบ หรือผ้าซิ่นใส่กับเสื้อแล้วจึงห่มสไบทับอีกครั้งหนึ่ง สามารถเลือกใช้ได้ทั้งในโอกาสลำลองและงานพระราชพิธีตามกำหนดของทางราชการ ตามความเหมาะสม
สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงฉลองพระองค์ชุดไทยพระราชนิยมแบบต่าง ๆ ตามความเหมาะสมแก่โอกาสต่าง ๆ ทั้งส่วนพระองค์ การเสด็จพระราชดำเนินเยือนต่างประเทศ เสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมราษฎร และงานพระราชพิธี รวมทั้งในการต้อนรับพระราชอาคันตุกะนานาประเทศ งดงามเหนือกาลเวลา
พระอัจฉริยภาพจากแนวพระราชดำริครั้งนั้น เสมือนประกายที่เริ่มฉายลักษณะศิลปินในพระองค์ให้ปรากฏเป็นที่ประจักษ์ในเวลาต่อมาว่า เครื่องแต่งกายสตรีชุดไทยพระราชนิยม เป็นที่ชื่นชอบของสตรีไทยอย่างไม่เสื่อมคลาย กลายเป็นชุดประจำชาติไทยสืบมาตราบถึงทุกวันนี้ด้วยฝีมือศิลปินได้พิถีพิถันสร้างสรรค์ ออกแบบงานศิลปะได้อย่างประณีตและนับเป็นการส่งเสริมผ้าไทยให้เป็นที่รู้จักในสากลด้วย
กระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) น้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ ที่สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระวิสัยทัศน์อันชาญฉลาดในการสร้างเกียรติประวัติและศักดิ์ศรีให้แก่ประเทศไทย จึงสนับสนุนส่งเสริมการสวมใส่ชุดไทยพระราชนิยมและผ้าไทยให้เกิดขึ้นอย่างแพร่หลาย โดยได้แต่งตั้งคณะที่ปรึกษาโครงการชุดไทยพระราชนิยมและผ้าไทย และแต่งตั้งคณะทำงานขับเคลื่อนงานส่งเสริมชุดไทยพระราชนิยมและผ้าไทย
พร้อมกันนี้มีการกำหนดกิจกรรมสำคัญ อาทิ การจัดทำสื่อองค์ความรู้ชุดไทยพระราชนิยม การประชุมเชิงปฏิบัติการ เพื่อถ่ายทอดทักษะและองค์ความรู้ในการตัดเย็บและการตกแต่งประดับลวดลายชุดไทยพระราชนิยม การเสวนาเผยแพร่และถ่ายทอดองค์ความรู้ชุดไทยพระราชนิยมให้แก่นิสิต นักศึกษา เยาวชน ช่างทอผ้า นักออกแบบ ผู้ประกอบการผ้าไทย ผู้ให้เช่าชุดไทย และประชาชนทั่วไป การจัดนิทรรศการชุดไทยพระราชนิยมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ตลอดจนการออกแบบและตัดเย็บชุดไทยพระราชนิยม และการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ชุดไทยพระราชนิยมทั้งในและต่างประเทศ
น.ส. ซาบีดา ไทยเศรษฐ์ รมว.วัฒนธรรม กล่าวว่า สายพระเนตรแห่งศิลปินของสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยเฉพาะเรื่องเครื่องแต่งกายจากผ้าไทยและการออกแบบชุดไทยพระราชนิยม สามารถทำให้ชุดไทยเป็นที่รู้จักของคนทั่วโลก วธ. น้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ โดยจะอนุรักษ์ส่งเสริมฟื้นฟู เครื่องแต่งกายผ้าไทยและชุดไทยพระราชนิยม ให้คงอยู่คู่สังคมไทย พร้อมกันนี้รณรงค์เชิญชวนประชาชนและนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติแต่งชุดไทยพระราชนิยม ในโอกาสต่าง ๆ ตามแบบที่ถูกต้อง นอกจากนี้เตรียมผลักดันให้ “ชุดไทย: ความรู้ งานช่างฝีมือ และแนวปฏิบัติการแต่งกายชุดไทยประจำชาติ” เข้าสู่กระบวนการพิจารณาเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ปี 2569 ต่อองค์การยูเนสโก ซึ่งจะเป็นอีกก้าวสำคัญในการเผยแพร่เอกลักษณ์ความเป็นไทยสู่สายตาชาวโลก ให้ชาวโลกชื่นชมความวิจิตรงดงามอย่างสมภาคภูมิ