"ลิงตกปลา" เอกลักษณ์ "น้ำตาลปั้น" เฮือกสุดท้าย อาชีพที่กำลังจะหายไป

• อาชีพ "น้ำตาลปั้นโบราณ" ของคู่บุญงานวัด ปัจจุบันกำลังจะสูญหาย ไร้ทายาทสืบทอดงานฝีมือ
• คุยกับ " พี่ชาติ" พ่อค้าน้ำตาลปั้นโบราณ ยอมรับงานหาย รายได้หด ผลกระทบจากโควิด-19
• ทางรอดสุดท้าย ปรับตัวขายน้ำตาลปั้น ผ่านช่องทางออนไลน์ 

หากเป็นคนยุค 90 ลงไป เชื่อว่าคงจะคุ้นเคยกับ "น้ำตาลปั้น" ขนมหวานคู่กับงานวัด รูปร่างหน้าตาสดใส เสียบไม้ เรียงรายให้เลือกซื้อ ที่สำคัญเวลาที่พ่อค้าลงมือปั้นน้ำตาลโชว์ จะมีทั้งเด็ก ผู้ใหญ่ มามุงดูกันแน่นขนัด เพียงไม่กี่ชั่วอึดใจก็จะได้ น้ำตาลปั้นรูปต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น มังกร นกแก้ว กระต่าย งู 

แต่ต่อมา "น้ำตาลปั้น" นี้ ถูกแทนที่ด้วยลูกกวาด ลูกอมสำเร็จรูป สีสันสวยงาม หาซื้อได้ง่ายตามร้านสะดวกซื้อทั่วไป แถมราคาก็ไม่ได้แรง ดังนั้น ช่วงหลังน้อยคนนักที่จะมายึดอาชีพนี้ เพราะอาจจะขายได้ยากกว่าเดิม

ประกอบกับในช่วงที่มีการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือ โควิด-19 ผู้ประกอบการร้านอาหาร หลายอาชีพต้องหยุดชะงัก หลายคนพยายามปรับตัว ซึ่งอาชีพน้ำตาลปั้นก็เป็นหนึ่งในอาชีพที่ได้รับผลกระทบ เพราะไม่สามารถออกมาขายแบบเดิมได้  

รู้จัก อาชีพน้ำตาลปั้นโบราณ 

จากการสอบถาม นายสันชาติ สุขสันติ หรือ พี่ชาติ น้ำตาลปั้นโบราณ เล่าว่า ปกติตนจะขายน้ำตาลปั้นประจำอยู่ที่เกาะเกร็ด ทุกวันเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์ ส่วนวันธรรมดาจะรับงานอีเวนต์ หรือไปขายตามตลาดนัด 

สำหรับจุดเริ่มต้น มาจากพ่อทำอาชีพนี้คนแรก ต่อมาเป็นพี่ชาย ส่วนตนเองทำงานโรงงาน อาชีพทั่วไป แต่คิดว่าหากยังเป็นลูกจ้างแบบนี้จะหากินลำบาก จึงมาทำอาชีพน้ำตาลปั้น ลงทุนน้อย แต่ต้องใช้ความคิดเยอะ ข้อดีคือเป็นเจ้านายตัวเอง ทำเยอะได้เยอะ ยอมรับว่าช่วงแรกไม่มีความสามารถทางด้านนี้เลย ไม่มีแววเรื่องการปั้น จะเก่งในเรื่องของการก่อสร้างมากกว่า แต่ก็ได้พี่ชายเป็นคนสอน

เมื่อถามถึงความยากของการทำอาชีพปั้นน้ำตาล หลักๆ จะมี 2 ขั้นตอน

1. การเคี่ยวน้ำตาล ขั้นตอนนี้ตัวเราจะเหมือนเครื่องจักร เพราะต้องเคี่ยวไปเรื่อยๆ จะหยุดเคี่ยวไม่ได้เลย ซึ่งขั้นตอนนี้จะใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง เริ่มแรกจะใช้น้ำตาลทรายขาว กับกะทิตั้งไฟไว้ ช่วงน้ำตาลยังไม่เดือดจะสามารถไปไหนมาไหนได้ แต่เมื่อน้ำตาลเดือดแล้วจะลุกไปไหนไม่ได้เลย จะต้องใช้มือเคี่ยวตลอดเวลาจนกว่าน้ำตาลจะได้ที่

2. ความร้อนในการปั้น ขั้นตอนนี้ทำให้หลายคนถอดใจ เพราะต้องใช้มือปั้นน้ำตาลตอนที่ร้อนๆ ไม่สามารถใส่ถุงมือได้ และต้องใช้ความเร็วในการทำ ไม่เช่นนั้น น้ำตาลจะแข็งตัว ไม่สามารถปั้นต่อได้ โดย 1 ตัว จะใช้เวลาปั้นประมาณ 1-5 นาทีเท่านั้น 

น้ำตาลปั้นลายโบราณ "ลิงตกปลา"

น้ำตาลปั้น ที่เราเห็นนั้นมีอยู่หลายลาย ขึ้นอยู่กับไอเดียในการปั้นของแต่ละคน และขึ้นอยู่กับความชิน ช่วงแรกจะใช้การจดจำเวลาเห็นพี่ชายปั้นน้ำตาล สังเกตว่าลายนี้ต้องตัดอย่างไร ขึ้นรูปอย่างไร เมื่อเข้าใจพื้นฐานแล้วจึงดัดแปลงไปเป็นลายอื่นได้

"ลายไก่" กับ "ลิงตกปลา" ถือว่าเป็นลายปั้นโบราณที่สืบต่อกันมา โดยเฉพาะลายลิงตกปลา จะเป็นลายมาตรฐาน เพราะคนเห็นแล้วจะจดจำได้ ความพิเศษของลายนี้จะสามารถแบ่งกันรับประทานได้ เนื่องจากมีทั้งส่วนตัวลิง และส่วนของปลา ถ้าเป็นลายอื่นจะทำแบบนี้ไม่ได้ หรือจะเปลี่ยนจากลิงเป็นคนตกปลาก็ไม่ผิด แต่ถ้าอยากให้คนเห็นแล้วจำได้จะต้องเป็น "ลิงตกปลา"

นายสันชาติ กล่าวต่อว่า ในปัจจุบันลายที่คนนิยมมากที่สุด คือ Lollipop (โลลิป๊อป) วัยรุ่นกับเด็กๆ จะชอบมาก และรับประทานได้ง่าย นำเข้าปากได้เลย รองลงมาคือ ลายหัวใจ 

เอกลักษณ์น้ำตาลปั้น 3 สี ขาว-ชมพู-เขียว 

เมื่อก่อนหาสียาก ไม่มีสีผสมอาหาร จึงต้องใช้สีที่หาได้ง่ายๆ เช่น สีแดง จากดอกไม้ สีเขียวจากใบเตย ส่วนสีขาวจะเป็นสีจากกะทิอยู่แล้ว แม้ว่าในปัจจุบันจะใช้สีผสมอาหารซึ่งหาได้ง่าย แต่ตนเองไม่อยากเพิ่ม เพราะอยากอนุรักษ์ 3 สีดั้งเดิมเอาไว้ อีกสาเหตุ คือ ผู้ปกครองส่วนใหญ่ ไม่อยากให้ลูกรับประทานลูกอมที่มีสีเข้าไปผสมเยอะเกินไป

อีกทั้ง การที่เราใส่สีลงไปเยอะ จะทำให้สีจะไม่แตกตัว เมื่อปั้นออกมาแล้วไม่สวยงาม รสชาติออกขม หากใส่น้อยเกินไปสีก็จะจืด ดังนั้นการใส่จึงเป็นสูตรเฉพาะของแต่ละคน

เทคนิคการขายฉบับ "พี่ชาติ น้ำตาลปั้นโบราณ"

พี่ชาติ เล่าให้ฟังว่า เทคนิคการขายของตนนั้น ข้อแรกคือ ลูกเล่น การเข้าหาลูกค้า ยกตัวอย่าง กลุ่มลูกค้าของเราเป็นเด็ก ก็ต้องหาลูกเล่นทำให้เด็กๆ หัวเราะ ไม่ใช่นั่งหน้าบึ้ง แบบนั้นขายไม่ได้ บุคลิกการแต่งกายต้องเรียบร้อย ถ้าแต่งกายไม่เรียบร้อยคนก็ไม่อยากมาซื้อของให้ลูกเขากิน ดูไม่สะอาด หากขายในสถานที่ท่องเที่ยว ลูกค้าส่วนใหญ่จะเป็นวัยรุ่น หนุ่มสาวจะซื้อให้กัน หรือบางคนจะลองปั้นเอง

ข้อ 2 ต้องสังเกตกระแสตามยุคสมัย ส่วนตัวทำอาชีพนี้มา 24 ปีแล้ว ความแตกต่างเมื่อก่อนกับปัจจุบันมีไม่ค่อยเยอะ สิ่งที่เพิ่มขึ้นมาจะเป็นลายการ์ตูน สมัยก่อนจะปั้นเพียงลายพื้นๆ เช่น สัตว์ต่างๆ แต่ในปัจจุบันจะทำหลายแบบ เช่น ลายอุลตร้าแมน โดราเอมอน คิตตี้ นางเงือก ม้าโพนี่ เราต้องพัฒนาฝีมือไปกับเด็กด้วย

ถ้าเด็กขอให้ปั้นลายแปลกๆ ถ้าเราเห็นภาพจะสามารถปั้นได้ เช่น ม้ายูนิคอร์น จะปั้นม้าแล้วเติม "เขา" ซึ่งเป็นจุดเด่นลงไป ส่วนม้าโพนี่ จะปั้นม้าแล้วใส่ทรงผมลงไป เด็กเห็นก็จะชอบ หรือบางครั้งเราต้องดูว่าช่วงเวลานั้นมีอะไรกำลังได้รับความนิยม

พิษโควิด-19 งานหาย รายได้ลดฮวบเกือบ 100%

พี่ชาติ เล่าว่า ตั้งแต่มีโควิด-19 สถานการณ์แย่มาก เมื่อก่อนจะมีบริษัทจ้างไปออกงานอีเวนต์ งานเลี้ยง มีห้างสรรพสินค้าให้ไปออกงานย้อนยุค มีรายการติดต่อให้ไปโชว์ฝีมือ จ้างไปเข้าฉากในภาพยนตร์ กระทั่งมีการระบาดของโควิด-19 งานที่เคยเข้ามาตอนนี้ไม่มีเลย ขายอะไรไม่ได้เลย เพราะงานเราเป็นงานฝีมือ ไม่สามารถใส่ถุงมือแล้วปั้นได้ เพราะน้ำตาลร้อน น้ำตาลจะติดกับถุงมือ

เมื่อขายไม่ได้ก็ต้องปรับตัว ลองขายในช่องทางออนไลน์ แต่มีคนสั่งเพียง 3-4 เจ้าต่อสัปดาห์ เรียกได้ว่ารายได้เราหายไปเกือบ 100% หากเป็นคนอื่นคงไปทำอาชีพอื่นแล้ว

"ผมจะขายลงในแฟนเพจ น้ำตาลปั้นโบราณ by พี่ชาติ นอกจากลายน้ำตาลแล้วจะพยายามลงคลิปเกี่ยวกับรายการที่ได้ไปออกเพื่อให้คนเห็นฝีมือ เช่น รายการซุปเปอร์ 100 ที่ต้องใช้ความสามารถสูง ใช้เวลาปั้นนานกว่า 10 ชม. เพื่อให้ได้น้ำตาลปั้นขนาดใหญ่ เมื่อคนเห็นก็จะจำเราได้ เพิ่มความน่าเชื่อถือว่าเราจะส่งของให้เขาจริงๆ

ในส่วนของลายน้ำตาลต่างๆ ลูกค้าที่ต้องการลายพิเศษก็สามารถทักมาสอบถามได้ หรือโทรมาที่เบอร์ 089-0244881 ปกติจะขายน้ำตาลปั้นตัวละ 20 บาท ถ้าเป็นลายที่ยากขึ้นมาอีกระดับ ราคาตัวละ 40 บาท หรือถ้าเป็นลายพิเศษจะอยู่ประมาณ 50-100 บาท จะใช้เวลาส่งของให้ลูกค้าประมาณ 1-2 วัน เมื่อรับสินค้าแล้วสามารถเก็บไว้ในตู้เย็นสามารถอยู่ได้นานหลายเดือนหรือเป็นปี แต่ถ้าให้ไลฟ์สดขายของ ยอมรับว่าทำไม่ค่อยเป็น

เมื่อถามว่า คาดหวังไหมที่จะได้กลับไปขายของ หารายได้เหมือนเดิม ส่วนตัวอยากให้กลับไปเป็นเหมือนเดิม หรืออย่างน้อยก็ขอให้สถานการณ์ดีขึ้น ไม่ใช่อยู่กับแบบนี้ มันไปไม่เป็นเลย ทุกอาชีพ ทุกอย่างจะตายกันหมด

อนาคต "อาชีพน้ำตาลปั้น" จะอยู่ได้อีกกี่ปี

พี่ชาติ กล่าวว่า ส่วนตัวคิดว่าอีกไม่นานอาชีพนี้คงจะหายไป เพราะสืบทอดให้กันยาก ต้องใช้ความสามารถสูง ต้องเก่งในศิลปะ มีจินตนาการออกแบบลายปั้น ยอมรับว่า ทุกวันนี้ยังไม่มีทายาทสืบทอดอาชีพนี้ ลูกกับภรรยาก็ทำไม่ได้ แม้จะมีคนมาให้สอน ก็ได้แค่สอนและบอกสูตรไป แต่ก็ปั้นได้ไม่กี่ตัว บางคนก็นำสูตรไปประยุกต์กับเครื่องจักร มีบล็อก แม่พิมพ์ ไม่ใช่การปั้นแบบ Handmade

ดังนั้น จึงคิดว่าการปั้นแบบโบราณคงจะค่อยๆ หายไป เฉพาะในประเทศไทย คิดว่ามีคนปั้นน้ำตาลโบราณไม่เกิน 50 คน เฉพาะใน กทม. น่าจะมีประมาณ 8-10 คนเท่านั้น ต่างจากสมัยก่อนที่มีคนขายเยอะมาก ขายแข่งกันตามงานวัด ปัจจุบันไม่มีเลย สาเหตุหนึ่งเพราะมีขนมที่ใช้แม่พิมพ์มาวางขาย หากตนใช้แม่พิมพ์มาช่วยทำบ้างก็คงไม่มีคนจ้างไปออกงานอีเวนต์เพราะไม่ใช่งานทำมือ บางคนเขาจ้างเพราะขั้นตอนการทำ

ให้ทิ้งอาชีพนี้คงไม่ได้ แต่ไปต่อ ก็คงไม่ไหว

เมื่อถามถึงความชอบในอาชีพนี้มาจากอะไร พี่ชาติ เล่าว่า งานนี้เป็นที่ผมชอบ ดูย้อนยุค น้อยคนจะทำได้ ผมเป็นคนชอบอยู่กับเด็ก เวลาปั้นน้ำตาลจะมีเด็กๆ มามุงดู ผมได้เห็นรอยยิ้มของเด็กๆ ได้อยู่กับเด็กแล้วมีความสุขดี นี่คือเสน่ห์ของอาชีพน้ำตาลปั้น 

แต่หากถามว่า เจอวิกฤติโควิด-19 แล้วจะเลิกอาชีพนี้ไหม ยอมรับว่า การขายของออนไลน์คือ หนทางสุดท้ายแล้ว ถ้าขายออนไลน์ไม่ได้ก็จะหยุดก่อน แต่ยังไม่ได้เลิกอาชีพนี้เลย ขอหยุดไปหาอาชีพใหม่หารายได้เสริมก่อน จะให้ทิ้งอาชีพนี้ไปผมคงทำไม่ได้ หากสถานการณ์ดีขึ้นก็จะกลับมาทำเหมือนเดิม

ผู้เขียน : J. Mashare

กราฟิก : Jutaphun Sooksamphun