ศาลแขวงกรุงพนมเปญมีคำพิพากษาให้จำคุกนายสม รังสี 25 ปี ทำให้กัมพูชากลายเป็นที่สนใจของคอการเมืองเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เมื่อวานผมรับใช้ถึงการเลือกตั้งครั้งที่ 5 เมื่อ 28 กรกฎาคม 2556 ว่านายสมถูกตัดสินจำคุก 11 ปีและถูกตัดสิทธิทางการเมือง ได้รับอภัยโทษให้เข้าประเทศเพียง 9 วันก่อนการเลือกตั้ง ทำให้นายสมต้องร่วมกับนายกึม ซกคา ตั้งพรรคกู้ชาติกัมพูชา
ประชาชนคนทั้งประเทศเทคะแนนให้พรรคกู้ชาติกัมพูชา พรรคของนายสมกับนายกึมชนะเลือกตั้งในหลายพื้นที่ เช่น จังหวัดกัมปงจาม จังหวัดกันดาล เทศบาลพนมเปญ จังหวัดเพียะเวง หลายพื้นที่พรรคกู้ชาติกัมพูชาได้จำนวน ส.ส.เท่ากับพรรคประชาชนกัมพูชา การเลือกตั้งครั้งนี้ แม้จะมีพรรคส่งผู้สมัครถึง 8 พรรค แต่ประชาชนก็เทคะแนนให้เพียง 2 พรรคเท่านั้น คือพรรคกู้ชาติกัมพูชาและพรรคประชาชนกัมพูชา
ตอนนับคะแนน พรรคกู้ชาติกัมพูชามาแรง ระหว่างนั้นก็มีทั้งไฟดับและโฆษณาคั่นยาวนาน เมื่อการนับคะแนนเสร็จสิ้น พรรคประชาชนกัมพูชาของฮุนเซนได้ 3.2 ล้านคะแนน (ร้อยละ 48.83) ได้ ส.ส. 68 คน พรรคกู้ชาติกัมพูชาของนายสมกับนายกึม ได้ 2.9 ล้านคะแนน (ร้อยละ 44.46) ได้ ส.ส. 55 คน
ประชาชนไม่พอใจการนับคะแนนก็ประท้วงกันอย่างวุ่นวายขายปลาช่อนทั้งประเทศ มีการปะทะกับเจ้าหน้าที่ มีคนตายและบาดเจ็บหลายร้อยคน รัฐบาลแข็งกร้าวกับประชาชนมาก ฮุนเซนออกมาประกาศว่า รัฐบาลจำเป็นต้องทำเพื่อปกป้องระเบียบของสังคมบ้านเมือง
คราวนี้รัฐบาลฟ้องนายสมกับนายกึมข้อหายุยงทำให้เกิดการจลาจลและก่อความไม่สงบในบ้านเมือง ศาลก็ออกหมายจับผู้นำฝ่ายค้านและคนอื่นๆ
ก่อนการเลือกตั้งครั้งที่ 6 เมื่อ 29 กรกฎาคม 2561 นายกึมถูกจับ ส่วนนายสมต้องไปอยู่ต่างประเทศ จึงไม่มีฝ่ายค้านของจริง รัฐบาลต้องแอบช่วยตั้งพรรคการเมืองใหม่ๆขึ้นมาเพื่อให้มีคู่แข่ง เช่น พรรคสหชาติเขมร พรรคมาตุภูมิ พรรคชาติเขมร พรรคเขมรรุ่งเรือง พรรคฉันทะเขมร พรรคสหเขมร ฯลฯ ลงแข่งขันกัน 20 พรรค โดยพรรคประชาชนกัมพูชาของฮุนเซนได้ลำดับที่ 20 และผลการเลือกตั้ง พรรคของฮุนเซนได้ ส.ส. 125 คน โดยไม่มีพรรคอื่นได้ ส.ส.เลยแม้แต่พรรคเดียว
...
สมเด็จฮุนเซนเป็นผู้บริหารระดับประเทศตั้งแต่ 14 มกราคม 2528 มีคู่แข่งมาตลอด ก็เพิ่งมามีครั้งนี้ละครับที่ฮุนเซนไม่มีคู่แข่ง ไม่มีฝ่ายค้านในสภาเลยแม้แต่คนเดียว จะกระดิกพลิกตัวอะไร ไม่มีใครว่า ไม่มีใครค้าน แม้กัมพูชาจะมีกษัตริย์เป็นประมุขของประเทศ พระองค์ก็ทรงเป็นเพียงสัญลักษณ์ ไม่มีอำนาจเต็มบริบูรณ์เหมือนสมเด็นฮุนเซน
การพิพากษาของศาลแขวงกรุงพนมเปญเมื่อ 2 มีนาคม 2564 เป็นการพิพากษาลับหลังจำเลย จำเลยพำนักพักอาศัยอยู่ในแผ่นดินฝรั่งเศส
ปัจจุบันทุกวันนี้ ระยะห่างไม่ใช่ประเด็น เพราะนายสมสามารถสื่อสารกับประชาชนคนกัมพูชาได้ทางสื่อโซเชียลมีเดีย คนกัมพูชาจึงมิได้นิยมนายสมลดลง ด้วยฤทธิ์แห่งโซเชียลมีเดีย ความนิยมในตัวนายสมมีมากเหมือนเดิม นายสมพยายามเดินทางกลับกัมพูชา เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2562 ก็พยายามเข้ากัมพูชาผ่านไทย แต่ไทยไม่ยอม จึงเปลี่ยนไปที่มาเลเซีย แต่ก็เข้าแผ่นดินกัมพูชาไม่สำเร็จอีก จึงต้องกลับไปตั้งหลักที่ฝรั่งเศสเหมือนเดิม
ความที่ได้ยินชื่อของสมเด็จฮุนเซนมายาวนาน เราก็มักจะคิดว่าฮุนเซนแก่หง่อม อายุ 80-90 ปี แท้ที่จริงสมเด็จฮุนเซนเกิด พ.ศ. 2495 นี่เองครับ อายุตอนนี้ก็เพียง 69 ปี หากรักษาสุขภาพดีๆ ก็ยังเป็นผู้นำได้อีกนาน สามารถลงเลือกตั้งได้อีกไม่น้อยกว่า 1-2 สมัย
ภาพลักษณ์ของนายสมเป็นคนรุ่นใหม่ ทันสมัย เราจึงมักจะคิดว่านายสมอายุยังน้อย แต่โดยแท้ที่จริงนายสมเกิด พ.ศ.2492 ตอนนี้อายุ 72 ปี หลายคนบอกว่า เมื่อฮุนเซนตายกลายเป็นผี คนกัมพูชาจะไปเชิญนายสมมาเป็นนายกรัฐมนตรีแทน
อ้า ทว่า ถึงตอนนั้น นายสมก็อาจจะหง่อมจนสมองใช้การไม่ได้แล้วครับ.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com