ญี่ปุ่นมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการบริหารจัดการภายในประเทศหลายครั้ง แต่ละครั้งเพื่อทำให้รัฐบาลเล็กลง ขยายอำนาจของท้องถิ่น เดือนมกราคม 2544 รัฐบาลสมัยนั้นลดหน่วยราชการส่วนกลางจาก 1 สำนัก 22 กระทรวง มาเหลือเพียง 1 สำนัก 12 กระทรวง เพื่อลดงานที่ซ้ำซ้อนกัน จะมีเพิ่มมาก็เมื่อ พ.ศ.2550 ที่กรมป้องกันประเทศยกระดับขึ้นเป็นกระทรวง
ญี่ปุ่นในปัจจุบันมุ่งให้ความสำคัญกับการปกครองท้องถิ่น ซึ่งปัจจุบันแบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือระดับจังหวัดและระดับอำเภอกับหมู่บ้าน ถ้าเป็นจังหวัดก็จะดูเรื่องก่อตั้งและดูแลโรงเรียนระดับมัธยมปลาย ปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานอุตสาหกรรม การฝึกอาชีพ งานตำรวจ ฯลฯ แต่ถ้าเป็นระดับอำเภอและหมู่บ้าน ทำงานก่อตั้งและดูแลโรงเรียนระดับประถมศึกษาและมัธยมต้น สวัสดิการแม่และเด็ก ผู้สูงอายุ การวางผังเมือง การจัดการน้ำเสีย การจัดการขยะ การดับเพลิง ฯลฯ
ที่ผ่านมาเศรษฐกิจญี่ปุ่นแย่ งบประมาณมีน้อยลง รัฐบาลกลางไม่สามารถแบกรับภาระให้รัฐบาลท้องถิ่นได้ ความที่มีประชากรผู้สูงอายุมาก และจำนวนประชากรลดลง ท้องถิ่นญี่ปุ่นจึงหันมาให้ความสำคัญกับการท่องเที่ยว เพราะรู้ว่าการท่องเที่ยวนำเม็ดเงินจากข้างนอกเข้ามาในท้องถิ่น เดิมญี่ปุ่นเข้มงวดกับการเดินทางเข้ามาในประเทศของชาวต่างชาติมาก แต่สมัยรัฐบาลโคอิซูมิตัดสินใจเปิดประตูสู่โลกภายนอกเต็มตัว ลดความเข้มงวดในการขอวีซ่า ผู้คนจากบางประเทศไม่ต้องใช้วีซ่า รวมทั้งคนไทยด้วย
ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ค่อนข้างอนุรักษนิยม แต่ก็พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง อย่างรัฐวิสาหกิจกิจการไปรษณีย์ญี่ปุ่นที่มีความเป็นมายาวนาน 130 ปี เมื่อเทคโนโลยีมีการเปลี่ยนแปลง รัฐบาลก็ยอมให้มีการเปลี่ยนรูปแบบการบริหารองค์กรมาเป็นบริษัทโฮลดิ้งคอมพานีที่มีชื่อว่าบริษัท ไปรษณีย์ญี่ปุ่น จำกัด
...
แม้แต่ระบบตุลาการ เพื่อให้มีความโปร่งใสมากขึ้นและให้มีการถ่วงดุลกับอัยการ รวมทั้งส่งเสริมให้พลเมืองมีความรับผิดชอบ เมื่อ 10 ปีที่แล้ว ญี่ปุ่นมีการนำระบบลูกขุนเข้ามาในกระบวนการพิพากษา โดยมีการให้พลเมืองญี่ปุ่นจำนวน 6 คนมาทำหน้าที่เป็นลูกขุนเพื่อฟังคำให้การและตัดสินคดีอาญา คณะลูกขุน 6 คนจะตัดสินคดีเกี่ยวกับอาชญากรรมอุกฉกรรจ์ โดยมีผู้พิพากษา 3 คนคอยให้คำแนะนำเกี่ยวกับกระบวนการทางกฎหมาย
ญี่ปุ่นบริหารประเทศโดยให้ประชาชนมีส่วนร่วม และกระจายอำนาจส่วนกลางเข้าสู่ท้องถิ่น ญี่ปุ่นเปลี่ยนแปลงปรับปรุงระบบต่างๆ อยู่อย่างต่อเนื่อง แม้แต่ระบบตุลาการที่ผมเรียนไปแล้ว ก็มีการสุ่มตัวอย่างผู้ที่ลงทะเบียนเลือกตั้งเพื่อนำมาคัดเลือกเป็นคณะลูกขุน (ผู้ประกอบอาชีพด้านกฎหมาย ผู้สูงอายุ และนักเรียน ไม่เข้าข่ายการพิจารณาเข้าเป็นคณะลูกขุน) นี่เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ที่พลเมืองญี่ปุ่นได้เข้ามาเป็นผู้ตัดสินคดีอาญา
สมัยก่อน ใครทำความผิดคดีฆาตกรรมก็จะหนีจนกว่าจะหมดอายุความในคดีอาญา ปัจจุบันญี่ปุ่นยกเลิกระบบหมดอายุความในคดีอาญาในคดีที่เกี่ยวข้องกับการฆาตกรรมจนทำให้ผู้อื่นเสียชีวิตแล้ว
เดิมสังคมญี่ปุ่นให้ความสำคัญกับผู้ชายมากกว่าผู้หญิง ปัจจุบันรัฐบาลและประชาชนพยายามเปลี่ยนทัศนคติเรื่องนี้ มีการจัดพื้นที่ในรถไฟให้มีเฉพาะผู้โดยสารหญิงเพื่อกระตุ้นให้ผู้หญิงทำงานนอกบ้านมากขึ้น แม้แต่เรื่องเพศทางเลือกหรือ
เพศสภาพ ญี่ปุ่นมีกฎหมายพิเศษเกี่ยวกับการจัดการเรื่องเพศของผู้ที่มีภาวะไม่พอใจในเพศตัวเอง ถึงขนาดสามารถเปลี่ยนเพศสภาพของตนในทะเบียนบ้านได้
แม้ว่าการแต่งงานกับคนเพศเดียวกันยังไม่ได้รับการรับรองทางกฎหมาย แต่ปัจจุบันมีการยอมรับในทางปฏิบัติ พ.ศ.2558 องค์การบริหารส่วนท้องถิ่นเขตเซะตะกะยะ และเขตชิบุยะ ในกรุงโตเกียวเริ่มออกใบรับรองการเป็นชีวิตคู่ให้กับกลุ่มคนเพศทางเลือก ให้การยอมรับว่าบุคคลสองคนอยู่กินกันเป็นคู่สมรส ตอนนี้มีองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น 27 แห่ง ออกใบรับรองการเป็นคู่ชีวิต
เราจำเป็นต้องทราบความเปลี่ยนแปลงของประเทศที่มีอิทธิพลต่อเศรษฐกิจโลกอย่างสหรัฐฯ จีน รัสเซีย อินเดีย ญี่ปุ่น ฯลฯ
เพื่อนำมาใช้ประโยชน์ต่อการกระดิกพลิกตัวของประเทศของเราเรื่องของญี่ปุ่น พรุ่งนี้มีต่อครับ.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com