ศาลอาญา ชูสมดุลคุ้มครองสิทธิเสรีภาพประชาชน ควบคู่การปกป้องสังคม

อธิบดีศาลอาญา ชูสมดุลคุ้มครองสิทธิเสรีภาพประชาชน ควบคู่การปกป้องสังคม เผยคดีอาชญากรรมออนไลน์ แซงหน้าคดียาเสพติด พร้อมตั้งศูนย์คุ้มครองจากภัยออนไลน์ 

วันที่ 25 ธันวาคม ที่ศาลอาญา ถนนรัชดาภิเษก ห้องประชุมชั้น 10 คณะผู้บริหารศาลอาญาจัดกิจกรรมผู้บริหารศาลอาญาพบสื่อมวลชน โดยมี นายจีระพัฒน์ พันธุ์ทวี อธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา รวมทั้ง นายรัชชา สุทธิมา, นายวชิระ ทนินซ้อน,  นายชยกมล เกษมสันต์ ณ อยุธยา รองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา, นายณัฐนันท์ ดุจดำเกิง ผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกคดียาเสพติดในศาลอาญา, นายรัฐวิชญ์ อริยพัชญ์พล ผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยีในศาลอาญา, น.ส.นภาวรรณ ขุนอักษร ผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกคดีค้ามนุษย์ในศาลอาญา, นางเพ็ญวิภา ลอยกุลนันท์ เลขานุการศาลอาญา, นายสุริยัณห์ หงษ์วิไล โฆษกศาลยุติธรรมและนายกันตภณ เอมครุฑ ผู้อำนวยการสำนักอำนวยการประจำศาลอาญา ร่วมงาน

นายจีระพัฒน์ อธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา กล่าวว่า ภารกิจของศาลอาญาที่สำคัญ คือการปกป้องสิทธิเสรีภาพของประชาชนควบคู่ไปกับการรักษาความสงบเรียบร้อย โดยทั้งสองด้านจะต้องดำเนินการให้สมดุลกัน ในการรักษาความสงบเรียบร้อยของสังคม เจ้าหน้าที่ของรัฐมุ่งที่จะปราบปรามอาชญากรรมเพื่อให้การนำผู้กระทำความผิดมาลงโทษได้อย่างรวดเร็วเป็นทฤษฎีการปราบปรามอาชญากรรมหรือ Crime Control ส่วนในด้านการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนจะเน้นกระบวนการที่สอดคล้องกับหลักนิติธรรม คำนึงถึงสิทธิเสรีภาพของประชาชน หน้าที่ของศาลยุติธรรมคือ การทำให้เกิดสมดุลของทั้งสองแนวคิดนี้ ยามใดที่สังคมไม่สงบ อาจจะให้น้ำหนัก Crime Control มากกว่า ยามใดที่บ้านเมืองสงบก็เน้นการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพ

นายจีระพัฒน์ กล่าวต่อว่า ที่ผ่านมาในปี 2568 ศาลอาญามีคำร้องขอปล่อยชั่วคราว 10,900 เรื่อง มากที่สุดในประเทศซึ่งมีทั้งคดีเล็กและคดีใหญ่ แต่โดยสภาพของศาลอาญาโดยมากจะเป็นคดีใหญ่ ร้อยละของการปล่อยชั่วคราวเดิม ภาพรวมจะอยู่ที่ 53-54 เปอร์เซ็นต์ แต่ในช่วง 3 เดือนที่ตนมาดำรงตำแหน่งตัวเลขการอนุญาตปล่อยชั่วคราวเขยิบขึ้นมาถึง 65 เปอร์เซ็นต์ มองเห็นถึงการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน เหตุที่การปล่อยชั่วคราวสูงขึ้น เพราะศาลอาญานำมาตรการตามข้อบังคับของนายอดิศักดิ์ ตันติวงศ์ ประธานศาลฎีกา ว่าด้วยการปล่อยชั่วคราวมาใช้ให้มีรูปธรรมมากขึ้น ข้อบังคับไม่เน้นเรื่องการใช้หลักประกัน แต่เน้นในเรื่องกำหนดมาตรการรายงานตัว การห้ามเดินทางออกนอกประเทศ หรือการตั้งผู้กำกับดูแลหรือการใช้กำไลอีเอ็ม และการใช้หลักประกัน ทางรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา และผู้พิพากษาหัวหน้าแผนก นำแนวคิดส่วนนี้มาใช้ในการสั่งปล่อยชั่วคราว และที่มีการปรับมาตรการใหม่คือ การให้ผู้พิพากษาหัวหน้าคณะสามารถสั่งปล่อยชั่วคราวได้ ในคดีที่ไม่มีข้อยุ่งยากมาก เนื่องจากปัจจุบันมีคำร้องขอปล่อยชั่วคราวเฉลี่ย 80 - 90 คำร้องต่อวัน บางวันมีคำร้องขอปล่อยชั่วคราวกว่า 100 เรื่อง ทำให้ต้องรอคำสั่งปล่อยชั่วคราว 18.00 น. ถึง 20.00 น. จึงปรับระบบให้ผู้พิพากษาสามารถสั่งให้มีความรวดเร็ว ประชาชนกลับบ้านได้เร็วขึ้น

นายจีระพัฒน์ กล่าวต่อว่า การปล่อยชั่วคราวผู้ต้องหา หากศาลมีคำสั่งไม่อนุญาตก็จะถูกคุมตัวไปยังเรือนจำ จะมีราชทัณฑ์เป็นผู้ดูแล แต่ถ้าปล่อยชั่วคราวไปแล้วจะไม่มีใครดูแลเลย ผู้ต้องหาอาจจะคิดทำอะไร มีความคับข้องใจ หรือเสียใจซึ่งอาจจะทำอะไรที่ไม่ถูกกฎหมายอีก เพราะฉะนั้นแนวคิดตรงนี้จึงใช้คลินิกให้คำปรึกษาจิตสังคม เพื่อเติมช่องว่างเมื่อปล่อยชั่วคราวแล้ว จะให้นักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห์ให้คำปรึกษาแก่ผู้ต้องหาหรือจำเลย เพื่อศึกษาสาเหตุของการกระทำและให้คิดใคร่ครวญว่าการกระทำที่ทำไปผิดหรือถูกหรือไม่ หากเกิดความสำนึก ผู้ต้องหาหรือจำเลยอาจจะเยียวยาให้กับผู้เสียหายและมีแนวความคิดในการดูแลผู้เสียหายด้วย โดยจะมีการสร้างระบบใหม่ ผู้เสียหายในคดีก็อาจจะใช้คลินิกจิตสังคมด้วยเช่นกัน

ด้านนายรัชชา รองอธิบดีฯ กล่าวเสริมว่า เรื่องคลินิกจิตสังคม ก่อนจะมีการปล่อยชั่วคราวทางศาลอาญาจะมีแบบประเมินความเสี่ยงให้เจ้าหน้าที่ลงไปประเมินความเสี่ยง จะมีคำถามเป็นหลักวิชาการเมื่อพิจารณาจากการประเมินความเสี่ยงว่าอาจจะไปก่อเหตุซ้ำ จึงมีการปรึกษาว่าจะต้องมีการตั้งผู้กำกับดูแลเพื่อไม่ให้กระทำความผิดซ้ำหรือก่อเหตุอื่น ทั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของการคุ้มครองผู้เสียหายด้วย

นายสุริยัณห์ โฆษกศาลยุติธรรม กล่าวว่า ศาลอาญาใช้วิธีการตั้งผู้กำกับดูแล และตั้งผู้ให้คำปรึกษาคลินิกจิตสังคม ทำให้ได้ผลทั้งสองทางคือตัวจำเลย ผู้ต้องหา ในการเข้าสู่กระบวนการสัมภาษณ์จากนักจิตวิทยา โดยทำการแก้ไขด้วยตัวเอง และกำกับดูแลตัวผู้ต้องหาด้วย หลักในการพิจารณาปล่อยชั่วคราวต้องดูว่า มีเหตุยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐานหรือไม่ หรือจะไปก่อเหตุอื่นอีก เช่นเดียวกับคดีอาญาอื่น ๆ หรือไม่ ในแต่ละคดีมีความแตกต่างกันในบางครั้งขึ้นอยู่กับความเสียหาย หรือผู้เกี่ยวข้องในคดีที่แต่ละรายอาจจะโดนข้อหาที่แตกต่างกัน ศาลอาญาจะต้องพิจารณาเป็นรายบุคคลว่ามีโอกาสจะไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐานหรือไม่ เพื่อดูแลเรื่องสิทธิเสรีภาพในขณะเดียวกันในความปลอดภัยต่อสังคมจากการปล่อยชั่วคราวมีหรือไม่ ก็อยู่ในเกณฑ์พิจารณาด้วย เป็นหลักที่ศาลอาญาพยายามทำให้สมดุลระหว่างการคุ้มครองสิทธิผู้ต้องหา และฝ่ายผู้เสียหาย

ศาลอาญาเป็นตัวอย่างของศาลยุติธรรมทั่วประเทศ ในการใช้คลินิกจิตสังคมตั้งแต่ปี 2565 ในปีนี้คลินิกดังกล่าวเปิดใช้เต็มระบบทั่วทั้งประเทศ มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เพียงแต่อาจจะไม่เป็นที่แพร่หลายต่อประชาชน ทุกคนที่เป็นผู้ต้องหาเข้ามาศาลแล้ว จะต้องดูแลเท่ากันไม่มีใครพิเศษไปกว่าใคร

นายจีระพัฒน์ อธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา กล่าวว่า ในปี 2568 มีคดีรับใหม่เข้ามา 13,000 คดี โดยปกติที่ผ่านมาจะเป็นคดียาเสพติด แต่ในระยะหลังปัญหาสังคมมีคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยีสูงขึ้นมากกว่าคดียาเสพติด เราจะแก้ปัญหานี้อย่างไรในเมื่อศาลอาญามีส่วนร่วมในการพิจารณาคดี ตนได้ปรึกษากับผู้พิพากษาหัวหน้าแผนก ว่าให้จัดตั้งศูนย์คุ้มครองความปลอดภัยของประชาชนจากภัยออนไลน์ ที่ได้รับผลกระทบจากเว็บไซต์ผิดกฎหมาย สแกมเมอร์ เว็บพนันออนไลน์ และเว็บไซต์ที่กระทบต่อความมั่นคง ความสงบเรียบร้อย จะให้น้ำหนักการยกระดับคุ้มครองสิทธิเสรีภาพให้ประชาชนปลอดภัยจากภัยออนไลน์ต่อไป.