Virtual Bank เงาธนาคารเดิม? กขค. ชี้ ต้องกล้าปลดล็อกการแข่งขัน ไม่ใช่แค่เปลี่ยนฉากใหม่ให้ทุนเดิม

เมื่อเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามาเปลี่ยนโฉมหน้าธุรกิจการเงิน การให้บริการธนาคารไร้สาขาหรือ Virtual Bank กำลังได้รับความสนใจอย่างมากในประเทศไทย หลังจากธนาคารแห่งประเทศไทยประกาศผลการพิจารณาใบอนุญาตเมื่อช่วงกลางเดือนเมษายนที่ผ่านมา โดยมีผู้ได้รับอนุญาต 3 ราย จากผู้สมัครทั้งหมด 5 ราย

แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ 2 ใน 3 ของผู้ได้รับอนุญาตยังคงมีความเชื่อมโยงกับธนาคารพาณิชย์เดิม ทำให้เกิดคำถามใหญ่ว่า Virtual Bank เหล่านี้จะสามารถสร้างการแข่งขันที่แท้จริงได้หรือไม่ หรือจะเป็นเพียงการขยายธุรกิจในรูปแบบใหม่ของผู้เล่นเดิมเท่านั้น

ดร. ชินวัฒน์ หรยางกูร ผู้อำนวยการฝ่ายกิจการต่างประเทศ สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (สำนักงาน กขค.)ให้ความเห็นเกี่ยวกับประเด็นนี้ โดยตั้งคำถามสำคัญว่า ธนาคารไร้สาขาในไทยจะเป็น "ผู้ท้าทาย" ที่สร้างการแข่งขันได้จริง หรือจะเป็นเพียง "เงา" ของธนาคารเดิมที่ปรับโฉมใหม่

โดยเปิดให้มี Virtual Bank ในไทยถือเป็นก้าวสำคัญในการพัฒนาระบบการเงินของประเทศ โดยเฉพาะในยุคที่ผู้บริโภคต้องการความสะดวกสบายและการเข้าถึงบริการทางการเงินที่รวดเร็วมากขึ้น แต่ประเด็นที่น่าติดตามคือ การที่ผู้ได้รับอนุญาตส่วนใหญ่ยังเป็นกลุ่มทุนเดิมที่ปรับโครงสร้างเพื่อเข้าสู่สนามใหม่ อาจทำให้การแข่งขันระหว่างผู้เล่นหน้าใหม่กับธนาคารพาณิชย์เดิมไม่เข้มข้นเท่าที่ควร

ดร. ชินวัฒน์ ให้มุมมองว่า การสนับสนุนให้มี Virtual Bank ในประเทศไทยมี 3 วัตถุประสงค์หลัก ได้แก่ การเพิ่มโอกาสการเข้าถึงบริการทางการเงิน การพัฒนานวัตกรรมทางการเงิน และการเพิ่มประสิทธิภาพและการแข่งขันในภาคธุรกิจการเงิน

แต่ความสำเร็จของเป้าหมายเหล่านี้จำเป็นต้องอาศัยการแข่งขันที่ "แท้จริง" โดยการเพิ่มผู้เล่นรายใหม่ที่เป็น Virtual เพื่อให้ผู้เล่นในตลาดมีแรงจูงใจในการยกระดับบริการ ขยายขอบเขตการให้บริการ ลดต้นทุน และคิดค้นนวัตกรรมอย่างต่อเนื่อง

ทั้งนี้ ดร. ชินวัฒน์ ยังได้ยกตัวอย่างกรณีศึกาาในต่างประเทศแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของ Virtual Bank ในการสร้างการแข่งขัน เช่น 

• Rakuten ของญี่ปุ่น ที่ตั้งขึ้นในปี 2544 กลายเป็นผู้นำด้าน Virtual Bank ระดับโลกที่มีผู้ใช้งานมากกว่า 16 ล้านบัญชี
• Kakao Bank ของเกาหลีใต้ ที่เปิดตัวในปี 2560 เป็นผู้นำในการเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ระบบการเงิน
• สิงคโปร์ เมื่ออนุญาต GXS Bank, Trust Bank และ MariBank ในปี 2565 สร้างแรงกดดันให้ธนาคารพาณิชย์เร่งพัฒนาบริการดิจิทัล

ดร. ชินวัฒน์ เน้นย้ำถึงความกังวลสำคัญว่า "หาก Virtual Bank กลายเป็นเพียงเงาของธนาคารเดิม การแข่งขันที่แท้จริงอาจไม่เคยเกิดขึ้น" หากผู้ได้รับอนุญาตส่วนใหญ่ยังเป็นกลุ่มทุนเดิมที่ปรับโครงสร้างเพื่อเข้าสู่สนามใหม่ การแข่งขันระหว่างผู้เล่นหน้าใหม่กับธนาคารพาณิชย์เดิมอาจไม่เข้มข้นเท่าที่ควร

ดังนั้นเพื่อให้เกิดการแข่งขันอย่างมีประสิทธิภาพ ดร. ชินวัฒน์ เสนอแนะว่า Virtual Bank ควรมีความหลากหลายของผู้เล่น โดยเฉพาะการเปิดโอกาสให้กลุ่ม FinTech, e-Commerce หรือผู้ให้บริการนวัตกรรมจากภาคธุรกิจอื่นๆ เข้ามาเป็นคู่แข่ง

โดยรัฐควรเร่งออกแบบมาตรการกำกับดูแลที่ส่งเสริม "การแข่งขันที่เป็นธรรม" ได้แก่ ป้องกันพฤติกรรมต่อต้านการแข่งขัน เช่น การกีดกันผู้เล่นใหม่หรือการฮั้วกันเพื่อกำหนดอัตราดอกเบี้ย กำหนดมาตรฐานความโปร่งใส เช่น การเปิดเผยอัตราดอกเบี้ยและค่าธรรมเนียมอย่างชัดเจน ส่งเสริมการเข้าถึงข้อมูลเปรียบเทียบ เพื่อให้ผู้บริโภคตัดสินใจเลือกบริการได้ง่ายขึ้น

อย่างไรก็ตาม Virtual Bank คือ โอกาสในการยกระดับระบบการเงินไทยให้ทันสมัย เข้าถึงได้ และแข่งขันได้มากขึ้น แต่หากเปิดประตูไว้เพียงเล็กน้อยให้แก่ผู้เล่นรายใหม่ และ Virtual Bank ส่วนใหญ่ยังมีความเชื่อมโยงกับธนาคารพาณิชย์เดิม การเปลี่ยนแปลงที่หวังไว้ก็อาจลางเลือนลง

ดร. ชินวัฒน์ ทิ้งท้ายว่า หากไม่ปรับนโยบายให้ตอบโจทย์นี้ตั้งแต่เริ่มต้น Virtual Bank ก็อาจกลายเป็นเพียง "ฉากหน้าใหม่" ของโครงสร้างเดิม และทำให้เป้าหมายในการพัฒนาด้านการเข้าถึงบริการทางการเงิน การพัฒนานวัตกรรม การเพิ่มพูนประสิทธิภาพ ยังคงเป็นเพียงความหวัง