อัมพฤกษ์หรืออัมพาต เกิดจากหลอดเลือดที่หล่อเลี้ยงสมองมีการอุดตันหรือแตก ทำให้เกิดอาการแขนขาอ่อนแรง ร่างกายชาครึ่งซีก ถ้าเป็นน้อยๆ อาจมีเพียงเดินเซ พูดไม่ชัด เวียนศีรษะ เห็นภาพซ้อน หรือปวดศีรษะอย่างรุนแรง หากผู้ป่วยมีอาการดังกล่าว ควรเข้ารับการตรวจวินิจฉัยและรับการรักษาที่รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุและผู้ป่วยที่มีโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหัวใจ สูบบุหรี่ และไขมันในเลือดสูง
เนื่องจากเป็นโรคที่มีอาการค่อนข้างทันทีทันใด และจำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยเร็ว ดังนั้น การตรวจหาสัญญาณของการเกิดอาการอัมพฤกษ์หรืออัมพาตได้ก่อน จะช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาทันท่วงที
นายแพทย์ชยานุชิต ชยางศุ อายุรแพทย์โรคสมองและระบบประสาท โรงพยาบาลเวชธานี กล่าวถึงวิธี Carotid Duplex Ultrasounds ซึ่งเป็นการตรวจหาโอกาสเสี่ยงของการเกิดอัมพฤกษ์/อัมพาต ว่าเป็นการตรวจหลอดเลือดใหญ่ที่คอ ที่ไปเลี้ยงสมองส่วนหน้า และตรวจหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงสมองส่วนหลังด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง เพื่อดูการไหลเวียนเลือดที่ขึ้นไปเลี้ยงสมอง และตรวจหลอดเลือดว่ามีคราบหินปูน หรือคราบไขมันเกาะอยู่ภายในหลอดเลือดหรือไม่ และสามารถวัดขนาดของคราบดังกล่าวได้ เพราะเมื่อมีการหนาตัวมากขึ้น จะทำให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวก และอาจทำให้เส้นเลือดที่ขึ้นไปเลี้ยงสมองเกิดการตีบหรือตัน การตรวจนี้สามารถช่วยประเมินผู้ป่วยที่เป็นโรคอัมพาต และช่วยในการวินิจฉัย ติดตามสภาพของหลอดเลือดในสมองของผู้ป่วย ในขณะที่ผู้ป่วยอยู่ในห้องผู้ป่วยหนักได้
อาการที่สงสัยว่าอาจมีการตีบของเส้นเลือด
- ตาบอดเพียงส่วนหนึ่งของตา มักจะเป็นข้างเดียว อาจเป็นเพียงชั่วคราว เพราะลิ่มเลือดไปอุดเส้นเลือดที่ไปเลี้ยง retina ถ้าแพทย์ดูในลูกตาอาจเห็นเส้นเลือดที่อุดตัน
- เป็นอัมพาตแขนขา หรือพูดไม่ออก นึกออกแต่พูดไม่เป็นคำพูด อาการจะเป็นอยู่ไม่นาน อาจเพียงไม่กี่นาทีแล้วหายเอง เพราะลิ่มเลือดที่หลุดไปสมองเล็กมาก ถ้าผู้ป่วยนิ่งนอนใจไม่ไปพบแพทย์ ไม่ให้ความสำคัญกับอาการที่เป็น ในอนาคตลิ่มเลือดอาจใหญ่ จนทำให้เกิดอัมพาตถาวรได้ อาการชั่วคราวแบบนี้เรียก TIA (transient ischemic attack) เป็นอาการที่พบบ่อยมาก แต่คนส่วนใหญ่ไม่ค่อยให้ความสนใจเพียงพอ เพราะคิดว่าเป็นเรื่องเล็ก
- การเป็นลม ล้มลงโดยไม่มีสาเหตุ อยู่ดีๆ ก็ล้ม เรียกว่า drop attack อาจเป็นอาการของเส้นเลือด carotid ซึ่งเป็นเส้นเลือดที่อยู่บริเวณคอ ตีบได้
อาการทั้งสามอย่างที่กล่าวข้างต้น จำเป็นต้องหาสาเหตุโดยไม่รั้งรอ
ใครบ้างที่ควรตรวจด้วยวิธีนี้
- ผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาต เพื่อดูรอยโรคของหลอดเลือดแดง carotid และติดตามผลเป็นระยะ
- ผู้ป่วยที่เคยมีอาการสมองขาดเลือดไปเลี้ยงชั่วคราว
- ผู้ป่วยที่มีเสียงฟู่ ผิดปกติที่หลอดเลือดแดง carotid ทั้งรายที่มีอาการ และไม่มีอาการของโรคหลอดเลือดสมองที่มีการขาดเลือดเฉพาะที่
- ผู้ที่ต้องผ่าตัดโรคหลอดเลือดอื่นๆ เช่น ผ่าตัดตัดต่อหลอดเลือดแดงหัวใจในรายที่มีหลอดเลือดแดงหัวใจอุดตัน เพื่อตรวจประเมินค่าก่อนนำผู้ป่วยไปผ่าตัด
- ตรวจสุขภาพเบื้องต้นสำหรับผู้ที่มีประวัติเป็นโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง หรือผู้ที่มีประวัติมีบุคคลในครอบครัวเป็นอัมพาต จากอาการสมองขาดเลือด
...
ประโยชน์ของการตรวจ
- เพื่อดูรอยโรคของหลอดเลือดแดงที่คอ
- เพื่อดูว่าเส้นเลือดที่คอมีลิ่มเลือดอุดตันเส้นเลือดหรือไม่
ความเสี่ยงและผลข้างเคียงของการตรวจรักษา
ไม่มีผลข้างเคียง ไม่เจ็บปวด ทำซ้ำได้โดยไม่อันตราย ใช้เวลาตรวจประมาณ 20 นาที ไม่ต้องงดน้ำงดอาหารก่อนเข้ารับการตรวจ แต่มีข้อจำกัดสำหรับผู้ที่คอสั้นมาก คอหนามาก จะทำให้เห็นหลอดเลือดได้ไม่ชัดเจน
นายแพทย์ชยานุชิต กล่าวทิ้งท้ายว่า การตรวจด้วยเครื่องมือ Carotid Duplex Ultrasounds เป็นการตรวจเบื้องต้นเท่านั้น โดยการตรวจดังกล่าว ควรต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์เฉพาะทางด้านอายุรกรรมประสาท