เมื่อก้าวสู่ช่วงวัยที่สูงขึ้น สตรีหลายท่านมักพบกับปัญหาสุขภาพหลายอย่างตามมา หนึ่งในนั้น คือ ปัญหาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ หรืออาการปัสสาวะเล็ดหรือราด ขณะ ไอ จาม การถ่ายปัสสาวะไม่สุด ทำให้ต้องเข้าห้องน้ำบ่อยๆ จนกลายเป็นปัญหาสร้างความรำคาญใจ ต้องใช้ผ้าอนามัยหรือผ้าอ้อมผู้ใหญ่ใส่ติดตัวตลอดเวลา และเป็นอุปสรรคในการทำกิจวัตรประจำวัน ขาดความมั่นใจในการเข้าสังคม กลายเป็นคนเก็บตัว บางรายเครียดมากถึงขั้นคิดฆ่าตัวตาย
สาเหตุของการเกิดโรค
ก่อนอื่นต้องมาทำความเข้าใจก่อนว่า สำหรับสตรีนั้นมีอวัยวะที่เรียกว่ากระบังลมหรือกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน ถือเป็นอวัยวะสำคัญในร่างกายที่ทำหน้าที่รองรับน้ำหนัก ของอวัยวะภายในอุ้งเชิงกราน ได้แก่ กระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ มดลูก ช่องคลอด และลำใส้ใหญ่
สำหรับอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้ ไอ จาม ปัสสาวะเล็ด ราดนั้น มักเกิดขึ้นได้เมื่อสตรีมีอายุสูงขึ้น ผ่านการตั้งครรภ์และคลอดบุตรทางช่องคลอด รวมถึงขาดฮอร์โมนจากภาวะหมดประจำเดือน หรือมีความเสี่ยงอื่นๆ ที่จะมีผลต่อการยืด หย่อนของกระบังลม เช่น โรคหอบหืด ไอเรื้อรัง น้ำหนักตัวมาก โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง การเบ่งถ่ายอุจจาระแรงหรือยกของหนักเป็นประจำ ก็จะยิ่งทำให้มีอาการได้เร็วขึ้น เมื่อกระบังลมหรือกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานยืด หย่อนลงก็จะส่งผลให้มีความผิดปกติของการทำงานของระบบทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง ได้แก่ อาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ ปัสสาวะเล็ด ราด ขณะ ไอ หรือ จาม ได้
ปัจจัยเสี่ยงที่กล่าวไปข้างต้น จะมีผลกระทบต่อระบบอวัยวะสืบพันธุ์ เช่น มดลูกหย่อน ผนังช่องคลอดหย่อนและระบบทางเดินอาหารส่วนล่าง เช่น กลั้นอุจจาระไม่อยู่ ถ่ายอุจจาระลำบากได้เช่นเดียวกันซึ่งปัญหาเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตเป็นอย่างมาก
การดูแลรักษา
สำหรับแนวทางในการบำบัดภาวะอวัยวะในอุ้งเชิงกรานหย่อนและ ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ สามารถแบ่งออกเป็น 2 วิธีคือ
วิธีที่ 1 การผ่าตัด วิธีนี้จะพิจารณาในรายที่มีอาการมาก แต่ต้องเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงจากการผ่าตัดไม่มาก หรือมีอายุน้อย
วิธีที่ 2 แบบไม่ผ่าตัด แพทย์จะแนะนำให้ผู้ป่วย และปรับเปลื่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น การดื่มน้ำ การรับประทานอาหาร การถ่ายปัสสาวะ อาการปัสสาวะเล็ด ราดขณะไอจาม เป็นการรักษาที่ได้ผลดี โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย แต่ต้องปฎิบัติอย่างถูกวิธีและสม่ำเสมอ เช่น การฝึกบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน หรือมีตัวช่วยเช่นการฝึกขมิบ โดยผ่านเครื่องฝึกขมิบกล้ามเนื้อ ( ชื่อเครื่องมือ และรูปประกอบ ( เครื่องฝึกขมิบกล้ามเนื้อ )หรืออีกวิธีหนึ่งคือการรักษาด้วยการใช้อุปกรณ์พยุงช่องคลอด หรือ Pessary มาใช้ในผู้ป่วยรายที่อายุมากและมีความเสี่ยงสูงต่อการผ่าตัดหรือไม่อยากเข้ารับการรักษาด้วยวิธีการผ่าตัด
Pessary อุปกรณ์นี้ช่วยได้อย่างไร
Pessary คืออุปกรณ์ที่ใช้สำหรับสอดในช่องคลอดเพื่อพยุงอวัยวะในอุ้งเชิงกรานที่หย่อนหรือป้องกันปัญหาปัสสาวะเล็ดขณะไอ จาม ทำมาจากซิลิโคนที่มีคุณภาพดี ก่อให้เกิดความระคายเคืองต่อช่องคลอดน้อยและมีอายุการใช้งานยาวนาน 5-10 ปี ผลิตในรูปแบบและขนาดที่แตกต่างกันหลากหลาย โดยแพทย์จะเป็นผู้เลือชนิดและขนาดให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย
Pessary มีประโยชน์กับผู้ป่วยอย่างไรบ้าง
Pessary จะทำหน้าที่ช่วยพยุงมดลูกหรือกระเพาะปัสสาวะที่หย่อนคล้อยลงมาขณะที่ยืนหรือเดิน ทำให้สตรีที่มีอาการอวัยวะในอุ้งเชิงกรานหย่อนมีความสะดวกสบายในการใช้ชีวิตมากขึ้น มีมีก้อนยื่นออกมาจนก่อให้เกิดความรำคาญหรือมีอาการระคายเคืองจนถึงมีเลือดออกได้
นอกจากนิ้ Pessary ที่ออกแบบให้มีปุ่มนูน จำทำหน้าที่รองรับท่อปัสสาวะในขณะที่มีการเพิ่มความดันในช่องท้องจากการเบ่งหรือไอ จาม จึงมีผลในการป้องกันปัสสาวะเล็ด ราด ขณะไอจาม สตรีที่ใช้ Pessary จึงสามารถปฎิบัติภาระกิจในชีวิตประจำวันได้ดีขึ้น ไม่ต้องสวมผ้าอ้อมผู้ใหญ่หรือผ้าอนามัยเพื่อป้องกันความเปียกชื้น รวมทั้งมีอิสระในการออกกำลังกายมากขึ้น
ส่วนในรายที่มีปัญหาปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะราดไปถ่ายปัสสาวะไม่ทันหรือที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า โอเอบี ซึ่งย่อมาจาก Overactive bladder นั้น การดูแลรักษาที่ได้ผลดีคือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดื่มน้ำและการถ่ายปัสสาวะ ร่วมกับการใช้ยาเพื่อช่วยไม่ให้กล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไอเกินปกติ
สรุป อาการปัสสาวะเล็ด ราด เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในสตรีทุกวัยโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสตรีวัยหมดประจำเดือน หรือ วัยสูงอายุ การมาพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและการดูแลรักษาอย่างเหมาะสมจะช่วยให้อาการลดลงหรือหายไปและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
...
ศูนย์สุขภาพสตรี โรงพยาบาลเวชธานี
www.vejthani.com