อนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช.
ผมไปจันทบุรีมา เมื่อเดือนก่อนเพื่อไปเยี่ยมชมค่ายทหารฝรั่งเศสเมื่อสมัยมายึดครองจันทบุรี เมื่อปี พ.ศ.2436 ซึ่งตรงกับสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5
ในครั้งกระนั้นเป็นยุคการล่าอาณานิคมหรือ ล่าเมืองขึ้น ฝรั่งเศสได้เข้ามายึดอินโดจีน คือ ญวน เขมร และลาว จากนั้นก็จะเข้ามารุกรานประเทศไทยเพิ่มขึ้นอีก โดยเข้ามายึดเมืองขวางซึ่งเป็นดินแดนของไทย แต่ พระยอด เจ้าเมืองขวาง ไม่ยอม และได้ปกป้องอธิปไตยของไทยด้วยการสู้รบกับทหารฝรั่งเศส ทำให้ทหารฝรั่งเศสบาดเจ็บล้มตาย
อาคารกองรักษาการณ์ทหารฝรั่งเศส.
ด้วยเหตุนี้ฝรั่งเศสจึง ใช้กรณีพิพาทกับพระยอด เมืองขวาง มารุกรานไทยด้วยการนำเรือรบ 3 ลำ เข้ามาทางปากน้ำเจ้าพระยาเพื่อปิดอ่าว เมื่อเรือรบทั้ง 3 ลำมาถึงป้อมผีเสื้อสมุทร (จ.สมุทรปราการ) ทหารไทยจึงยิง ทำให้เรือรบฝรั่งเศสเสียหาย
ฝรั่งเศสจึงถือโอกาสนี้เรียกร้องค่า เสียหายจากเรา โดยเราต้องยกดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงให้ฝรั่งเศสเป็นค่าทดแทนปฏิกรณ์สงคราม และถือโอกาสเข้ายึดครองจันทบุรีด้วย ในระหว่างการเจรจาเรียกค่าทดแทน ฝรั่งเศสก็ได้ตั้งค่ายที่จันทบุรีโดยปลูกสร้างอาคาร โรงเรือน ที่พัก คลังอาวุธยุทโธปกรณ์ต่างๆสำหรับให้ทหารฝรั่งเศสได้อยู่อาศัย
...
อาคารที่คุมขังทหารฝรั่งเศส.
การเจรจาก็ดำเนินไป แต่ฝรั่งเศสไม่ พอใจได้ไปยึดเมืองตราดอีก ทำให้เราต้องยอมยกดินแดนเกาะกงและบางส่วนในเขมรให้ฝรั่งเศสเพิ่มอีก นั่นแหละการเจรจาจึงสงบลงได้ด้วยพระราชวิเทโศบายของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ยอมเสียส่วนน้อยเพื่อรักษาส่วนใหญ่ไว้ ตรงกับโวหารของไทยว่า "เสียน้อยดีกว่าเสียมาก"
เหตุการณ์ครั้งนั้นเป็นความทรงจำที่เจ็บปวด ที่สุดของคนไทยตราบจนทุกวันนี้ แม้คนไทยในสมัยนั้นที่กระด้างกระเดื่องกับทหารฝรั่งเศสยังถูกจับไปขัง คุกขี้ไก่ ที่ตั้งอยู่ที่ อ.แหลมสิงห์ เป็นการแสดงอำนาจบาตรใหญ่ของทหารฝรั่งเศสที่มีต่อคนไทยเป็นอย่างมาก ทุกวันนี้ใครที่ได้ไปดูคุกขี้ไก่ยังเศร้าใจแค้นใจไม่หายที่ทหารฝรั่งเศส ทรมานคนไทยด้วยการขังไว้ด้านล่าง ส่วนด้านบน เลี้ยงไก่ เวลามันขี้ลงมาก็ต้องคอยหลบ ไหนจะเหม็นขี้ไก่ ไหนต้องหลบไม่ให้โดนหัว ไหนจะสกปรกโสโครก สาหัสเหลือเกิน
อาคารกองบัญชาการทหารฝรั่งเศส.
ค่ายทหารฝรั่งเศสแห่งนี้ ต่อมาตำรวจตระเวนชายแดนได้เคยเข้ามาใช้อยู่ระยะหนึ่ง จนกระทั่งหน่วยนาวิกโยธินมาตั้งกองกำลังป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด จึงใช้ค่ายแห่งนี้เป็นที่ตั้งและได้ก่อสร้างอาคารต่างๆเพิ่มขึ้น
แต่ ยังคง สิ่งปลูกสร้างเก่าแก่ของฝรั่งเศส เอาไว้ครบทุกหลัง แต่ละหลังได้ก่อสร้างตามแบบ สถาปัตยกรรมของยุโรป คือ ก่ออิฐฉาบปูนเรียบ ตัวอาคารเป็นทรงสี่เหลี่ยมมีลวดลาย มีช่องระบายลม บางอาคารยกพื้นสูง บางอาคารมีห้องใต้ดิน สันนิษฐานว่าเป็นห้องใช้เก็บไวน์ แต่เดิมมีอาคารต่างๆ ดังนี้
คุกขี้ไก่.
...
อาคารคลังพัสดุของทหารฝรั่งเศส.
อาคารคลังกระสุนดินดำ.
อาคารที่พักทหารรักษาการณ์ฝรั่งเศส.
- อาคารกองบัญชาการทหารฝรั่งเศส
- อาคารคลังพัสดุ
- อาคารที่พักทหารรักษาการณ์
- อาคารที่คุมขังทหารฝรั่งเศส
- อาคารคลังกระสุนดินดำ
- อาคารกองรักษาการณ์
อาคาร ที่ยังหลงเหลืออยู่ทั้งหมดได้รับการดูแลตามแบบทหาร บางอาคารก็ชำรุดเสียหายไปบ้างตามสภาพ แต่ขณะนี้ สมเด็จพระเทพรัตน ราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชดำริ ให้รักษาร่องรอยประวัติศาสตร์เอาไว้ให้หมด อย่างสมบูรณ์ โดยให้กรมศิลปากรเข้ามาบูรณะซ่อมแซมให้เหมือนเดิม เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังได้เข้ามาศึกษาเรื่องราวในประวัติศาสตร์ได้อย่าง ชัดเจน
...
ผู้เขียนและคณะ กับผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี.
ผมจึง ได้ติดต่อผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี คุณพูลศักดิ์ ประณุทนรพาล ซึ่งเป็นลูกของ เพื่อนรักผม เข้าไปทำรายการครอบจักรวาล เพื่อ นำเรื่องราวของค่ายทหารฝรั่งเศสแห่งนี้มาให้ได้ รู้จักกัน เพราะในอนาคตอันใกล้นี้ เมื่อกรมศิลปากรบูรณะสิ่งก่อสร้างฝรั่งเศสทั้งหมดเสร็จสิ้นแล้ว จ.จันทบุรีก็จะมีสถานที่ท่อง เที่ยวทางประวัติศาสตร์เพิ่มขึ้นมาอีก 1 แห่ง
รับรองว่าจะเป็นแหล่งเรียนรู้แก่ผู้ที่สนใจทั้งชาวฝรั่งเศสและคนไทยได้เป็นอย่างดี.
ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัตน์