แนวทางการใช้ถ้อยคำเพื่อแสดงความอาลัยให้ถูกต้องตามความเหมาะสม
สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้ให้แนวทางการใช้ราชาศัพท์และถ้อยคำเพื่อแสดงความอาลัยอย่างถูกต้องและเหมาะสม เมื่อปี พ.ศ. 2559 อ้างอิงจากคำชี้แจงของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เมื่อครั้งการสวรรคตของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ซึ่งได้อธิบายการใช้วลี “เสด็จสู่สวรรคาลัย” ว่า ควร ละการใช้คำว่า “ส่ง” และใช้ถ้อยคำว่า “เสด็จสู่สวรรคาลัย” หรือ “พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย” เพื่อความถูกต้องตามหลักราชาศัพท์ และเพื่อให้ถ้อยคำมีความงดงาม เหมาะสมกับพระเกียรติยศ
สำนักงานราชบัณฑิตยสภาได้อธิบาย คำว่า “สวรรคาลัย” ความหมายตาม พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 (ปัจจุบันใช้ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554) คือ เป็นคำกริยา หมายความว่า ตาย (ใช้แก่เจ้านายชั้นสูง) ซึ่งไม่ได้หมายถึงการส่งเสด็จไปสู่สวรรค์ ทำให้การใช้คำว่า “สวรรคาลัย” เป็นการสื่อความหมายไม่ถูกต้อง เป็นความเข้าใจที่เกิดจากการแปลตรงตามรูปศัพท์
โดยแท้จริงแล้วคำว่า “สวรรคาลัย” มาจากคำว่า “สวรรค” (สะ-หวัน-คะ) และ “อาลัย” ซึ่งคำว่า “สวรรค, สวรรค์” เป็นคำนาม หมายถึง โลกของเทวดา, เมืองฟ้า คำว่า “อาลัย” ที่เป็นคำนาม มีความหมายว่า ที่อยู่ ที่พัก ดังนั้น วลี “สู่สวรรค” จึงหมายถึง สู่ที่อยู่ในสวรรค์ สู่ที่พักในสวรรค์ ส่วนวลี “เสด็จไปสู่สวรรคาลัย” จึงสื่อความหมายได้ว่า (พระองค์) เสด็จสู่สวรรคาลัย หรือ (พระองค์) เสด็จสู่สรวงสวรรค์
ตามความเห็นของ พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี ประธานคณะกรรมการจัดทำหลักเกณฑ์ การใช้ราชาศัพท์แห่งราชบัณฑิตยสถาน ศาสตราจารย์พิเศษจำนง ทองประเสริฐ ราชบัณฑิต และที่ปรึกษาคณะกรรมการฯ และอาจารย์จุลทรรศน์ พยาฆรานนท์ รองประธานคณะกรรมการฯ มีความเห็นพ้องกันว่า พระองค์ทรงมีบุญญาบารมีที่จะเสด็จไปสู่สรวงสวรรค์ด้วยพระองค์เอง
...
ดังนั้น หากละการใช้คำว่า “ส่ง” ออกไป เหลือ “เสด็จสู่สวรรคาลัย” หรือใช้คำว่า “พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย” ก็จะทำให้ถ้อยคำดูสวยงามและสื่อความหมายได้ชัดเจน ทั้งนี้มีตัวอย่างถ้อยคำแสดงความอาลัยไว้ดังนี้
ตัวอย่างถ้อยคำแสดงความอาลัยถวาย
1. เสด็จสู่สวรรคาลัย
ผองพสกนิกรชาวไทยน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
ข้าพระพุทธเจ้า...
2. เสด็จสู่ฟากฟ้าสุราลัย
พระมหากรุณาธิคุณจารึกในใจไทยชั่วกาล
ข้าพระพุทธเจ้า...
3. สถิตในดวงใจตราบนิจนิรันดร์
น้อมศิระกราน กราบแทบพระยุคลบาท
ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นอันหาที่สุดมิได้
ข้าพระพุทธเจ้า...
4. พระเสด็จสู่แดนสรวง
ไทยทั้งปวงน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
ข้าพระพุทธเจ้า...
5. ร้อยรวมดวงใจไทยทั่วหล้า
ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้
ข้าพระพุทธเจ้า...
6. สถิตกลางใจประชาราษฎร์
ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณตราบนิจนิรันดร์
ข้าพระพุทธเจ้า...
หมายเหตุ : การระบุชื่อของผู้สำนึกในพระมหากรุณาธิคุณนั้นให้ระบุชื่อบุคคล หรือชื่อตำแหน่ง (ถ้ามี)
หรือชื่อคณะบุคคล หน่วยงาน โดยระบุชื่ออย่างใดอย่างหนึ่ง หรือระบุชื่อตำแหน่งพร้อมชื่อคณะบุคคลก็ได้ เช่น ข้าพระพุทธเจ้า ผู้บริหาร และพนักงานธนาคาร...
ข้อมูล : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา