พระตำหนักกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ตั้งอยู่บนเนินเขาทางตอนเหนือต้นหาดทรายรี ตำบลหาดทรายรี อำเภอเมือง เป็นหนึ่งในสถานที่สำคัญของจังหวัดชุมพร ที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์สถานของพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ องค์พระบิดาของทหารเรือไทย หรือที่คนทั่วไปมักเรียกพระองค์ท่านว่า “เสด็จเตี่ย” นอกจากนี้พระองค์ยังได้ทรงศึกษาวิชาแพทย์แผนโบราณอย่างจริงจังจนสามารถรักษาโรคภัยไข้เจ็บได้ จึงทรงรับรักษาผู้ป่วยในนาม “หมอพร” โดยไม่คิดค่าใช้จ่ายใดๆ พระตำหนักแห่งนี้จึงเป็นที่เคารพศรัทธามาจนถึงปัจจุบัน
ข้อมูลจากเว็บไซต์การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยระบุว่า สถานที่ที่น่าสนใจในบริเวณพระตำหนักกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ได้แก่
ศาลกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (หลังใหม่)
สร้างขึ้นบนเนินเขาทางด้านเหนือของศาลหลังเดิม ภายในประดิษฐานรูปหล่อของพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ให้ประชาชนทั่วไปได้สักการะ ตัวศาลตั้งอยู่บนเรือรบหลวงพระร่วงจำลองที่หันหน้าออกสู่ทะเล เป็นจุดที่มองเห็นทิวทัศน์ของหาดทรายรีได้ชัดเจนตลอดเวิ้งอ่าว
...
ศาลกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (หลังเก่า)
ตั้งอยู่เนินด้านล่างศาลหลังใหม่ ใกล้กับเรือรบหลวงชุมพร ซึ่งบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของพระตำหนักที่พระองค์สิ้นพระชนม์ มณฑปหลวงปู่ศุข ภายในมีรูปหล่อของหลวงปู่ศุข พระเกจิอาจารย์ชื่อดังแห่งวัดปากคลองมะขามเฒ่า จังหวัดชัยนาท ซึ่งเป็นพระภิกษุที่กรมหลวงชุมพรฯ เคารพนับถือเป็นครูบาอาจารย์
เรือรบหลวงชุมพร
เป็นเรือตอร์ปิโดขนาดใหญ่ มีความยาว 68 เมตร และความกว้าง 6.55 เมตร เป็นเรือที่ปลดประจำการแล้วเมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2518 ต่อมาในปี พ.ศ. 2522 กองทัพเรือได้มอบเรือลำนี้ให้มาตั้ง ณ หาดทรายรี เพื่อเป็นอนุสรณ์รำลึกถึงกรมหลวงชุมพรฯ
สวนสมุนไพรหมอพร
อยู่บริเวณเนินเขาด้านล่างใกล้กับทางเข้า เป็นโครงการของกระทรวงสาธารณสุข เพื่ออนุรักษ์สมุนไพรที่มีคุณค่า สืบทอดเจตนารมณ์ของ “กรมหลวงชุมพรฯ” หรือ “หมอพร” ของชาวบ้าน เปิดทุกวันเวลา 08.00-20.00 น. ไม่เสียค่าเข้าชม
การเดินทาง จากตัวเมืองชุมพร ใช้ทางหลวงหมายเลข 4001 (ชุมพร-ปากน้ำ) ต่อด้วยทางหลวงหมายเลข 4119 จนถึงสามแยกตำบลปากน้ำ ให้เลี้ยวขวาเข้าใช้ทางหลวงหมายเลข 4098 ตรงไปประมาณ 7 กิโลเมตร จะพบศาลกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ตั้งอยู่บนเนินเขาทางตอนเหนือต้นหาดทรายรี รวมระยะทางจากตัวเมืองชุมพรประมาณ 20 กิโลเมตร
ประวัติ กรมหลวงชุมพร
กรมหลวงชุมพร มีชื่อเต็มว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2423 มีพระนามเมื่อแรกประสูติว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 28 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงรับการศึกษาขั้นต้นในพระบรมมหาราชวัง และทรงศึกษาต่อในวิชาการทหารเรือ ณ ประเทศอังกฤษ เมื่อ พ.ศ.2436 หลังจากทรงสำเร็จการศึกษา จึงเสด็จกลับประเทศไทยและทรงเข้ารับราชการในกรมทหารเรือ โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นผู้บัญชาการกรมทหารเรือ ทรงทำนุบำรุงส่งเสริมกองทัพเรือจนอยู่ในชั้นมาตรฐานสากลอันเป็นรากฐานแก่กองทัพเรือในสมัยต่อมา
ใน พ.ศ.2463 ทรงได้รับสถาปนาพระอิสริยยศเป็น กรมหลวง มีพระนามตามพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์สิงหนาม และทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ เมื่อ พ.ศ.2466
ด้วยคุณูปการที่กรมหลวงชุมพรมอบให้กับทหารเรือไทย จึงทำให้เหล่าทหารเรือยกย่องให้กรมหลวงชุมพรเป็น "องค์บิดาแห่งกองทัพเรือ" เนื่องจากพระองค์ทรงนำความเจริญรุ่งเรืองมาสู่กองทัพเรือและประเทศชาติ โดยทรงวางรากฐานการบริหารงานของกองทัพเรือ ระเบียบวิธีปฏิบัติต่างๆ ภายในกองทัพเรือ จนทำให้ทัพเรือไทยมีความทันสมัย มีมาตรฐาน และเจริญก้าวหน้าทัดเทียมกับอารยประเทศมาจวบจนทุกวันนี้
ขณะเดียวกัน ยังมีความเชื่อศักดิ์สิทธิ์เกี่ยวกับ กรมหลวงชุมพร หรือเสด็จเตี่ย ในหมู่ทหารเรือไทยและคนทั่วไปว่า ถ้ามาขอพรจากท่านแล้วจะได้รับความเมตตาทุกเรื่อง เพราะตอนที่ท่านมีชีวิตอยู่ท่านทรงช่วยเหลือประชาชนในทุกด้าน โดยเฉพาะในเรื่องสุขภาพท่านทรงรักษาประชาชนโดยไม่ต้องเสียเงินรักษา และท่านทรงปฏิบัติราชการในราชนาวีไทย การตั้งศาลองค์กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ก็เชื่อกันว่าท่านจะปกปักรักษาลูกหลานเวลาออกเรือประมงให้ปลอดภัยจากอันตราย
ข้อมูลอ้างอิง : กองทัพเรือ, พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร