สุริยุปราคา คืออะไร เกิดตอนไหนบ้าง รู้จักปรากฏการณ์ธรรมชาติอันน่าทึ่ง

“สุริยุปราคา” ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่พบได้เป็นประจำทุกปี เพียงแต่รูปแบบการเกิด และเวลาในการเกิดจะต่างกันออกไป บทความนี้ ไทยรัฐออนไลน์จะพาไปทำความรู้จักสุริยุปราคาคืออะไร มีกี่ชนิด เกิดขึ้นได้ตอนไหนบ้าง พร้อมไขข้อสงสัยสุริยุปราคา จันทรุปราคา ต่างกันอย่างไร

ทำความรู้จัก “สุริยุปราคา” คืออะไร เกิดจากอะไร

สุริยุปราคา (ภาษาอังกฤษ : Solar eclipse) ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลก โคจรมาในทิศเดียวกัน โดยดวงจันทร์จะต้องอยู่ระหว่างดวงอาทิตย์กับโลก เมื่อสังเกตจากพื้นโลกจะมองเห็นดวงอาทิตย์ค่อยๆ ถูกดวงจันทร์เคลื่อนทับ โดยอาจจะบังมิดหรือแค่บางส่วนก็ได้ 

ทั้งนี้ เมื่อดวงจันทร์เคลื่อนทับดวงอาทิตย์จะส่งผลให้เกิดเงาดำ 2 รูปแบบ คือ

• เงามืด (Umbra) หรือเงามืด เมื่อสังเกตจากพื้นโลกจะไม่สามารถมองเห็นดวงอาทิตย์ได้เลย เนื่องจากดวงจันทร์จะบังดวงอาทิตย์ทั้งดวง
• เงามัว (Penumbra) หรือเงาบางส่วน เมื่อสังเกตจากพื้นโลกจะมองเห็นดวงอาทิตย์โผล่พ้นส่วนโค้งของดวงจันทร์ออกมาบางส่วน

ไขข้อสงสัย “สุริยุปราคา” มีกี่ชนิด

สุริยุปราคาแบ่งออกได้ 3 ชนิด ได้แก่

1. สุริยุปราคาเต็มดวง (Total Solar Eclipse) มีลักษณะคือ ขนาดของดวงอาทิตย์จะเล็กกว่าขนาดของดวงจันทร์ ทำให้เมื่อสังเกตจากพื้นโลกจะมองเห็นดวงจันทร์จะบังดวงอาทิตย์ดับมืดสนิท
2. สุริยุปราคาบางส่วน (Partial Solar Eclipse) มีลักษณะคือ ดวงจันทร์จะบังบางส่วน ทำให้มองเห็นดวงอาทิตย์เว้าเสี้ยว เห็นสว่างเป็นบางส่วน
3. สุริยุปราคาวงแหวน (Annular Solar Eclipse) มีลักษณะคือ ขนาดของดวงอาทิตย์จะใหญ่กว่าขนาดของดวงจันทร์ ทำให้เห็นดวงอาทิตย์เป็นลักษณะของวงแหวน 

สุริยุปราคาเกิดตอนไหน กี่ปีมีครั้ง

ช่วงเวลาของการเกิดสุริยุปราคานั้นจะต้องพิจารณาจากการโคจรของดวงจันทร์ แต่ในแต่ละปีจะสามารถเกิดได้อย่างน้อย 2 ครั้ง แต่ไม่เกิน 5 ครั้ง โดยรูปแบบการเกิดอาจจะมีทั้งสุริยุปราคาเต็มดวง หรือแค่บางส่วนก็ได้เช่นกัน

สุริยุปราคา จันทรุปราคา ต่างกันอย่างไร

สุริยุปราคา คือ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่ดวงจันทร์ โลก และดวงอาทิตย์ โคจรมาอยู่ในทิศเดียวกัน เกิดขึ้นเฉพาะในช่วงกลางวีน ส่วนจันทรุปราคาจะเป็นปรากฏการณ์ที่ดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์ เรียงในทิศทางเดียวกัน และจะเกิดขึ้นเฉพาะในคืนที่ดวงจันทร์เต็มดวง

สุริยุปราคา 2568 จะเกิดขึ้นวันไหนบ้าง

สมาคมดาราศาสตร์ไทยได้ออกมาระบุช่วงวันและเวลาเกิดสุริยุปราคา 2568 ดังนี้

• วันที่ 29 มีนาคม 2568 : สุริยุปราคาบางส่วน
• วันที่ 22 กันยายน 2568 : สุริยุปราคาบางส่วน

สุริยุปราคาเป็นปรากฏการณ์ที่น่าสนใจ โดยใน 1 ปีจะเกิดเพียงไม่กี่ครั้ง หลายๆ คนจึงตั้งตารอ ซึ่งหากใครที่จะชมสุริยุปราคา ทางที่ดีควรใช้อุปกรณ์เพื่อกรองรังสี เช่น ใช้แว่นสุริยะ ใช้กล้องโทรทรรศน์ฉายภาพไปยังฉากรับ ใช้ฟิล์มเอกซเรย์ซ้อนทับกันหลายๆ ชั้น เพื่อป้องกันผลเสียที่จะเกิดขึ้นกับดวงตา

ที่มา : สมาคมดาราราศาสตร์ไทย และศูนย์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์ (LESA) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)