เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า เราควรต้องรับมืออย่างไรดี

จากกรณีที่ดาราสาว ไอซ์ ปรีชญา ซึ่งป่วยเป็นโรคซึมเศร้า ได้โพสต์ข้อความตัดพ้อครอบครัวและคนรักที่ไม่มีใครสนใจเธอ จนทำให้ไม่อยากอยู่บนโลกนี้ จึงทำให้เรื่องนี้กลายเป็นไวรัลบนโซเชียล และหลายคนเกิดคำถามว่า เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า เราควรจะต้องรับมืออย่างไรได้บ้าง

ทำความเข้าใจอาการของผู้ป่วยซึมเศร้า 

เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า อันดับแรกที่เราควรทำคือต้องเข้าใจเสียก่อนว่าอาการของโรคนี้ที่พบมักเป็นเรื่องของอารมณ์ ไม่ว่าจะเป็น อารมณ์เศร้า หดหู่ ท้อแท้ อ่อนไหวง่าย ร้องไห้ง่ายโดยไม่ทราบสาเหตุ หงุดหงิดง่าย น้อยใจง่าย เสียใจง่าย วิตกกังวลง่าย มีความเบื่อหน่าย หมดความสนใจกับกิจกรรมที่ชอบทำเป็นประจำ ไม่อยากทำกิจกรรมอะไร ไม่อยากออกไปไหน

ผู้ป่วยซึมเศร้าบางรายอาจแยกตัวอยู่คนเดียว รู้สึกสูญเสียความมั่นใจในตัวเอง สมาธิลดลง ความจำต่างๆ สั้นลง อาจมีผลต่อประสิทธิภาพการทำงานได้ และมักจะมีความคิดด้านลบบ่อยขึ้นทั้งต่อตัวเองและผู้อื่น จนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน รวมถึงความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง ไปจนถึงมีอาการเบื่ออาหาร รับประทานอาหารได้น้อยลง แต่ในบางรายอาจทานได้เยอะขึ้นกว่าปกติ มีปัญหาการนอนหลับยาก ตื่นเช้ากว่าเดิม หรือหลับๆ ตื่นๆ ตลอดคืน รู้สึกตนเองไร้ค่า สิ้นหวัง อยากทำร้ายตนเอง คิดถึงความตายบ่อยๆ ไม่อยากมีชีวิตอยู่ ซึ่งอาการเหล่านี้จะเกิดขึ้นอยู่นานติดต่อกัน ไม่น้อยกว่า 2 สัปดาห์

เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า คนรอบข้างควรปฏิบัติตัวอย่างไร

นอกจากการทำความเข้าใจอาการของโรคซึมเศร้าเพื่อที่จะเข้าใจผู้ป่วยได้แล้ว คนใกล้ชิดไม่ว่าจะเป็น ครอบครัว คนรัก ญาติ เพื่อนสนิท ควรมีวิธีการปฏิบัติตัวดังต่อไปนี้

ข้อ "ควรทำ" เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า

1. ชวนผู้ป่วยให้ลุกมาทำกิจกรรมที่ได้เคลื่อนไหว

ไม่ว่าจะเป็น เล่นกีฬาเบาๆ เล่นเกม ทำงานศิลปะ นอกจากจะลดโอกาสที่จะคิดฟุ้งซ่าน และคิดหดหู่แล้ว การเคลื่อนไหวร่างกายยังช่วยหลั่งสารความสุขอย่างเอ็นโดรฟินออกมา

2. ฟังด้วยความตั้งใจ ไม่คะยั้นคะยอ และไม่ตัดสินใจแทน

นั่นเพราะผู้ป่วยโรคซึมเศร้ามักมีความคิดว่าตัวเองเป็นภาระให้คนอื่นอยู่แล้ว ดังนั้น การจะให้ผู้ป่วยพูดคุยระบายความรู้สึก ต้องให้พวกเขารู้สึกก่อนว่ามีคนอยากรับฟัง และไม่กดดัน หรือตัดสินเขา สร้างความไว้วางใจ และบรรยากาศสบายๆ ให้ผู้ป่วยได้เล่าสิ่งที่อยากพูดออกมาเต็มที่ เพราะในบางครั้งเขาอาจมีความคิดอยากทำร้ายตัวเอง หรืออยากตาย หากว่าคนรอบข้างได้มีโอกาสรับฟัง จะได้สามารถป้องกันเหตุร้ายที่อาจเกิดขึ้นได้ทันท่วงที

ข้อ "ห้ามทำ" เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า

1. อย่าไล่ผู้ป่วยให้ไปเข้าวัดฟังธรรม หรือทำจิตใจให้สงบ

โดยไม่อยู่เคียงข้างพวกเขา เพราะผู้ป่วยจะรู้สึกทันทีว่าไม่มีที่พึ่งพา หรือรู้สึกว่าตัวเองเป็นที่น่ารำคาญ และยิ่งตีตัวออกห่าง ส่งผลให้เกิดความคิดไม่อยากมีชีวิตอยู่ได้

2. อย่าทำเป็นไม่ได้ยิน หรือไม่อยากพูดถึงเมื่อผู้ป่วยพูดถึงการอยากตาย

หลายๆ คนคิดว่าการเอ่ยหรือพูดคุยถึงเรื่องการฆ่าตัวตายกับผู้ป่วยโรคซึมเศร้า อาจเป็นแนวโน้มให้ผู้ป่วยอยากทำ หรือชี้โพรงให้กระรอก แต่ในความเป็นจริงแล้วหากผู้ป่วยเอ่ยถึงการอยากตาย แล้วคนใกล้ตัวกลับมีท่าทีต่อต้าน หรือทำเป็นไม่สนใจเพื่อให้ผู้ป่วยเลิกคิด หรือมีคำพูดทำนองว่า "อย่าคิดมาก" "อย่าคิดอะไรบ้าๆ" ยิ่งทำให้ผู้ป่วยรู้สึกแย่ลงอย่างมาก ว่าเราไม่รับฟังสิ่งที่เขารู้สึกคับข้องใจ ไม่มีวันจะเข้าใจเขาจริงๆ

3. อย่ากดดันและเร่งรัด ถ้าผู้ป่วยยังอาการไม่ดีขึ้น

ห้ามพูดหรือทำให้พวกเขารู้สึกว่า "เมื่อไรจะหาย" หรือ "หายได้แล้ว" เพราะผู้ป่วยจะยิ่งรู้สึกกดดันและผิดหวัง หากอาการเพิ่งเริ่มดีขึ้น ความเครียดเหล่านี้จะยิ่งส่งผลให้จิตใจแย่ลง และอาจเป็นหนักกว่าเดิม

10 คำพูดต้องห้าม สำหรับผู้ป่วยซึมเศร้า

เมื่อคนใกล้ตัวเป็นโรคซึมเศร้า สิ่งที่เรามักจะเผลอตัวทำร้ายจิตใจผู้ป่วยโดยไม่ได้ตั้งใจคือ “คำพูด” บางอย่าง ที่ไปส่งผลกระทบต่ออารมณ์ความรู้สึกและพฤติกรรมของผู้ป่วยให้แย่ไปกว่าเก่า โดยเฉพาะชุดคำพูดต่อไปนี้ที่เลี่ยงได้ก็ควรเลี่ยง เช่น

1. "ร้องไห้ทำไม" ผู้ป่วยโรคซึมเศร้ามักมีความรู้สึกเศร้าอยู่ตลอดเวลา การพูดว่า "ร้องไห้ทำไม" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกตำหนิหรือถูกตัดสิน
2. "ไม่เป็นไรหรอก เดี๋ยวก็ผ่านไป" ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าอาจรู้สึกสิ้นหวังและท้อแท้ การพูดว่า "ไม่เป็นไรหรอก เดี๋ยวก็ผ่านไป" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกมองข้ามความทุกข์ของเขา
3. "ลองคิดบวกสิ" โรคซึมเศร้าเป็นภาวะทางสุขภาพจิตที่เกิดจากสารเคมีในสมอง การคิดบวกอย่างเดียวอาจไม่สามารถช่วยผู้ป่วยได้ การพูดว่า "ลองคิดบวกสิ" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนกับว่าเขากำลังถูกตำหนิว่าคิดไม่ดีอยู่
4. "พยายามเข้านะ" ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าอาจรู้สึกเหนื่อยล้าและหมดแรง การพูดว่า "พยายามเข้านะ" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกกดดัน
5. "ทำตัวเข้มแข็งหน่อย" ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าอาจรู้สึกอ่อนแอและไร้ค่า การพูดว่า "ทำตัวเข้มแข็งหน่อย" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกตัดสินว่าเป็นคนอ่อนแอ
6. "ฉันเคยเป็นเหมือนกัน" การเปรียบเทียบประสบการณ์ของตัวเองกับผู้ป่วย อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกตัดสิน หรือถูกตำหนิว่าอาการของเขาไม่รุนแรงพอ
7. "เลิกเศร้าได้แล้ว" การบอกให้ผู้ป่วยเลิกเศร้า อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกบังคับให้ทำในสิ่งที่เขาทำไม่ได้
8. "คิดถึงแต่ตัวเอง" การพูดว่า "คิดถึงแต่ตัวเอง" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกผิดและโทษตัวเอง
9. "ไปหาหมอเถอะ" การพูดว่า "ไปหาหมอเถอะ" อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกตัดสินว่าเป็นคนบ้า หรือเป็นคนมีปัญหา
10. "อย่าคิดมาก" โรคซึมเศร้าเป็นภาวะทางสุขภาพจิตที่เกิดจากสารเคมีในสมอง การบอกให้ผู้ป่วยอย่าคิดมาก อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหมือนถูกตำหนิว่าคิดมากเกิน

ในมุมของคนทั่วไปที่ไม่ได้เป็นโรคซึมเศร้า อาจมองว่าคำพูดเหล่านี้ไม่เห็นจะเป็นอะไร แต่ในมุมมองของผู้ป่วย เป็นคำพูดที่ทำร้ายจิตใจเขามาก เพราะมีความบอบบางทางอารมณ์ง่ายกว่าคนทั่วไป ดังนั้นคนรอบข้างควรระมัดระวังคำพูดที่อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกผิดกับตัวเองมากกว่าเดิม แนะนำให้ใช้คำพูดที่แสดงถึงความห่วงใย เข้าใจ และพร้อมอยู่เคียงข้าง จะทำให้ผู้ป่วยโรคซึมเศร้ารู้สึกดีขึ้น และก้าวผ่านความยากลำบากไปได้

ข้อมูลอ้างอิง : โรงพยาบาลเปาโล, โรงพยาบาลแบงค็อก เมนทัล เฮลท์ (BMHH)