กายวิภาคของสมองบรรพบุรุษมนุษย์เรา รวมถึงเครือญาติยุคก่อนประวัติศาสตร์หลายสายพันธุ์เป็นสิ่งที่นักวิจัยศึกษามาโดยตลอด เมื่อเร็วๆนี้ นักบรรพชีวินวิทยาจากศูนย์ศึกษาวิวัฒนาการมนุษย์แห่งชาติสเปน (Centro Nacional de Investigación sobre la Evolución Humana-CENIEH) ที่ศึกษากายวิภาคของสมองกลีบขมับ (temporal lobe) ของมนุษย์โฮโม อิเรคตัส (Homo erectus) พบบางอย่างที่น่าสนใจ
สมองกลีบขมับนั้นเป็นบริเวณของสมองที่เกี่ยวข้องกับศูนย์รวมการทำงานด้านการรับรู้หลายอย่าง เช่น ความจำ อารมณ์ การได้ยิน ความสัมพันธ์ทางสังคม และภาษา ดังนั้น การเปลี่ยนแปลงขนาดหรือสัดส่วนใดๆของสมองกลีบขมับจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะอาจเผยให้เห็นการเปลี่ยนแปลงในการพัฒนาเซลล์ประสาทหรือการเชื่อมต่อของเซลล์ประสาท และการวิเคราะห์เส้นผ่าศูนย์กลางทางกายวิภาคของฟอสซิลโฮโม อิเรคตัส และโฮโม เออร์แกสเตอร์ (Homo ergaster) มาเปรียบเทียบกับมนุษย์ยุคใหม่ 51 ราย ผลวิจัยชี้ให้เห็นว่าฟอสซิลทั้งของมนุษย์ 2 ชนิดมีสมองกลีบขมับเล็กกว่าสมองมนุษย์ในยุคปัจจุบันตามสัดส่วน
ในมนุษย์โฮโม เซเปียนส์ (Homo sapiens) นั้นสมองกลีบขมับมีการพัฒนาค่อนข้างสูงกว่าสัตว์ในอันดับไพรเมตอื่นๆ แต่ไม่ค่อยมีใครรู้ถึงลักษณะกายวิภาคของสมองกลีบขมับในสายพันธุ์มนุษย์ที่สูญพันธุ์ไปแล้ว เพราะสมองกลีบขมับจะอยู่ในบริเวณที่บอบบางมากของกะโหลก เรียกว่าแอ่งกลางของกะโหลก (middle cranial fossa) ที่มักจะไม่กลายเป็นฟอสซิล ซึ่งแอ่งกลางของกะโหลก จะบ่งบอกถึงปริมาตรของสมองกลีบขมับได้.
Credit : Pearson et al.