ค่านิยมพระเครื่องของคนไทย คล้อยไปตามชื่อพระ พระที่ได้จากกรุทุ่งเศรษฐี กำแพงเพชร อย่างพิมพ์ซุ้มกอ ก็เคลิ้มกันไปว่า “มึงมีกูไว้ไม่จน ค่านิยมนี้ล่ะกระมัง คุณเชียร ธีรศานต์ เขียนถึงพระ 9 พิมพ์ ชุดเมืองลำพูน จึงตั้งสมญาเอาไว้ทุกองค์
พระรอดยอดสูงส่ง พระคงคงกระพัน พระลือชื่อลือลั่น พระบังนางเสน่ห์แรง พระเปิมเสริมทนหนัก พระเลี่ยงหลักแข็งแกร่ง พระลบแก้กลแกล้ง พระรอดหลวงกันเภทภัย พระจามเทวีเศรษฐีเรือนแก้ว
หากเปรียบพระคง เป็นอัญญมี 9 ชนิด คุณเชียร เปรียบพระคงเป็น “ทับทิม” แม้ราคาตามกลไกตลาดจะต่ำกว่ามาก คุณเชียรจัดลำดับเป็นที่สอง รองจากพระรอด แล้วแนะนำให้หาพระคงเอาไว้ เฉพาะคุณวิเศษที่เชื่อกันแต่โบร่ำโบราณว่า ยอดในทางคงกระพัน ก็เกินประเมินค่า
อีกทั้งจำนวนพระคง ก็มากพอที่จะแจกจ่ายแบ่งปันกันใช้ได้สบายๆ ในวงการนักพระเครื่อง
ช่วงเวลาก่อนปี 2516 ที่จะเขียนหนังสือชุดนพคุณ คุณเชียรเคยถามท่านเจ้าคุณญาณมงคล เจ้าอาวาสวัดมาวัน ท่านบอกว่าพระคงมีมากมายเหลือเกิน ไม่ว่าจะขุดได้พระที่ไหน พระคงเหมือนยาดำแทรกอยู่ทุกกรุ
พบกระทั่งในกรุต่างบ้าน เช่นกรุบ้าน-ก้อทุ่ง ลำพูน กรุต่างเมืองเช่นที่อำเภอลอง จังหวัดแพร่
ท่านเจ้าคุณสันนิษฐาน พระคงเป็นพระที่จำเป็นสำหรับบ้านเมืองสมัยโบราณ ผู้ครองแคว้นคงทำสืบต่อกันมา
ฝีมือที่สร้างพระคง ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดย์ เชื่อว่าเป็นฝีมือมอญ สร้างกว่าพันปี ดูจากภาพพระคง พระพักตร์กว้าง คางเหลี่ยม แสดงคุณสมบัติของความเข้มแข็ง ส่อว่าเป็นนักรบผู้มีพลัง องค์พระทุกส่วนสัดล่ำสันแข็งแรง กริยายังแข็งกระด้าง สังเกตจากข้อศอกที่หักศอกเฉียบพลัน เป็นที่มาของคำว่า “แข็งข้อ”
...
ต่างจากพระพิมพ์อื่นในชุดลำพูนด้วยกัน
ใบโพธิ์บุผนังข้างองค์พระตอนบน เรียงไว้งาม ไม่เว้นช่องว่างมากนัก เป็นการบอกให้รู้ว่าเป็นใบโพธ์ให้ร่มแก่ผู้ที่นั่งอยู่ใต้ต้นโพธิ์นั้น ฝีมือสร้างใบโพธิ์งามที่สุด เหมือนใบจริง
กิ่งโพธิ์ก็ทำไว้อ่อนช้อยงดงาม กิ่งคดไปคดมาจนทำให้รู้สึกว่า ลมพัดจนใบโพธิ์สั่น อ่านอักษรภาพได้ความหมายว่า “เย็น” เมื่อลมพัดก็ย่อมมีความเย็นเป็นธรรมดา
ฐานที่ประทับองค์พระ ช่างสร้างอย่างวิจิตรละเอียดลออ มีความหมายถึงรากฐานที่มั่นคงแข็งแรง
รวมรายละเอียดในองค์พระคง อ่านความหมายได้ว่า “สมัยนั้นทหารเข้มแข็ง สามารถให้ความร่มเย็นเป็นสุข บ้านเมืองมั่นคงสุขสมบูรณ์ดี”
คุณเชียรเป็นผู้เริ่มทฤษฎี สีพระที่แตกต่างเกิดจากความร้อน...การเผาพระคงใช้วิธีเติมความร้อนทีละน้อย ให้เวลาความร้อนรุ่นแรกแทรกซึมเข้าไปในเนื้อ เนื้อพระมีว่านเป็นสิ่งสื่อความร้อน เปิดช่องว่างให้ความร้อนผ่านไปได้
สังเกตพระสกุลลำพูนส่วนมาก เนื้อข้างในมักจะละลายเชื่อมกันเหมือนเนื้อแก้ว ข้อที่แตกต่างจากเนื้อพระรอด เนื้อผิวพระรอดฟ่ามคล้ายผิวว่านแห้ง มีลายในเนื้อ เนื้อผิวพระคง เปื่อยเห็นรอยถูกน้ำทำลาย ไม่มีลายในเนื้อ
เรียนรู้หลักวิชาดูพระคงจากรุ่นครู แล้วดูพระคง เนื้อเหลืองอมแดง องค์ในคอลัมน์ ถ้าใช้ทฤษฎีตำหนิพิมพ์ จากหลักนักดูพระรุ่นใหม่ ทุกตำหนิมีครบ กระทั่ง “เดือย” ใต้ก้น สภาพองค์พระติดชัดลึก ปรากฏจมูกตา เส้นผมให้เห็น ถือเป็นพระคง องค์สวยที่หาดูได้ยากองค์หนึ่ง
พระคงปลอม ยุคนี้ฝีมือใกล้เคียงมาก เชื่อตำหนิอย่างเดียว เอาตัวไม่รอด ต้องฝึกดูผิว เนื้อ และธรรมชาติความเก่าถึงอายุ รวมทั้งร่องรอยลายนิ้วมือด้านหลัง เป็นตัวช่วย ถ้าต้องซื้อแพง ผ่านเซียนเอาไว้ปลอดภัยกว่า
ชื่อพระคง...ไม่ได้หมายถึงคงกระพันชาตรีเท่านั้น ยังมีความหมายไปถึงความ “อยู่เย็นเป็นสุข” ด้วย ช่วงเวลาที่ต้องสงบใจอยู่บ้านช่วยชาติ...นิมนต์พระคงมาแขวนคอสักระยะ เอา “คุณพระช่วย” เราคงผ่านช่วงเวลายากลำบากนี้ไปได้โดยไม่ยาก.
พลายชุมพล