“โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่” หรือ โรคเอ็นโดเมททริโอซิส (Endometriosis) คือ ภาวะที่มีการเจริญเติบโตของเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกขึ้นผิดที่ โดยปกติเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกจะเจริญเติบโตอยู่ภายในมดลูก แต่ถ้าเยื่อบุโพรงมดลูกไปเจริญที่อื่นที่ไม่ใช่ในโพรงมดลูก จะเรียกว่า “เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่” ตำแหน่งที่พบบ่อยส่วนใหญ่มักพบบริเวณอุ้งเชิงกราน ได้แก่ รังไข่ ท่อนำไข่ เยื่อบุช่องท้องทางด้านหน้า ด้านหลัง และด้านข้างของมดลูก รวมถึงอวัยวะใกล้เคียง เช่น กระเพาะปัสสาวะ และลำไส้ใหญ่ นอกจากนี้ยังพบได้ที่ท่อไต ลำไส้เล็ก ปอด สมอง บริเวณผิวหนัง แผลผ่าตัด เป็นต้น

อุบัติการณ์ของโรค

พบโรคนี้ได้ประมาณ 1 ใน 10 ของผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ และอาจสูงถึง 5 ใน 10 ของผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ที่มีอาการปวดประจำเดือนร่วมกับปัญหามีบุตรยาก

สาเหตุของโรค

ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดโรคนี้ แต่มีทฤษฎีที่เชื่อว่าเกิดจากการที่ประจำเดือนมีการไหลย้อนกลับเข้าไปในอุ้งเชิงกราน ผ่านทางท่อนำไข่ ซึ่งโดยปกติเวลาผู้หญิงมีประจำเดือน เลือดประจำเดือนจะไหลออกมาจากทางช่องคลอด แต่จะมีเลือดบางส่วนไหลผ่านท่อนำไข่เข้าไปในอุ้งเชิงกราน โดยเลือดประจำเดือนนี้จะมีเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกอยู่ ซึ่งโดยปกติแล้วร่างกายคนเราจะมีกลไกในการกำจัดเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกเหล่านี้ แต่ในบางคนมีความผิดปกติของกลไกในการกำจัดเซลล์เหล่านี้ ทำให้เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกที่หลุดออกมานั้นสามารถไปฝังตัวตามจุดต่างๆ ในอุ้งเชิงกราน รวมถึงรังไข่ และเจริญเติบโต เยื่อบุโพรงมดลูกเหล่านี้สามารถตอบสนองต่อฮอร์โมนเพศหญิงได้ เช่นเดียวกับโพรงมดลูกปกติ ดังนั้น ในช่วงที่เป็นประจำเดือนจะมีการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุโพรงมดลูกที่เจริญผิดที่ด้วย เช่นเดียวกับในโพรงมดลูก เป็นเหตุให้เกิดบาดแผล และการอักเสบในตำแหน่งที่มีภาวะนี้ ทำให้เกิดอาการต่างๆ ของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

...


นอกจากนี้ ปัจจัยด้านพันธุกรรมมีความสัมพันธ์ต่อการเกิดโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ โดยพบว่าถ้าญาติสายตรง เช่น แม่ หรือพี่น้องเป็นโรคนี้ พบความเสี่ยงการเป็นโรคนี้สูงขึ้นถึง 7 เท่า

ใครบ้างที่เสี่ยงเป็นโรคนี้

กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเป็นโรคนี้สูง มักมีความสัมพันธ์กับการมีประจำเดือน พบว่า ผู้หญิงที่เริ่มมีประจำเดือนครั้งแรกก่อนเพื่อนๆ ผู้หญิงที่เข้าสู่ภาวะหมดประจำเดือน (วัยทอง) ช้ากว่ากำหนด ผู้หญิงที่มีประจำเดือนออกมากและนานหลายวัน ผู้หญิงที่รอบเดือนมาถี่ หรือระยะห่างระหว่างที่เป็นประจำเดือนแต่ละรอบสั้น ผู้หญิงที่มีมารดา พี่สาวหรือน้องสาวเป็นโรคนี้ ผู้หญิงที่มีลูกคนแรกตอนอายุมาก ก็จะมีโอกาสเสี่ยงที่จะเป็นโรคนี้สูงขึ้น นอกจากนี้ ยังพบว่าการดื่มแอลกอฮอล์และกาแฟมากๆ ก็จะมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่สูงขึ้น

อาการ

อาการปวดประจำเดือน ซึ่งเป็นอาการส่วนใหญ่ที่มาพบแพทย์ โดยมักจะมีอาการปวดนำมาก่อน 2-3 วัน ก่อนวันที่ประจำเดือนมา ในช่วงที่มีประจำเดือน อาการปวดจะมากขึ้น และจะรุนแรงมากขึ้นในรอบเดือนต่อๆ ไป
อาการปวดท้องน้อยขณะมีเพศสัมพันธ์ โดยลักษณะอาการปวดจะปวดเจ็บลึกๆ ในช่องคลอดขณะมีเพศสัมพันธ์
ปวดท้องน้อยเรื้อรัง (มีอาการปวดท้องน้อยนานกว่า 6 เดือน)

มีบุตรยาก

คลำได้ก้อนที่ท้องน้อย (ช็อกโกแลตซีสต์ หรือถุงน้ำช็อกโกแลต)

เลือดออกผิดปกติจากช่องคลอด

ส่วนน้อยอาจมีอาการอื่นๆ ที่สัมพันธ์กับตำแหน่งของโรค เช่น ผู้หญิงที่มีตัวโรคอยู่ที่กระเพาะปัสสาวะ อาจมีอาการปวดเวลาปัสสาวะ ปัสสาวะบ่อยขึ้น หรือปัสสาวะเป็นเลือดช่วงที่เป็นประจำเดือน ในผู้หญิงที่มีตัวโรคที่ลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย อาจมีอาการถ่ายลำบาก ปวดเบ่งเวลาถ่าย หรือถ่ายเป็นเลือด โดยเฉพาะช่วงที่เป็นประจำเดือน

อันตรายของโรคนี้

โรคนี้เป็นสาเหตุหนึ่งของอาการปวดประจำเดือน ทำให้คนไข้ต้องทนทุกข์ทรมานจากอาการปวด ส่งผลให้คุณภาพชีวิตแย่ลง บางครั้งก็ส่งผลต่อการงานและสังคม ทำให้ต้องหยุดเรียนหรือหยุดงาน เนื่องจากอาการปวด คนไข้บางคนเกิดการแตกของถุงน้ำ ทำให้เกิดอาการปวดท้องแบบเฉียบพลัน อาจต้องได้รับการผ่าตัดแบบฉุกเฉิน นอกจากนี้ โรคนี้อาจทำให้เกิดปัญหาภาวะมีบุตรยาก เนื่องจากทำให้เกิดพังผืดในอุ้งเชิงกราน บางรายเป็นมากจนทำให้เกิดการอุดตันของท่อนำไข่ทั้งสองข้าง ทำให้ไม่สามารถมีบุตรเองได้โดยธรรมชาติ อาจจำเป็นต้องรักษาโดยการผ่าตัด หรือต้องใช้เทคโนโลยีช่วยในการเจริญพันธุ์ เช่น การทำเด็กหลอดแก้ว

ยังมีเรื่องราวความน่าสนใจของ “โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่” อีกหลายหัวข้อ ไม่ว่าจะเป็น ลักษณะรอยโรค การรักษา และการป้องกัน รอติดตามอ่านสัปดาห์หน้านะครับ


-------------------------------------------------

แหล่งข้อมูล

ผศ. นพ.ศรีเธียร เลิศวิกูล ภาควิชาสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

...