เห็น "เรือนไทย" ในบุพเพสันนิวาส โฮมมี่ ก็นึกอยากนำเสนอเรื่องนี้ขึ้นมาทันที รีบขับรถไปเบิ่งเรือนไทยที่พิพิธภัณฑ์เจ้าสามพระยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ว่ามีอะไรน่าสนใจบ้าง? และมีความพิเศษอย่างไร?
วันนี้จึงขอนำเสนอเรื่องราวของ "เรือนไทย" โดยแบ่งรายละเอียดปลีกย่อยให้เสร็จสรรพ เพื่อให้ง่ายแก่การอ่าน มาฟังกันค่ะ 10 ต้องรู้เกี่ยวกับเรือนไทย
1. เรือนไทย คือ...
เรือนไทย คือบ้านทรงไทย ที่แต่เดิมที่นิยมใช้วัสดุจำพวกไม้ ไปจนถึงเครื่องก่ออิฐถือปูน โดยมีลักษณะร่วมที่เหมือนหรือแตกต่างกันไปตามแต่ละภาค ได้แก่ เรือนไทยภาคเหนือ เรือนไทยภาคกลาง เรือนไทยภาคอีสาน และเรือนไทยภาคใต้
2. ความต่างของเรือนไทยคือ??
เรือนไทยแต่ละภาคจะสอดคล้องกับการดำรงชีวิตของคนไทยในสมัยก่อน โดยจะแสดงออกถึงภูมิปัญญาไทย ทั้งนี้องค์ประกอบต่างๆ ที่มีผลต่อรูปแบบเรือนไทย ก็คือ สภาพแวดล้อม ภูมิศาสตร์ ภูมิอากาศ อาชีพ ฐานะความเป็นอยู่ คติความเชื่อและศาสนาในแต่ละภูมิภาค
...
3. เรือนไทยมีกี่ประเภท?
ลักษณะทั่วไปของเรือนไทย สามารถแบ่งออกเป็นหลายประเภท โดยแต่ละประเภทมีลักษณะเฉพาะตัว ได้แก่ เรือนเครื่องสับ เรือนเครื่องผูก เรือนเครื่องก่อ
4. นิยมอันดับ 1
เรือนไทยเครื่องสับเนื่องจากเป็นเรือนไทยที่ได้รับความนิยมสูงสุด โดยมากใช้เป็นเรือนสำหรับอยู่อาศัยตั้งแต่สามัญชน คนธรรมดา ตลอดจนผู้มีฐานานุศักดิ์ชั้นสูงในสังคม เรือนไทยเครื่องสับทำด้วยไม้เนื้อแข็ง
5. ความพิเศษ
ส่วนใหญ่เรือนไทยจะสร้างด้วยไม้ หรือวัสดุที่หาได้จากธรรมชาติตามท้องถิ่นนั้นๆ โดยจะสร้างด้วยวิธีประกอบสำเร็จรูป ทั้งในเรือนเครื่องสับและเรือนเครื่องผูก สามารถรื้อถอนขนย้ายไปปลูกสร้างที่อื่นได้
...
6. หลังคาทรงสูง
มีหลังคาทรงสูง โดยเหตุผลที่เป็นทรงสูง คือจะทำให้การระบายน้ำออกจากหลังคารวดเร็ว และช่วยลดความเสี่ยงจากการรั่วซึมของหลังคาอีกด้วย เมื่อสังเกตที่ชายหลังคาจะเห็นว่า มีกันสาดยาวตลอดเพื่อป้องกันแสงแดดจัด ที่ปลายทั้ง 2 ด้านของหลังคา และจะมียอดแหลมเรียกว่า "เหงา" เนื่องจากความเชื่อในสมัยก่อนที่ชาวบ้านนิยมนำเขาสัตว์มาแขวนบริเวณเชิงหลังคา เพื่อป้องกันและขับไล่ภูตผีปิศาจและวิญญาณชั่วร้ายไม่ให้เข้ามาในบ้าน
...
7. ใต้ถุน
พื้นที่โล่งใต้เรือนไทย เรียกว่า "ใต้ถุน" โดยแต่เดิมบริเวณใต้ถุนบ้าน จะถูกปล่อยไว้มิได้ใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่ ซึ่งอาจเป็นที่สำหรับเก็บอุปกรณ์การกสิกรรม หรือเป็นที่ทำหัตถกรรมนอกฤดูเก็บเกี่ยว แต่โดยมากมักจะถูกทิ้งร้างมิได้ใช้ประโยชน์เนื่องจากในฤดูน้ำหลาก น้ำจะท่วมบริเวณใต้ถุนบ้าน ทำให้ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ นอกจากนี้การยกเรือนไทยสูงจากพื้น ยังช่วยป้องกันสัตว์ร้ายที่อาจมากับน้ำ เช่น งู แมงป่อง ตะขาบได้ด้วย
...
8. เก๋ตรงนี้ !
เรือนไทยมีลักษณะเป็นเรือนขยาย คือจะมีการขยายโดยสร้างเรือนไทยใหม่ ที่อยู่ในบริเวณเรือนเก่า โดยจะเชื่อมต่อโดยใช้ "นอกชาน" เพื่อเชื่อมเรือนไทยแต่ละเรือนไว้ด้วยกัน อย่างเช่นเมื่อครอบครัวมีสมาชิกใหม่ ก็จะสร้างเรือนใหม่ไว้ใกล้เรือนเก่าของพ่อแม่ โดยจะรวมอยู่ในบริเวณเดียวกัน
9. พิเศษสุดๆ...เรื่องนี้
เราจะเห็นคนสมัยก่อนสร้างบ้านได้อย่างไร เมื่อไม่มีตะปู คือการยึดเรือนไว้ด้วยกัน บ้านเรือนไทยจะไม่ใช้ตะปู แต่จะใช้เทคนิคการเข้าเดือยไม้ ซึ่งเป็นเทคนิคเฉพาะของเรือนเครื่องสับ
10. โครงสร้าง
เรือนไทยมีโครงสร้างแบบเสาและคาน ซึ่งถ่ายน้ำหนักมาจากหลังคาลงพื้น โดยผ่านเสาลงสู่ฐานราก เสาบ้านมีลักษณะสอบเข้า และเป็นเสากลม โคนโต ปลายสอบ ทั้งนี้เพื่อความมั่นคงของเรือนไทยไม่ให้ทรุดตัวได้ง่าย เนื่องจากฤดูน้ำหลาก พื้นดินจะเป็นโคลนตม และตัวเรือนอาจเกิดการทรุดตัวได้ง่าย หากไม่มีการล้มสอบของเสาเรือน
เอาละค่ะ...นี่คือภูมิปัญญาของคนไทย ที่เราต้องส่งเสริมและสนับสนุน เพื่อไม่ให้จางหายไปจากคนไทยด้วยกัน ประเพณีวัฒนธรรม จะทรงคุณค่ามาก ในวันหน้าที่เราอาจไม่ได้เห็นอีก !
ทั้งนี้ หากใครไม่เคยเห็นเรือนไทย หรืออยากได้ไอเดียสร้างบ้านแบบเรือนไทย ไปดูได้ที่พิพิธภัณฑ์เจ้าสามพระยา หรือจะที่ศูนย์ศิลปาชีพบางไทร พระตำหนักทับขวัญ วังสวนผักกาด เรือนไทยจิม ทอมป์สัน หรือคุ้มขุนแผนที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ที่นั่นมีเรือนไทยหลังสวยรอคุณๆ อยู่.
