ขณะนี้มีการโยกย้ายถิ่นฐานของประชาชนในหลายอำเภอ หลายจังหวัดในประเทศไทย ทั้งบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา และภาวะน้ำท่วมในภาคเหนือ มาอยู่ในศูนย์อพยพ หรือในบริเวณที่จัดไว้ เช่น วัด โรงแรม สนามกีฬาต่าง ๆ
นอกจากความเครียด ความกังวล ซึ่งมีผลต่อจิตใจ ตั้งแต่เด็ก ผู้ใหญ่ จนถึงผู้สูงอายุ รวมทั้งกลุ่มคนป่วย คนพิการ หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้ที่ช่วยตนเองไม่ได้เต็มที่ ยังมีสิ่งที่ควรคิดถึงอย่างมากในการมาอยู่รวมกันในสถานที่พักพิงชั่วคราว และไม่ได้เตรียมข้าวของมาเพียงพอ บวกกับความแออัดในบางแห่ง การเข้าถึงแหล่งน้ำกินน้ำใช้ การทำอาหาร ทำความสะอาดเสื้อผ้า ห้องน้ำสาธารณะต่าง ๆ อาจมีข้อจำกัด โดยเฉพาะการอพยพอย่างรวดเร็ว ในวันแรก ๆ ของการอพยพ ก่อนจะมีความช่วยเหลือเข้ามา
1. โรคจากยุง เช่น ไข้เลือดออก ไข้ปวดข้อยุงลาย ไข้ซิกา มาลาเรีย เป็นต้น ซึ่งในหลายแหล่งก็มีการหามุ้ง ยาจุดกันยุง สเปรย์หรือยาทากันยุง มาแจกจ่าย
2. โรคจากหนอนพยาธิ เช่น พยาธิปากขอ ที่ไชเท้าในกรณีเดินในดินที่มีพยาธิ ไม่ได้ใส่รองเท้า อาจไชเข้าไปได้ พยาธิตัวจี๊ด ที่มากับอาหารที่ปรุงไม่สุกเต็มที่ เป็นต้น จึงจำเป็นต้องดูแลเรื่องพื้นดิน การสวมรองเท้าให้มิดชิด และการปรุงอาหาร
3. โรคจากแมลงและสัตว์ขนาดเล็ก เช่น โรคไข้รากสาดใหญ่ (สครับ ไทฟัส) ซึ่งมักพบจากการสัมผัสตัวไรอ่อน มักอาศัยอยู่ตามกอไม้ ไม้พุ่ม, โรคฉี่หนูที่เกิดจากการติดเชื้อจากบริเวณที่มีน้ำขัง หรือเดินย่ำน้ำที่มีเชื้อจากปัสสาวะสัตว์ขนาดเล็ก เช่น หนู เข้ามาในบริเวณศูนย์อพยพ เป็นต้น ดังนั้นควรระวังแมลงกัด โดยคอยสังเกตบริเวณกอไม้ที่มีแมลง และระวังการย่ำน้ำขังต่าง ๆ
4. โรคทางเดินอาหาร เช่น โรคอาหารเป็นพิษจากแบคทีเรีย หรือไวรัสต่าง ๆ โดยเฉพาะโรคไข้รากสาดน้อย (ไทฟอยด์) โรคติดเชื้อไวรัสโรตา โรคติดเชื้อไวรัสโนโร โรคไวรัสตับอักเสบเอหรืออี เป็นต้น จึงควรกินอาหารสุก ใช้ช้อนกลาง และทำความสะอาดมือด้วยน้ำสบู่หรือแอลกอฮอล์ ก่อนการประกอบอาหาร ก่อนกิน และหลังกินอาหาร ไม่เก็บอาหารไว้นานเกินไปในที่อุณหภูมิสูง
...
5. โรคที่มากับทางเดินหายใจ ได้แก่ โรคไข้หวัด โรคไข้หวัดใหญ่ โรคโควิด19 โรคไอกรน เป็นต้น ดังนั้นหากอยู่ในที่แออัด ควรสังเกตผู้ที่มีอาการป่วยทางเดินหายใจ ให้แยกออกมาตรวจรักษา สวมหน้ากากอนามัย ล้างมือบ่อย ๆ และปิดปากเมื่อมีอาการไอจาม
6. โรคอื่น ๆ ที่พบไม่บ่อย แต่ต้องระวัง เช่น หัด หัดเยอรมัน ไอกรน ซึ่งหลายโรคมักมีวัคซีนป้องกัน แต่เวลาเกิดการอพยพ อาจมีผู้ที่เข้ามาในสถานอพยพที่ไม่ได้รับวัคซีน จึงอาจมีความจำเป็นต้องตรวจคัดกรอง และสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด หรือมีการรณรงค์ให้ฉีดวัคซีน หากพบว่ามีประชากรกลุ่มใดที่ยังไม่เคยได้รับวัคซีนเหล่านั้น
ทั้งนี้ โรคต่าง ๆ มีระยะการฟักตัวที่แตกต่างกัน บางโรคอาจเกิดอาการอย่างรวดเร็ว หรือทันที เช่น การติดเชื้อทางเดินอาหารเป็นพิษจากแบคทีเรีย แต่บางโรคมีระยะฟักตัวที่ยาวกว่านั้น เช่น โรคไข้เลือดออก มีระยะเวลาฟักตัว 4-10 วัน โรคไวรัสตับอักเสบอี มีระยะฟักตัว 2-10 สัปดาห์ เป็นต้น
ดังนั้นผู้อพยพ และเจ้าหน้าที่ผู้ดูแลศูนย์อพยพต่าง ๆ จึงควรรักษาสุขภาพอนามัยให้ดีที่สุดเท่าที่สถานการณ์จะสามารถปรับเปลี่ยนได้ ระมัดระวังตัวไม่ให้รับเชื้อโรค หากสงสัยว่าอาจติดเชื้อควรแจ้งเจ้าหน้าที่เพื่อทำการตรวจ รักษา และป้องกันโรคอย่างเหมาะสม
@@@@@@
แหล่งข้อมูล
อาจารย์ แพทย์หญิงรพีพรรณ รัตนวงศ์นรา มอร์ด สาขาวิชาโรคติดเชื้อ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล