สัญญาณเตือนและปัจจัยเสี่ยง “โรคหัวใจ” คือ สิ่งที่คุณควรรู้ เพื่อให้ได้รับการตรวจวินิจฉัยและป้องกันจากแพทย์ได้ทันเวลา พร้อมมาตรการยกระดับมาตรฐานการรักษาผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลวแบบครบวงจร โดยสมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทย

สถานการณ์ภาวะหัวใจล้มเหลวในประเทศไทยมีแนวโน้มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง สอดคล้องกับตัวเลขทั่วโลกที่โรคหัวใจได้คร่าชีวิตผู้คนไปแล้วหลายล้านคน จากข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุข (Health Data Center) ในปี 2566 พบว่า ประเทศไทยมีผู้ป่วยสะสมด้วยโรคหัวใจและหลอดเลือดมากกว่า 2.5 แสนราย และเสียชีวิตด้วยโรคหัวใจและหลอดเลือดมากถึง 4 หมื่นรายต่อปี หรือเฉลี่ยชั่วโมงละ 5 คน ซึ่งตอกย้ำว่าโรคหัวใจเป็นภัยคุกคามด้านสาธารณสุขที่ต้องการการจัดการอย่างเร่งด่วน

โรคหัวใจคืออะไร 

โรคหัวใจ คือ การทำงานที่ผิดปกติของหัวใจไม่ว่าจะเป็นโครงสร้าง การทำงาน หรือหลอดเลือดที่มาเลี้ยงหัวใจจนเกิดภาวะเสี่ยง และโรคต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคลิ้นหัวใจผิดปกติ ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคกล้ามเนื้อหัวใจผิดปกติ และภาวะหัวใจล้มเหลว

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคหัวใจ

  • คอเลสเตอรอลในเลือดสูง
  • ความดันโลหิตสูง
  • โรคเบาหวาน
  • โรคอ้วน
  • ความเครียด
  • การไม่ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
  • สูบบุหรี่
  • เพศชาย อายุ 40 ปีขึ้นไป หรือเพศหญิง อายุ 50 ปีขึ้นไป หรือวัยทองหลังหมดประจำเดือน

...

ปัจจุบัน “ภาวะหัวใจล้มเหลว” มีสถิติผู้ป่วยนอนโรงพยาบาลในผู้สูงอายุสูงสุดเป็นอันดับหนึ่ง ซึ่งมีจุดเริ่มต้นมาจาก “โรคหัวใจ”

ภาวะหัวใจล้มเหลวเกิดจากการที่หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดให้ไหลเวียนไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกายได้อย่างเพียงพอ อาจจะมาจากโรคหัวใจที่สร้างความผิดปกติทางโครงสร้าง ทำให้การทำหน้าที่ของหัวใจผิดปกติ สาเหตุเกิดจากรอยโรคหลายๆ อย่าง เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ โรคลิ้นหัวใจรั่ว และโรคเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบเป็นต้น

โดยสัญญาณเตือนและอาการที่บ่งบอกถึงภาวะหัวใจล้มเหลว ประกอบด้วย เหนื่อยง่าย อ่อนเพลียกับกิจกรรมเดิมๆ และสามารถทำกิจกรรมนั้นๆ ได้ลดลง รวมถึงมีอาการหายใจไม่ออกขณะนอนราบ และบวมที่ขาหรือหน้าแข้ง เป็นต้น 

ทั้งเพศชาย และเพศหญิง หากมีปัจจัยเสี่ยงดังกล่าว รวมถึงความดันโลหิตสูง ภาวะไขมันผิดปกติในเลือด หรือโรคเบาหวาน ให้รีบเข้ามารับการวินิจฉัย และได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดจากแพทย์ เพื่อส่งเสริมภาวะการดูแลตัวเอง ป้องกัน และเพิ่มพูนความรู้เกี่ยวกับโรคหัวใจต่อไป เพราะหากไม่รักษาอาการเหล่านี้จะสามารถกำเริบเป็นพักๆ และหากปล่อยไว้เป็นเวลานานสามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตได้

โรคหัวใจ และภาวะหัวใจล้มเหลวสามารถรักษาได้ และมีลำดับขั้นตอนการรักษาดังนี้

  • ตรวจสอบหาโรคที่เป็นสาเหตุ
  • รักษาโรคที่เป็นสาเหตุ
  • รักษาด้วยการใช้ยา
  • การใส่อุปกรณ์ช่วยการทำงานของหัวใจ
  • การผ่าตัดปลูกถ่ายหัวใจ

จำนวนผู้ป่วยที่สูงขึ้นจากข้อมูลดังกล่าว ส่งผลให้ปัจจุบันมีโครงการความร่วมมือในการยกระดับมาตรฐานการรักษาผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลวแบบครบวงจร ที่ก่อตั้งจากความตระหนักถึงสถานการณ์ดังกล่าวข้างต้น โดยสมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข Service Plan สาขาโรคหัวใจ และแอสตร้าเซนเนก้า ประเทศไทย ได้ผนึกกำลังเปิดตัว “โครงการความร่วมมือในการยกระดับมาตรฐานการรักษาผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลวแบบครบวงจร (Collaborative Excellence in Heart Failure Management)”

โครงการนี้มุ่งเน้นการแก้ปัญหาภาวะหัวใจล้มเหลวอย่างเป็นระบบ โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือ

จัดตั้งดัชนีชี้วัดการบริการและรักษาผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลวอย่างเป็นระบบ: เพื่อให้มีการประเมินผลและติดตามคุณภาพการรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ยกระดับมาตรฐานการรักษา: พัฒนาแนวทางการวินิจฉัยและการรักษาให้เป็นไปตามมาตรฐานสากลและเหมาะสมกับบริบทของประเทศ

พัฒนาองค์ความรู้ของบุคลากรทางการแพทย์: จัดการอบรมเพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะให้แก่บุคลากรที่เกี่ยวข้องกับการดูแลผู้ป่วยโรคหัวใจ

สร้างเครือข่ายการดูแลสุขภาพที่แข็งแกร่งทั่วประเทศ: ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างหน่วยงานและบุคลากรทางการแพทย์ในทุกภาคส่วนเพื่อการดูแลผู้ป่วยอย่างครบวงจร

เป้าหมายสูงสุดของโครงการคือการลดอัตราการเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลและอัตราการเสียชีวิตจากภาวะหัวใจล้มเหลวเฉียบพลัน ตลอดจนลดการสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพยากร พร้อมผลักดันระบบสาธารณสุขไทยให้มีความมั่นคงและยั่งยืน โครงการนี้จะเริ่มต้นด้วยการจัดอบรมใน 4 เขตสุขภาพทั่วกรุงเทพฯ ได้แก่ เขตสุขภาพ 1, 6, 7, และ 11 ภายในปลายปี 2568 และมีแผนที่จะขยายผลไปทั่วประเทศหลังจากนั้น