เช็กความเสี่ยงอาการโรคหลอดเลือดแดงแข็งด้วยการตรวจเลือด

• โรคหลอดเลือดแดงแข็ง เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดที่พบบ่อยที่สุด ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตและความพิการของประชากรโลก โดยโรคนี้มักเกิดจากการสะสมของไขมันที่ผนังหลอดเลือดร่วมกับการอักเสบเรื้อรังของผนังหลอดเลือดแดง

• ปัจจุบันมีการตรวจเพื่อคัดกรองความเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็ง ได้ด้วยการตรวจเลือด

• การตรวจ ApoB การช่วยพยากรณ์ความเสี่ยงของการเป็นโรคเกี่ยวกับหลอดเลือดและการดำเนินของโรคเกี่ยวกับหลอดเลือด ได้ดีกว่า LDL-cholesterol สามารถใช้ตรวจหาสาเหตุของภาวะไขมันในเลือดสูงที่มีสาเหตุจากพันธุกรรม

โรคหลอดเลือดแดงแข็ง (Atherosclerotic cardiovascular disease, ASCVD) เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดที่พบบ่อยที่สุด เป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตและความพิการของประชากรโลก 

โรคหลอดเลือดแดงแข็ง เกิดจากสาเหตุใด

โรคหลอดเลือดแดงแข็ง เกิดจากการสะสมของไขมันที่ผนังหลอดเลือดแดงร่วมกับการอักเสบเรื้อรังของผนังหลอดเลือดแดง รอยโรคระยะแรก (fatty streak formation) อาจพบได้ตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาและค่อยๆ เป็นเพิ่มมากขึ้นจนถึงระยะที่ทำให้เกิดอาการ มักเกิดเมื่อ อยู่ในวัยกลางคนหรือวัยชรา การเปลี่ยนแปลงของรอยโรคเมื่อระยะเวลาผ่านไป อาจส่งผลให้เกิดการตีบแคบของหลอดเลือดหรือเกิดภาวะแทรกซ้อน มีลิ่มเลือดอุดตันเฉียบพลัน (Atherothrombosis) อันเนื่องจากการปริแตกของผนังด้านในที่สัมผัสกับเลือด บางรายอาจเกิดความเปราะบางของผนังหลอดเลือดแดงทำให้เกิดการโป่งพองของผนัง (Arterial aneurysm) นำไปสู่การปริแตกและมีเลือดออกเฉียบพลัน จนอาจทำให้พิการหรือเสียชีวิตได้

โรคหลอดเลือดแดงแข็ง อาการฉับพลันที่สามารถป้องกันได้

หากโรคหลอดเลือดแดงแข็งแสดงอาการ แต่ไม่ได้รับการรักษา อาจทำให้ผู้ป่วยพิการและมักเสียชีวิตในระยะเวลาอันสั้น ปัจจุบันมีงานวิจัยจำนวนมากบ่งชี้ว่าการรักษาปัจจัยเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็งตั้งแต่ก่อนเกิดอาการ สามารถลดโอกาสการเกิดโรค ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน และมีคุณภาพชีวิตที่ดีกว่าการรักษาเมื่อมีอาการป่วยจากโรคหลอดเลือดแดงแข็งแล้ว ด้วยเหตุผลดังกล่าวการตรวจหาปัจจัยเสี่ยงโรคและการตรวจประเมินระดับความเสี่ยงจึงเป็นหัวใจสำคัญของการป้องกันอาการจากโรคหลอดเลือดแดงแข็ง

การตรวจประเมินความเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็ง จากการตรวจเลือด ดูได้จากค่าสุขภาพอะไรบ้าง

การตรวจประเมินความเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็งประกอบด้วย การซักประวัติปัจจัยเสี่ยง การวัดความดันโลหิต ความยาวเส้นรอบเอว การประเมินดัชนีมวลกาย และการตรวจเลือด ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในการค้นหาปัจจัยเสี่ยงโรคและประเมินระดับความเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็ง ยิ่งไปกว่านั้นผลการตรวจเลือดยังสามารถใช้เป็นเครื่องมือวัดผลลัพธ์ของการรักษาและใช้กำหนดเป้าหมายของการรักษาด้วย 

ตัวอย่างของการตรวจเลือดในการประเมินปัจจัยเสี่ยงและระดับความเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็ง ได้แก่

1. ระดับไขมันในเลือด

สารไลโปโปรตีนเป็นสารประกอบเชิงซ้อนระหว่างไขมัน (Lipids) และโปรตีนที่เรียกว่า Apolipoproteins ซึ่งไลโปโปรตีนในร่างกายส่วนใหญ่ ถูกสร้างจากตับและลำไส้เล็ก ไลโปโปรตีนมีหลายชนิดได้แก่ Chylomicrons, Chylomicron remnants, Very low density lipoprotein (VLDL), Low-density lipoprotein (LDL), Intermediate-density lipoprotein (IDL), High-density lipoprotein (HDL), Lipoprotein A (Lp(a)) ความผิดปกติทั้งในการสร้าง การขนส่ง การย่อยสลาย และการกำจัดโดยตับของไลโปโปรตีนเหล่านี้ จะแสดงออกในลักษณะของภาวะไขมันในเลือดผิดปกติในรูปแบบต่างๆ เช่น ซึ่งสามารถตรวจพิสูจน์ด้วยการตรวจเลือด สาเหตุของความผิดปกติส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับการใช้ชีวิตที่ไม่เหมาะสม เช่น รับประทานอาหารที่มีไขมันสูง ขาดการออกกำลังกาย หรือความผิดปกติที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม ในปัจจุบันการรักษาภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ ทำได้โดย การควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย และการใช้ยาเมื่อมีข้อบ่งชี้เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดแดงแข็ง

• คอเลสเตอรอลในเลือดสูง (Hypercholesterolemia),
• ไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง (Hypertriglyceridemia),
• หรือสูงทั้งคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ (Mixed hyperlipidemia),
• หรือภาวะระดับ HDL ต่ำ

2. การตรวจระดับไขมันชนิดพิเศษในเลือด 

2.1 Apolipoprotein A1
Apolipoprotein A-I (ApoA-I) ถูกสังเคราะห์ขึ้นทั้งในตับและลำไส้ สัมพันธ์กับปริมาณของคอเลสเตอรอลชนิด HDL การวัด ApoA-I มีประโยชน์ในการพยากรณ์ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (CAD)

2.2. Apolipoprotein B (Apo-B)4
การตรวจ ApoB การช่วยพยากรณ์ความเสี่ยงของการเป็นโรคเกี่ยวกับหลอดเลือดและการดำเนินของโรคเกี่ยวกับหลอดเลือด ได้ดีกว่า LDL-cholesterol สามารถใช้ตรวจหาสาเหตุของภาวะไขมันในเลือดสูงที่มีสาเหตุจากพันธุกรรม

2.3. Lipoprotein(a) (Lp a)
Lipoprotein(a) ที่ไหลเวียนในเลือด ไม่ได้ถูกควบคุมด้วยกลไกเดียวกับ LDL-cholesterol หากมีระดับสูงจะเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของการเกิดโรคหลอดเลือดแดงแข็ง (atherosclerosis) ระดับ lipoprotein(a) ที่พบในคนส่วนใหญ่มาจาก ปัจจัยทางพันธุกรรมและไม่สามารถควบคุมได้ด้วยการควบคุมอาหารหรือการเปลี่ยนวิถีชีวิต

3. Homocysteine

เป็นปัจจัยเสี่ยงโรคหลอดเลือดแดงแข็งที่สัมพันธ์กับอาหาร เกิดการย่อยสลายอาหารประเภทโปรตีน โดยปกติจะอยู่ในระดับค่อนข้างต่ำ หากมีระดับ Homocysteine ในเลือดสูง จะทำลายหลอดเลือดขนาดเล็ก เช่น หลอดเลือดหัวใจ และหลอดเลือดสมอง ส่งผลให้มีโอกาสเส้นเลือดตีบและอุดตัน

4. High Sensitivity C-Reactive Protein (hs-CRP)

การตรวจโปรตีนประเมินภาวะการอักเสบที่เกิดขึ้นในร่างกาย เช่น การอักเสบที่ผนังหลอดเลือด

5. High Sensitive Troponin-I

การตรวจวัดระดับสารบ่งชี้ภาวะโรคหัวใจ Troponin-I ชนิดความไวสูง มีความจำเพาะกับเซลล์กล้ามเนื้อหัวใจโดยตรง สามารถใช้ตรวจคัดกรองในกลุ่มคนที่มีสุขภาพดี ไม่มีอาการของโรคหัวใจเพื่อประเมินความเสี่ยงที่จะเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดในอนาคต

แนะนำโปรแกรมดูแลสุขภาพเชิงลึก

ปัจจุบันมีการตรวจเพื่อป้องกันและลดความเสี่ยง ชะลอความเสื่อม นำไปสู่การดูแลสุขภาพก่อนเกิดโรคในอนาคต เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการดูแลสุขภาพเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี มีอายุยืนยาว  โดยครอบคลุมการตรวจแบบเชิงลึก 

• โปรแกรมดูแลสุขภาพ ค้นหาปัจจัยความเสื่อมชราระดับเซลล์ [Hallmarks of Aging] มิติใหม่ของการดูแลสุขภาพ เพื่ออายุยืนยาวและแข็งแรง ช่วยค้นหาสัญญาณความผิดปกติ ที่ลงลึกระดับเซลล์ อย่างครบถ้วน 

• โปรแกรมตรวจสุขภาพสำหรับผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์ [Social Butterfly Wellness] เป็นโปรแกรมดูแล ตรวจเช็กสภาพร่างกาย เพื่อลดผลกระทบจากแอลกอฮอล์และชะลอการเสื่อมถอยของตับพร้อมโปรแกรมฟื้นฟูร่างกายในแพ็กเกจ 

• โปรแกรมตรวจสุขภาพสำหรับผู้ที่สัมผัสควันบุหรี่ หรือมลพิษทางอากาศ [Lung Vitality Care] เป็นโปรแกรมตรวจสภาพอวัยวะต่างๆ ที่เกี่ยวข้องในการเกิดโรคจากบุหรี่ หรือมลพิษทางอากาศ 

ทุกโปรแกรมครอบคลุมการตรวจระดับไขมันที่กล่าวมาข้างต้น พร้อมทั้งดูแลสุขภาพตามไลฟ์สไตล์ของแต่ละบุคคลอีกด้วย

ขอบคุณข้อมูล : นพ. วิทูร จุลรัตนาภรณ์ อายุรแพทย์โรคหัวใจและแพทย์ผู้ดูแลด้านเวชศาสตร์ชะลอวัย โรงพยาบาลสมิติเวช ศรีนครินทร์