การดูแลตนเองหลังฉายรังสี
1. การดูแลผิวหนัง หลังฉายรังสีครบช่วงสัปดาห์แรก สีผิวจะคล้ำหรืออาจลอกเป็นแผลได้ เนื่องจากยังมีผลของรังสีอยู่ แพทย์อาจให้งดโดนน้ำ และนัดติดตามภายใน 1 สัปดาห์หลังฉายครบ (กรณีที่เกิดแผลหลังฉาย)
2. ถ้าผิวไม่ระคายเคืองและไม่เป็นแผล สามารถอาบน้ำฟอกสบู่ได้ แต่ห้ามขัดถูแรงๆ
3. หลังอาบน้ำใช้โลชั่นหรือครีมบำรุงผิวทา เพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นและลดอาการคัน
4. นวดคลึงเบาๆ บริเวณที่ฉายรังสีโดยเฉพาะบริเวณรอยผ่าตัด เพื่อลดการเกิดพังผืดแข็ง ทำให้หน้าอกหรือเต้านมไม่แข็ง
5. บริหารแขนและไหล่ตามคำแนะนำ เพื่อป้องกันไหล่ติดและลดการเกิดแขนบวม
6. ในรายที่ผ่าตัดเลาะต่อมน้ำเหลืองที่รักแร้ ควรหลีกเลี่ยงการยกของหนัก การวัดความดันโลหิต และการเจาะเลือดแขนข้างที่ผ่าตัดเพื่อป้องกันแขนบวม
7. ในรายที่แขนบวมให้บริหารและนวดแขน หรือสวมปลอกรัดแขน ระวังไม่ให้เกิดบาดแผลที่แขนข้างนั้นเพราะแผลจะหายยาก และมีโอกาสติดเชื้อง่าย
8. รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ ไม่มีอาหารที่ห้ามหรือแสลง แต่ไม่ควรรับประทานอาหารประเภทแป้ง น้ำตาล ไขมัน มากเกินไป เพราะจะทำให้อ้วน และมีผลเสียต่อสุขภาพ
9. ผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านฮอร์โมน (ใช้ในมะเร็งชนิดที่ตอบสนองต่อฮอร์โมนเพศหญิงเท่านั้น) ต้องตรวจภายในปีละครั้ง เพื่อคัดกรองมะเร็งปากมดลูก ผู้ป่วยวัยหมดประจำเดือนที่ได้รับยาต้านฮอร์โมน กลุ่มนี้ยาจะมีผลให้กระดูกบาง สามารถลดการเกิดกระดูกพรุน กระดูกหัก ด้วยการดื่มนม หรือรับประทานยาแคลเซียม ร่วมกับการออกกำลังกาย
ท่าบริหารเพื่อป้องกันไหล่ติด
ท่าที่ 1. ยืนตัวตรง ยกแขนให้สุดแนบหูให้ค้างไว้ 5 วินาที ทำซ้ำอย่างน้อย 10 ครั้ง
ท่าที่ 2. ยืนหันข้างผนัง ยกแขนให้สุดให้ลำตัวแขนแนบผนัง ค้างไว้ 5 วินาที ทำซ้ำอย่างน้อย 10 ครั้ง
...
ท่าที่ 3. นอนราบไม่หนุนหมอน หรือยืดชิดผนัง มือ 2 ข้างประสานไว้ที่ท้ายทอยยืดแขนให้สุดพร้อมสูดลมหายใจเข้าลึก ๆ ทำค้างไว้
5 วินาที งอข้อศอกเข้าหากันพร้อมหายใจออก ทำซ้ำอย่างน้อย 10 ครั้ง
ท่าที่ 4. หมุนไหล่ทั้ง 2 ข้าง โดยยกมือ 2 ข้างแตะหัวไหล่ กางแขน 2 ข้างออกให้มากที่สุดพร้อมหมุนข้อศอกทั้ง 2 ข้างเป็นวงกลม โดยหมุนมาข้างหน้า 10 ครั้ง แล้วหมุนกลับหลัง 10 ครั้ง
ท่าที่ 5. กรณีที่แขนบวมตึง ยกแขนข้างที่บวมสูงขึ้น ใช้มืออีกข้างบีบไล่จากปลายมือลงมาถึงรักแร้ ทำซ้ำ 10 ครั้ง โดยเฉพาะช่วงเย็นจะบวมมาก
สามารถบริหารเพื่อป้องกันไหล่ติดได้ตั้งแต่ก่อนฉาย ระหว่างฉาย และหลังจากฉายได้
** ควรปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอต่อเนื่องตลอดไป เพื่อลดปัญหาไหล่ตึง หรือไหล่ติดได้ **
แหล่งข้อมูล
พว.สุธีรา สิงห์เพชรส่อง สาขาวิชารังสีรักษาและมะเร็งวิทยา ภาควิชารังสีวิทยา คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี