ภาวะความดันโลหิตสูงในเด็กและวัยรุ่น

“ภาวะความดันเลือดสูง” คือ ภาวะที่ความดันในหลอดเลือดแดงสูงกว่าปกติ การวินิจฉัยทำได้โดยการวัดความดันเลือดโดยใช้เครื่องวัดความดันที่ต่อกับผ้าพันแขน เพื่อวัดความดันในหลอดเลือดแดงของแขน

เด็กบางคนอาจเคยได้รับการวัดความดันเลือดแล้วพบว่ามีความดันเลือดสูง แต่การวัดความดันเลือดเพียงครั้งเดียวนั้น กุมารแพทย์จะยังไม่วินิจฉัยว่าเด็กคนนั้นมีภาวะความดันเลือดสูง เนื่องจากการวินิจฉัยจำเป็นต้องอาศัยการวัดความดันเลือดแล้วพบว่าสูงตั้งแต่ 3 ครั้งขึ้นไป ในระยะเวลาหลายสัปดาห์หรือหลายเดือน

ภาวะความดันเลือดสูงในเด็กและวัยรุ่นมีความต่างจากผู้ใหญ่ ดังนี้

1. เกณฑ์การวินิจฉัยจะอาศัยตัวเลขต่างจากผู้ใหญ่ ถ้าผู้ใหญ่อายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไปใช้ตัวเลข 140/90 มม.ปรอท แต่ในเด็กอายุ 13-17 ปี ใช้ตัวเลข 130/80 มม.ปรอท สำหรับเด็กที่อายุต่ำกว่า 13 ปีลงมา ก็จะใช้ตัวเลขที่ต่ำกว่า

2. สาเหตุของภาวะความดันเลือดสูงในผู้ใหญ่ มักเป็นภาวะความดันเลือดสูงที่สัมพันธ์กับโรคอ้วน แต่ภาวะความดันเลือดสูงในเด็ก มักเกิดจากสาเหตุอื่นๆ เช่น โรคไตอักเสบ โรคหลอดเลือดแดงไต โรคเนื้องอกต่อมหมวกไต โรคทางระบบประสาท เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันโรคอ้วนก็เป็นสาเหตุที่สำคัญของภาวะความดันเลือดสูงในเด็กและวัยรุ่นเช่นกัน

อุบัติการณ์ของโรค

ภาวะความดันเลือดสูงในเด็กและวัยรุ่นพบได้บ่อยขึ้นในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา จากการสำรวจสุขภาพประชากรไทยโดยการตรวจร่างกายเมื่อปี พ.ศ. 2563 พบเด็กอายุ 10-19 ปี ที่มีความดันเลือดเข้าเกณฑ์ภาวะความดันเลือดสูงประมาณร้อยละ 10 ซึ่งเพิ่มขึ้นจากการสำรวจปี พ.ศ. 2557 ที่พบประมาณร้อยละ 9.4

การวินิจฉัย

เมื่อกุมารแพทย์ตรวจพบว่าเด็กมีความดันเลือดสูงอย่างน้อย 3 ครั้ง ก็จะให้การวินิจฉัยภาวะความดันเลือดสูง หลังจากนั้น กุมารแพทย์จะซักประวัติการเจ็บป่วย ตรวจร่างกาย ตรวจเลือดและปัสสาวะ รวมถึงอัลตราซาวนด์ไตเพื่อดูว่ามีสาเหตุของภาวะความดันเลือดสูงหรือไม่ ถ้าไม่พบสาเหตุ อาจสรุปได้ว่าเป็นภาวะความดันเลือดสูงที่สัมพันธ์กับโรคอ้วน

การรักษา

โดยทั่วไป การรักษาภาวะความดันเลือดสูงแบ่งเป็น 2 วิธี ดังนี้

1. การรักษาโดยไม่ใช้ยา ได้แก่ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะแบบแอโรบิกอย่างน้อย 30-60 นาทีต่อวัน เป็นเวลา 3-5 วันต่อสัปดาห์ รวมถึงการจำกัดการบริโภคเกลือโซเดียม อาหารไขมันและน้ำตาลสูง และลดน้ำหนักในกรณีที่มีโรคอ้วน

2. การรักษาโดยการรับประทานยา ในกรณีที่มีความดันเลือดสูงมาก มีผลแทรกซ้อนของภาวะความดันเลือดสูง มีสาเหตุของภาวะความดันเลือดสูง หรือมีโรคร่วมอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคไตเรื้อรัง

นอกจากนี้ ถ้าผู้ป่วยมีสาเหตุของภาวะความดันเลือดสูง กุมารแพทย์จะรักษาโรคที่เป็นสาเหตุร่วมด้วยเช่นกัน

อันตรายและภาวะแทรกซ้อน

ในปัจจุบัน มีการศึกษาพบว่าภาวะความดันเลือดสูงในเด็กและวัยรุ่นทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้เช่นเดียวกับภาวะแทรกซ้อนที่พบในผู้ใหญ่ ได้แก่ โรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคไตเรื้อรังระยะสุดท้าย แต่ภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้จะพบได้อย่างชัดเจนในช่วงประมาณ 20-30 ปีต่อมา โดยพบความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้มากกว่าเด็กและวัยรุ่นที่ไม่มีภาวะความดันเลือดสูงประมาณ 2-3 เท่า

ใครบ้างควรจะได้รับการตรวจวัดความดันเลือด

ตามคำแนะนำของราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย เด็กอายุตั้งแต่ 3-4 ปีขึ้นไป ควรจะได้รับการวัดความดันเลือดอย่างน้อยทุก 1-2 ปี แต่ถ้าเด็กมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะความดันเลือดสูง เช่น โรคอ้วน โรคไต โรคเบาหวาน หรือรับประทานยาที่มีผลทำให้ความดันเลือดสูง เด็กกลุ่มนี้ควรได้รับการวัดความดันเลือดทุกครั้งที่มาตรวจในสถานพยาบาล

@@@@@@

แหล่งข้อมูล

รศ. นพ.ขวัญชัย ไพโรจน์สกุล สาขาวิชาโรคไต ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล