“รุกขเทวดา” ต้นสะตือ รุกขมรดกของแผ่นดิน อายุราว 350 ปี แห่ง “วัดสิงห์” ตำบลสามโคก อำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี อีกหนึ่งสถานที่ที่เปี่ยมไปด้วยแรงศรัทธา

ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์ “ต้นสะตือ” เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ผลัดใบ สูง 15-30 เมตร ลำต้นเปล่าตรง เรือนยอดเป็นพุ่มทึบรูปเจดีย์ต่ำ ใบเป็นพุ่มกว้างทึบมาก เปลือกสีน้ำตาล แตกเป็นร่องตามยาวลำต้น ยอดอ่อนมีกาบหุ้มแน่นคล้ายกระสวย ใบเดี่ยวออกสลับ ขนาดกว้าง 4.5-5 เซนติเมตร ยาว 7-11 เซนติเมตร

ผลัดใบช่วงเดือนธันวาคมถึงมกราคม แล้วแตกใบอ่อนสีน้ำตาลอมแดง รูปร่างใบมนรูปไข่ ปลายใบเรียวสอบเป็นติ่งยาว โคนใบสอบป้านถึงหยักเว้า ขอบหยักมีตุ่มสีน้ำตาลแดงตามปลายหยัก

เนื้อใบค่อนข้างหนา เกลี้ยง ออกดอกเป็นช่อแบบหางกระรอกตามปลายกิ่ง ยาว 5-10 เซนติเมตร กว้าง 4 เซนติเมตร แต่ละช่อมีดอกย่อยจำนวนมาก...ดอกย่อยสีชมพูอมน้ำตาล ขนาด 2-5 มิลลิเมตร

ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม ทั้งดอกและผลดกมาก

...

บริเวณแห่งนี้เป็นอีกพื้นที่สำคัญภายในวัด ซึ่งเป็นศูนย์รวมแห่งศรัทธา...ความเชื่อ ที่มีต่อ “เจ้าแม่จีระพรรณ” เป็นจุดที่ตั้งศาล ของไหว้แก้บน...ชุดไทยเรียงราย อีกทั้งขวดน้ำแดงตั้งกันไว้มากมายเป็นชั้นๆ

ผู้คนแวะเวียนมากราบสักการบูชา ตั้งจิตอธิษฐานขอพรให้สมดังหวัง บูชา...ธูป 15 ดอก น้ำแดง...หรือตามกำลังศรัทธาที่พึงมี

กล่าวกันว่า “เจ้าแม่จีระพรรณ” จักขออะไรก็ให้สมหวัง หากเป็นไปตามที่บนบานเอาไว้ก็อย่าได้ลืมมาแก้บนตามวาจาที่ว่าไว้ก็แล้วกัน

“รุกขเทวดา” หมายถึง “เทวดา” จำพวกหนึ่งมีรูปลักษณ์ที่งดงามเหมือนเทพบุตร...เทพธิดา ทั่วไป แต่มิได้สถิตบนสวรรค์ หากแต่สถิตในต้นไม้แทน ชาวฮินดูนับถือรุกขเทวดากันมากโดยเฉพาะในหมู่บ้านที่มีต้นไม้ใหญ่...มีการบูชาด้วยไม้เครื่องหอม ขนมหวาน นมสด ผลไม้ โดยจะไม่มีการถวายอาหารคาว

สำหรับรุกขเทวดามักไม่มีการสร้างเทวาลัย แต่จะเป็นเพียงต้นไม้ที่ถูกตกแต่งด้วยเครื่องเจิมหลายสีสัน เครื่องสักการะ หรือไม่ก็ประดับด้วยพวงมาลัยดอกไม้สด

“รุกขเทวดา”...สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คนไทยไม่น้อยรู้จัก ความเชื่อสำคัญคือ... “ต้นไม้มีรุกขเทวดาสถิตอยู่ จึงไม่ควรทำลายต้นไม้ใหญ่ๆ เพราะอาจถูกอาถรรพณ์ของรุกขเทวดาให้โทษจนถึงแก่ชีวิต

O O O O

“จะตัดต้นไม้ใหญ่อายุร้อยกว่าปีขึ้นไป...ต้องจุดธูปบอกกล่าวเทพยดาอารักษ์ ห้ามตัดโดยพลการเด็ดขาด” ลุงแมว วัย 63 ปี ผู้มีประสบการณ์เกี่ยวกับเรื่องนี้เคยตอกย้ำความเชื่อที่ว่านี้เอาไว้หลายปีมาแล้ว

เรื่องแบบนี้ใครไม่เชื่อก็อย่าได้ลบหลู่เด็ดขาด โดยเฉพาะคนที่จะมาตัดต้นไม้ ไม่ว่า... เจ้าของต้นไม้ทำเอง ตัดเอง หรือว่า...คนรับจ้างมาตัด ขอให้จุดธูปตั้งจิตอธิษฐานบอกกล่าวสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เจ้าที่เจ้าทางให้เรียบร้อยเสียก่อน แล้วการทำงานจะราบรื่น สะดวกปลอดภัย

นอกจากนี้แล้วเราก็บอกกล่าวในสิ่งที่ดี การตัดต้นไม้ก็เหมือนการมาทำให้พื้นที่บริเวณนั้น สะอาดเรียบร้อยขึ้นอีกด้วย

“ความเชื่อ” มีมากมายหลายแง่มุม ไม่ว่าจะเป็นความเชื่อเรื่อง...บาปบุญ ความเชื่อเรื่อง...การเซ่นไหว้ บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ความเชื่อเรื่องเทพเจ้า...เครื่องรางของขลัง นอกจากนี้แล้วยังมีความเชื่อที่เกี่ยวกับพืชที่เป็นมงคลและอัปมงคล ที่ว่าพืชบางชนิดปลูกแล้วดี บางชนิดก็เชื่อว่าไม่ดี

อาจกล่าวได้ว่า...ชื่อพันธุ์ไม้นั้นมีความเกี่ยวโยงกับความเชื่อและศรัทธาที่ว่าจะนำมาซึ่งความสุข ความเป็นมงคล ความปลอดภัย แคล้วคลาด... อีกทั้งการปลูกต้นไม้บริเวณบ้านแต่โบราณนานมาแล้ว นอกจากจะใช้เพื่อเป็นอาหารและยาแล้วนั้น ยังปลูกเพื่อผลในทางโชคลาภ เมตตามหานิยม ป้องกันเภทภัยต่างๆ

...

ยิ่งต้นไม้ที่มีนามชื่อเป็นมงคลด้วยนั้นแล้ว เชื่อว่าจะสร้าง “ขวัญ”... “กำลังใจ” ได้ทางอ้อม

คนโบราณจึงได้มีคำกล่าวว่า “ร่มโพธิ์ ร่มไทร” ช่วยทำให้เกิดความร่มเย็นเป็นสุข นอกจากนี้ยังช่วยคุ้มครองป้องกันภัยอันตรายทั้งปวงเพราะบางคนเชื่อว่าต้นไทรเป็นต้นไม้ที่ศักดิ์สิทธิ์

ซึ่งมี “เทพารักษ์” อยู่คอยคุ้มครองเช่นเดียวกัน ย้ำว่าคนไทยแต่โบราณจึงมักจะเตือนกันอยู่เสมอๆว่า อย่าตัด “ต้นไม้ใหญ่” ทิ้ง แม้นว่าถ้าจำเป็นจะต้องตัดจริงๆ จะต้องมีการทำพิธีขอขมาขออนุญาตเสียก่อน เพราะถือว่าต้นไม้ใหญ่จะมีเทพารักษ์สิงสถิตอยู่

O O O O

ความเชื่อที่มีต่อๆกันมาเกี่ยวกับ “ต้นไม้...ยังคงเป็นสิ่งมีชีวิตและมีวิญญาณสิงอยู่ การตัดลำต้นหรือกิ่งก้านของต้นไม้แล้วมียางไหลออกมา นั่นคือเลือดของต้นไม้ การจะตัดต้นไม้แต่ละครั้งจึงควรจะขออนุญาตจากต้นไม้เสียก่อน กรณีการตัดเฉพาะกิ่งก้านของต้นไม้ ไม่ใช่ตัดทิ้งทั้งต้น ให้ใช้วิธีเอามือไปแตะกับลำต้น

...

แล้วนึกมโนภาพว่า เรากำลังตัดกิ่งไม้ในตำแหน่งที่เราคิดไว้ ถ้ามีความรู้สึกไม่ดีเกิดขึ้นที่มือ ก็พยายามตัดบริเวณนั้นอย่างระมัดระวังที่สุด ข้อสังเกตเมื่อตัดแล้วยางไม้จะไม่ไหลออกมา”

ส่วนกรณีตัดต้นไม้ทั้งต้นก็ใช้วิธีเดียวกัน แต่บอกกล่าวกับต้นไม้นั้นว่า ให้ไปหาที่อยู่อาศัยใหม่ บางทีอาจจะปลูกต้นไม้ขึ้นมาใหม่เพื่อทดแทน หรือตั้งศาลเจ้าที่ให้

ข้อสังเกตจะต้องขุดรากถอนโคนให้หมด อย่าเหลือตอไม้เอาไว้เด็ดขาดเพราะการสร้างบ้านคร่อมตอไม้ถือว่า อัปมงคลยิ่ง

ปราชญ์ต้นไม้ได้ให้คำสวดมนต์ทุกครั้งที่ต้องตัดต้นไม้ ดังนี้ “หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺนา สุกฺกธมฺมสมาหิตา สนฺโต สปฺปุริสา โลเก เทว ธมฺมาติ วุจฺจเร.”

“รุกขเทวดา” สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คนไทยคุ้นเคยกันเป็นอย่างดีและน้อยคนนักที่จะไม่รู้จัก สะท้อนให้เห็นว่า เราๆท่านๆนั้นมีวิถีชีวิตผูกพันกับรุกขเทวดามาอย่างยาวนาน ว่ากันตามคติความเชื่อ...การบูชารุกขเทวดานั้นอาจมาจากอิทธิพลการนับถือผีในธรรมชาติของผู้คนมาตั้งแต่ยุคโบราณ

...ให้ความเคารพยำเกรงต่อต้นไม้ใหญ่จนกลายเป็นความเชื่อเกี่ยวกับต้นไม้อาถรรพณ์

“ศรัทธา” นำมาซึ่ง “ปาฏิหาริย์” เชื่อไม่เชื่ออย่างไรโปรดอย่าได้ “ลบหลู่”.

รัก-ยม

คลิกอ่านคอลัมน์ “เหนือฟ้าใต้บาดาล” เพิ่มเติม

...