วันไหว้พระจันทร์ 2566 ตรงกับวันไหน มีตำนานที่มาและวิธีไหว้ที่ถูกต้องควรทำอย่างไร เรารวมข้อมูลมาให้แล้ว
วันไหว้พระจันทร์ 2566 ตรงกับวันศุกร์ที่ 29 กันยายน 2566 ซึ่งเป็นเทศกาลตามวัฒนธรรมจีนที่มีขึ้นในกลางฤดูใบไม้ร่วง คืนวันเพ็ญเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ เป็นวันที่พระจันทร์ส่องแสงงดงามที่สุด และเต็มดวงที่สุด เป็นสื่อกลางของการคิดถึงซึ่งกันและกัน เมื่อคนในครอบครัวจากบ้านเกิดไปไกล คิดถึงครอบครัว ก็ให้แหงนมองดวงจันทร์ส่งความรู้สึกที่ดี
ตำนานวันไหว้พระจันทร์ 2566
จากเว็บไซต์ ไชนาทาวน์ เยาวราช เผยถึงที่มาของตำนานวันไหว้พระจันทร์ว่าเกี่ยวพันกับประวัติศาสตร์จีน ในยุคที่ชาวฮั่นถูกปกครองอย่างกดขี่จากชาวมองโกล (ราชวงศ์หยวน) จนได้มีการก่อกบฏขึ้นของชาวฮั่น ด้วยการแอบส่งสาสน์บอกต่อๆ กันในไส้ขนม ความว่า คืนนี้เมื่อเวลายาม 3 ให้ทุกบ้านจัดการสังหารทหารมองโกลให้หมด อันเป็นที่มาของขนมไหว้พระจันทร์นั่นเอง นำมาซึ่งเอกราชของชาวฮั่น จนกลายเป็นประเพณีการรับประทานและไหว้พระจันทร์ในปัจจุบัน
นอกจากนี้ ยังมีตำนานเทศกาลวันไหว้พระจันทร์เกี่ยวกับเทพปกรณัมจีนที่เล่าถึง เทพธิดาแห่งดวงจันทร์ ที่ชื่อ "ฉางเอ๋อ" (嫦娥) ซึ่งเป็นหญิงคนรักของโฮวอี้ นักยิงธนูแห่งสวรรค์ ที่ใช้ธนูยิงดวงอาทิตย์ตกลงไปถึง 9 ดวงจากทั้งหมด 10 ดวง ซึ่งเป็นการกระทำที่ฝ่าฝืนบัญชาสวรรค์ จึงโดนลงทัณฑ์ให้ไปใช้ชีวิตธรรมดาเช่นมนุษย์ทั่วไปบนโลกมนุษย์กับฉางเอ๋อ แต่แล้วโฮวอี้ก็ถูกคนสนิททรยศฆ่าตาย ส่วนฉางเอ๋อนางได้ดื่มน้ำอมฤตเพื่อที่จะมีชีวิตอมตะ แล้วเหาะกลับไปยังดวงจันทร์อีกครั้งตามลำพังด้วยความเศร้าสร้อย
...
ในยุคของฮั่นเหวินตี้ (漢文帝) แห่งราชวงศ์ฮั่น ได้ทรงพระสุบินว่า พระองค์ลอยขึ้นไป เที่ยวชมพระราชวังบนดวงจันทร์ และได้พบกับฉางเอ๋อกำลังร่ายรำอยู่อย่างงดงาม ในสุบินนั้น พระองค์ทรงเพลิดเพลินและเกษมสำราญเป็นอย่างยิ่ง กระทั่งเมื่อตื่นพระบรรทมและโปรดให้สุบินนั้นเป็นความจริง จึงมีรับสั่งให้นางสนมแต่งตัวและร่ายรำเลียนแบบเทพธิดาฉางเอ๋อที่พระองค์ได้พบเจอมา จนแพร่หลายไปสู่ราษฎรและเป็นประเพณีมา ซึ่งในอดีตชาวจีนโดยเฉพาะหญิงสาว จะสวดขอพรจากฉางเอ๋อ เพื่อขอให้มีความเยาว์วัยและงดงามตลอดไป
ส่วนการกินขนมไหว้พระจันทร์ เริ่มขึ้นครั้งแรกในสมัยที่มองโกลเข้ามาปกครองจีน ในครั้งนั้นมองโกลได้รุกรานจีน พร้อมทั้งส่งทหารไปคุมในแต่ละหมู่บ้าน สร้างความไม่พอใจให้แก่ชาวจีนเป็นอย่างมาก
"หลิวปั๋วเวิน" จึงวางแผนเรียกร้องให้ชาวจีนร่วมมือกันขับไล่มองโกล โดยการเขียนข้อความระบุแผนการไว้บนกระดาษใบเล็กๆ และนำกระดาษไปสอดไว้ในขนม ส่งต่อๆ กันเพื่อกระจายข่าว ไม่ให้ศัตรูสงสัย เมื่อถึงวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ตามที่นัดหมายไว้ ชาวจีนก็จับอาวุธออกมาต่อสู้ขับไล่มองโกลให้พ้นแผ่นดิน
ทุกวันเพ็ญเดือน 8 จึงกลายเป็นวันที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ และชาวจีนจะนิยมส่งมอบขนมไหว้พระจันทร์เพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ดังกล่าว โดยได้กลายเป็นหนึ่งในวัฒนธรรมที่ชาวจีนนิยมทำขนมไส้มงคลเพื่อมอบให้แก่ญาติผู้ใหญ่นั่นเอง
ขนมไหว้พระจันทร์เป็นของที่ใช้สำหรับเซ่นไหว้ดวงจันทร์ นับเป็นสิ่งสำคัญที่ใช้ในเทศกาลนี้ ลักษณะของขนมมีทรงกลม ลักษณะคล้ายขนมเค้ก ทำจากแป้งนวด แล้วกดใส่แป้นพิมพ์ที่มีลวดลายต่างๆ จากนั้นนำไปอบ และเคลือบผิวหน้าด้วยน้ำเชื่อม ภายในบรรจุไส้ต่างๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นธัญพืช เช่น ทุเรียน, เมล็ดบัว, แมคคาเดเมีย, พุทราจีน เป็นต้น แต่ปัจจุบันก็ได้มีดัดแปลงใส่เนื้อสัตว์ต่างๆ เข้าไป เช่น กุนเชียง, ไข่เค็ม, หมูแฮม, หมูแดง, หมูหยอง เป็นต้น
วิธีไหว้พระจันทร์
ในอดีตชาวจีนที่เป็นผู้ชายจะไม่นิยมไหว้พระจันทร์ เพราะเชื่อกันว่า พระจันทร์ถือเป็นหยิน ซึ่งเป็นธาตุของผู้หญิง (ผู้ชายเป็นหยาง) ดังนั้นจึงให้แต่ผู้หญิงเป็นคนไหว้ แต่ปัจจุบันชาวจีนทั้งหญิงชายก็สามารถไหว้ได้ทั้งคู่
ช่วงเวลา : การไหว้พระจันทร์จะเริ่มต้นตอนหัวค่ำ ซึ่งดวงจันทร์เริ่มปรากฏบนท้องฟ้า ถึงแม้ปีไหนหรือสถานที่แห่งใดมองไม่เห็นพระจันทร์ แต่ชาวจีนก็จะยังจัดพิธีไหว้พระจันทร์ในค่ำคืนนั้นเหมือนเดิม พิธีไหว้จะเสร็จประมาณ 4-5 ทุ่ม
สถานที่ : ลานหน้าบ้านหรือดาดฟ้า โดยมีการตั้งโต๊ะ ทำซุ้มต้นอ้อย มีธูปเทียน กระดาษเงิน กระดาษทอง ที่พับเป็นเงินตราจีน โคมไฟและสิ่งของเซ่นไหว้
ขั้นตอนการไหว้พระจันทร์
- ไหว้เจ้าในช่วงเช้า จัดของไหว้ตามปกติ แต่เพิ่มขนมไหว้พระจันทร์, ขนมโก๋, ขนมเปี๊ยะ
- ไหว้บรรพบุรุษช่วงสาย จัดของไหว้เหมือนตอนเช้า แต่เพิ่มผลไม้ เช่น ส้มโอผลใหญ่ๆ สวยๆ
- ไหว้เจ้าแม่ในตอนค่ำ (บางบ้านไหว้ตอนดึก รอให้พระจันทร์เต็มดวง) เตรียมอาหารเจแห้ง 5 อย่าง คือ วุ้นเส้น, ดอกไม้จีน, เห็ดหูหนู, เห็ดหอม, ฟองเต้าหู้, ขนมไหว้พระจันทร์ ไส้อะไรก็ได้ที่ไม่มีไข่แดงเค็ม และต้องไม่ใช่ไส้โหงวยิ้ง, ขนมโก๋, ผลไม้, เครื่องดื่ม (น้ำชา), กระดาษเงิน กระดาษทอง, ธูป 3 ดอก หรือธูปมังกรดอกใหญ่ดอกเดียว และเทียนแดงคู่
...
หลังเสร็จพิธีทุกคนในครอบครัวจะตั้งวงแบ่งกันกินขนมไหว้พระจันทร์ โดยต้องนำมาหั่นแบ่งให้เท่ากับจำนวนคนในครอบครัว ห้ามเกินหรือขาด และแต่ละชิ้นต้องมีขนาดที่เท่ากัน
ภาพ : iStock