15 กันยายน วันประชาธิปไตยสากล พร้อมที่มาทฤษฎีประชาธิปไตย

วันประชาธิปไตยสากล คือ วันที่ 15 กันยายนของทุกปี วันประชาธิปไตยสากล ภาษาอังกฤษ คือ International Day of Democracy เริ่มต้นเมื่อปี ค.ศ. 2007 (พ.ศ. 2550) โดยสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ เพื่อให้ทั่วโลกตระหนักถึงการปกครองระบอบประชาธิปไตย สร้างความตื่นตัวให้กับประชาชนต่อหลักประชาธิปไตย

วันประชาธิปไตยสากล คือวันที่เท่าไร

วันประชาธิปไตยสากลแต่ละปี เป็นวันที่จะได้ทบทวนสถานะของประเทศสมาชิก ประเด็นสำคัญ ได้แก่ ความเป็นประชาธิปไตยที่เข้มแข็งขึ้น วาระแห่งการพัฒนาที่ยั่งยืนในปี ค.ศ. 2030 และการเสริมสร้างเสียงของพลเมือง ความเท่าเทียม ความรับผิดชอบ และความอดทนต่อการเมือง

หลักประชาธิปไตยสากล

ประเทศต่างๆ ทั่วโลกที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย ประกอบด้วยหลักประชาธิปไตย ดังนี้

• ประชาธิปไตย หมายถึง ความเป็นใหญ่ของปวงชน
• ระบอบประชาธิปไตย หมายถึง ระบอบการปกครองของปวงชน

หลักระบบประชาธิปไตย ได้แก่

1. หลักนิติรัฐ

2. หลักนิติธรรม

3. หลักการแบ่งแยกอำนาจ

4. หลักความเห็นชอบด้วยกฎหมาย

5. รัฐธรรมนูญนิยม

6. หลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ

7. หลักความเสมอภาค

ทฤษฎีประชาธิปไตย

รากฐาน ทฤษฎีประชาธิปไตย เกิดขึ้นตั้งแต่ก่อนคริสตกาล โดยเริ่มจากอารยธรรมกรีซโบราณ 

1. ทฤษฎีประชาธิปไตย โดยเพลโต 427-347 ปีก่อนคริสตกาล 

เพลโตเป็นผู้ก่อตั้ง สำนักอาคาเดมี เป็นศูนย์รวมนักปราชญ์ และได้ริเริ่มหลักการที่เรียกว่า “หลักนิติรัฐ (Legal State)” ได้แก่  Republic คือการแสดงความคิดเห็นทางการเมือง, State man หรือราชานักปราชญ์ คือผู้นำต้องไม่มีครอบครัวและทรัพย์สิน เพื่อจะได้อุทิศตนให้รัฐอย่างเต็มที่ และ Laws คือ รัฐต้องมีกฎหมายสูงสุดแห่งรัฐ

2. ทฤษฎีประชาธิปไตย โดยอริสโตเติล 348-322 ปีก่อนคริสตกาล 

อริสโตเติล เป็นศิษย์เอกของเพลโต สิ่งที่อริสโตเติลเสนอไว้เกี่ยวกับทฤษฎีประชาธิปไตย และนำมาใช้ถึงปัจจุบัน คือ Politics มนุษย์จะอยู่ร่วมกันได้ก็ต้องอยู่ภายใต้หลักเหตุผลและความยุติธรรมของกฎหมาย เรียกว่า หลักนิติธรรม (The Rule of Law)

3. ทฤษฎีประชาธิปไตย โดยนิคโคโล แมคเคียเวลลี่ (Niccolo Machiavelli) ค.ศ. 1469-1527

นิคโคโล แมคเคียเวลลี่ (Niccolo Machiavelli) เป็นนักปราชญ์ชาวอิตาลี ที่เสนอคำว่า “เจ้า” และใช้คำว่า “รัฐ” ที่แยกออกจากตัวบุคคลเป็นครั้งแรก ทฤษฎีประชาธิปไตยนิคโคโล เป็นทฤษฎีทางการเมืองที่เรียกว่า “เหตุผลของรัฐ (Raison d’Etat หรือ Reason of the State) คือวิธีการใดๆ ก็ตามที่ทำให้รัฐคงอยู่ต่อไปได้ แม้วิธีการนั้นจะไม่ถูกต้อง แต่ผู้ปกครองรัฐก็ใช้วิธีการนั้นได้เพื่อรักษาระเบียบวินัย เพื่อสร้างความสามัคคี

4. ทฤษฎีประชาธิปไตย ฌอง โบแดง (Jean Bodin) ค.ศ. 1529-1596

ฌอง โบแดงเป็นเจ้าของทฤษฎีว่าด้วยความมีอำนาจสูงสุดของกษัตริย์ (The Supremacy of King) เพื่อลดอำนาจของพระสันตะปาปา และเพิ่มอำนาจให้กับกษัตริย์ อ้างว่ากษัตริย์เป็นผู้ที่ได้รับมอบหมายจากพระเจ้าโดยตรงและมีเทวสิทธิ์ (Devine Righ of Kings) เชื่อมโยงกับทฤษฎีอธิปไตย (Theory of Soverelgnty) กล่าวคือกษัตริย์เป็นผู้นำราษฎรและเป็นรัฎฐาธิปัตย์ มีอำนาจสูงสุดในแผ่นดิน ออกคำสั่งให้ราษฎรปฏิบัติตามได้ แต่ไม่อยู่ในคำสั่งใคร

5. ทฤษฎีประชาธิปไตย โทมัส ฮอปส์ (Thomas Hobbes) ค.ศ. 1588-1679

ทฤษฎีประชาธิปไตย โทมัส ฮอปส์ กล่าวถึงประชาชนทุกคนมีสิทธิความเท่าเทียมกัน และสามารถโอนสิทธิ์ตามธรรมชาตินี้บุคคลที่สาม โดยมีสัญญาที่กระทำระหว่างกัน  เรียกว่า สัญญาประชาคม (le contrat social, social contract) โดยบุคคลที่สามนี้อาจเป็นกษัตริย์หรือรัฐสภา เพื่อรักษาประโยชน์สูงสุดของประชาชน ซึ่งอำนาจนี้ควรเป็นของกษัตริย์เพราะมีหน้าที่คุ้มครองความปลอดภัยของผู้อยู่ภายใต้การปกครอง

6. ทฤษฎีประชาธิปไตย จอห์น ล็อค (John Locke) ค.ศ. 1632-1704

ทฤษฎีสัญญาประชาคมแบบ จอห์น ล็อค สนับสนุนแนวคิดปัจเจกชนนิยมที่ยอมรับเสียงข้างมาก ประชาชนมีสิทธิถอนความไว้วางใจและถอนอำนาจจากผู้ปกครอง เพื่อประโยชน์สาธารณะของประชาชนเป็นที่ตั้ง โดยมนุษย์สามารถทำความตกลงกับคนที่จะเข้ามาอยู่ร่วมกันเป็นสังคม ภายใต้ กฎ กติกาของรัฐ

7. ทฤษฎีประชาธิปไตย มองเตสกิเออ (Montesquieu) ค.ศ. 1689-1755

ทฤษฎีประชาธิปไตยของมองเตสกิเออ เป็นพื้นฐานของการคุมอำนาจรัฐ และเป็นแนวคิดของหลักรัฐธรรมนูญนิยม

มองเตสกิเออเป็นชาวฝรั่งเศสผู้ที่มีประสบการณ์ไปใช้ชีวิตในประเทศอังกฤษกว่า 20 ปี และได้ตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับการใช้อำนาจปกครองรัฐ มองเตสกิเออเป็นผู้ตั้งข้อเสนอให้มีการถ่วงดุลอำนาจ เพื่อไม่ให้มีคณะบุคคลหรือใครที่ใช้อำนาจของรัฐทั้งหมดเพียงคนเดียว ซึ่งก็คืออำนาจบริหาร นิติบัญญัติ และตุลาการ

8. ทฤษฎีประชาธิปไตย ฌอง ฌาคส์ รุสโซ (Jean Jacques Rousseau) ค.ศ. 1712-1778

ทฤษฎีประชาธิปไตย ฌอง ฌาคส์ รุสโซ คือ “อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน” และให้คำจำกัดความของ “กฎหมาย” ว่าเป็นเจตจำนงร่วมกันของปวงชน (la volonte generale หรือ general will) เป็นที่ยอมรับจนถึงปัจจุบัน 

ธีมการจัดงานวันประชาธิปไตยสากล ในปีต่างๆ 

ปี 2023 : Empowering the next generation

ปี 2022 : The IPU Universe Declaration on Democracy: 25 Years on

ปี 2021 : Is democracy really in crisis?

ปี 2020 : Covid-19 and Democracy: Can parliaments come to the rescue?

ปี 2019 : -

ปี 2018 : What if parliamentary oversight did not exist?

ปี 2017 : In Defence of Democracy

ปี 2016 : Democracy 2030

ปี 2015 : Public Participation

ปี 2014 : Engaging youth in democracy

ปี 2013 : Strengthen your voice

ปี 2012 : Dialogue and inclusiveness

ปี 2011 : Expectations

ปี 2010 : Accountability

ปี 2009 : Political Tolerance

ปี 2008 : First International Day of Democracy  

กิจกรรมวันประชาธิปไตยสากล

ประเทศที่เป็นสมาชิกรัฐสภา… เริ่มจัดกิจกรรมในวันประชาธิปไตยสากลตั้งแต่ปี ค.ศ. 2008 โดยการถ่ายทอดสดทางโทรทัศน์ จัดรายการวิทยุ ประกวดภาพถ่าย เวิร์กช็อปให้เยาวชนได้เรียนรู้หลักการปกครองระบอบประชาธิปไตย รวมไปถึงการจัดการประชุมกับองค์กรและภาคประชาสังคม

ที่มา : 

1. International Day of Democracy., https://www.ipu.org/impact/democracy-and-strong-parliaments/international-days/international-day-democracy

2. แนวคิดและทฤษฎีพื้นฐานในรัฐธรรมนูญ., บุศรา เข็มทอง นิติกรชำนาญการพิเศษ กลุ่มงานบริการวิชาการ 3 สำนักวิชาการ., https://www.parliament.go.th