เจ้าของแผงพระผู้เฒ่าตลาด อ.ต.ก.แนะนำลูกค้าหน้าใหม่ “นี่ไง? พระสมเด็จสองคลอง” เฉพาะความจริงของ “สมเด็จ” จะเก๊หรือแท้ องค์ตรงหน้าเป็นประเด็นเรียกความสนใจ เมื่อมีคำ “สองคลอง” ต่อท้าย สำหรับคนเริ่มสนใจพระเครื่อง ก็ดูจะยิ่งเป็นข้อปุจฉาให้วิสัชนายืดยาว
คำ “สมเด็จสองคลอง” ไม่ว่าใครจะเริ่ม...ก็ตาม คนในวงการก็รู้ๆกัน หมายถึงพระสมเด็จที่สร้างจากวัดระฆัง ซึ่งว่ากันว่าท่านเริ่มสร้างราวปี พ.ศ.2409 และมีบางส่วนที่เหลือจากแจกชาวบ้าน พ.ศ.2413 สมเด็จ ท่านนำฝากกรุบรรจุในเจดีย์ใหญ่ วัดใหม่อมตรส ซึ่งเรียกกันว่ากรุบางขุนพรหม
แล้วทำไม? จึงเรียก “สองคลอง” พอลากความเข้าเรื่องได้ วัดใหม่อมตรสเคยอยู่ริมคลองบางขุนพรหม (ตอนนี้ถมไปแล้ว) ส่วนวัดระฆังก็เห็นๆอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา...เอาเป็นว่าเหมาเป็นอีกคลองก็แล้วกัน
ความรู้เรื่องนี้จึงพอเป็นข้อ “มโน” พระสมเด็จวัดระฆังจากห้าแม่พิมพ์มาตรฐาน พิมพ์ใหญ่ ทรงเจดีย์ ฐานแซม เกศบัวตูม ปรกโพธิ์ ที่สมมติสร้างไว้ก่อนราวสี่ปี เนื้อหาแห้งเข้าที่ ตอนที่ถูกนำมารวมกับอีก 4แม่พิมพ์ที่แกะเพิ่ม...พิมพ์เส้นด้าย สังฆาฏิ ฐานคู่ และเศียรบาตรอกครุฑ รวมเป็น 9 พิมพ์
เนื้อพระสมเด็จชุดใหม่ เนื้อหาจะแห้งสนิทดีหรือแห้งหมาดแค่ไหน...เมื่อรวมกับพระชุดจากวัดระฆังที่เนื้อแห้งเข้าที่...เจอสภาพแวดล้อมในเจดีย์ นับเวลาตั้งแต่ปี 2413 อีกสิบปีต่อมา และต่อๆมา มีการเจาะช่องเจดีย์ “ตกเบ็ด” ขึ้นไปบ้าง...ค่อยๆหลับตาจินตนาการกันไป
ถึงปี 2500 จอมพลประภาส จารุเสถียร เป็นประธานเปิดกรุ ทางวัดนำพระสมเด็จที่เหลือราวสองพันองค์ออกจำหน่าย...สภาพพระชุดสุดท้ายที่เรียก พระกรุบางขุนพรหม เป็นอย่างไร...
...
เป็นประสบการณ์ที่คนรักพระเรียนรู้กันแต่ละคนไม่เหมือนกัน
ข้อที่ขอยกมาคุยกันวันนี้...เฉพาะพระสมเด็จชุดวัดระฆัง...สภาพผิวพรรณวรรณะท่าน เนื้อปูนที่แห้งสนิทแล้ว เจอสภาพแวดล้อมในเจดีย์ เดากันว่าน่าจะมีข้อแตกต่างจากชุดบางขุนพรหมที่ทำหลังสี่ปี
ข้อที่น่าเป็นไปได้มากคือ ผิวและเนื้อแม้จะติดคราบไคลในกรุบ้าง แต่เนื้อจะไม่ฟูปะทุมาเกรอะกรัง เป็นคราบกรุหางกระเบน คราบฟองเต้าหู้ ฯลฯ เหมือนอย่างผิวชุดบางขุนพรหม
เกริ่นนำมาถึงตรงนี้ขอให้หันไปดูภาพพระสมเด็จพิมพ์ปรกโพธิ์ องค์ในคอลัมน์ เส้นสายลายพิมพ์ท่าน อวบอ้วนหนาขึงขัง องค์รวมๆคล้ายพิมพ์เกศบัวตูม เอ้า!ต้องนึกถึงองค์คุณมนตรี เพียงแต่องค์นี้แตกต่างตรงรอบพระเศียรมีปมปุ่มใบโพธิ์
ประเด็นเรื่องพิมพ์...ดูจากความลงตัวของเส้นสายถือว่ากลมกลืน...ให้คะแนนช่างทองหลวง ฝีมือหลวงวิจารณ์เจียระไน ไปเต็มๆ
เข้าสู่หัวข้อการพิจารณาสภาพของเนื้อหา แม้มีคราบเปื้อนสีดำ สีน้ำตาลบางๆ ทั้งด้านหน้า ด้านหลังบ้าง...แต่ดูองค์รวม ท่านเกลี้ยงเกลา ขาวสะอาด แบบดิบๆเดิมๆ ดูประหนึ่งไม่เคยถูกมือคนจับต้อง
ข้อพิจารณาคราบเปื้อนนั้นบางๆ เห็นได้ชัด...ไม่ใช่คราบกรุ ผิวขาวนวลส่วนใหญ่ที่เหลือ นุ่มนวลตา ริ้วรอยธรรมชาติ หลุมร่องเล็กๆ ด้านหน้า ด้านหลังรอยยุบรอยแยกด้านดิ่ง ตัดริ้วรอยกาบหมากด้านขวาง เป็นธรรมชาติด้านหลังสมเด็จวัดระฆังที่คุ้นตา
สภาพเนื้อและผิวอย่างนี้ แม้มีทางเลือก ท่านเป็นสมเด็จสองคลอง สมเด็จวัดระฆังฝากกรุบางขุนพรหมหรือไม่? ทำใจให้นิ่ง ค่อยๆ ทบทวนเทียบเคียงกับหลายองค์ในจินตนาการ ในที่สุดก็สรุปได้ ท่านเป็นสมเด็จวัดระฆัง
ข้อพิจารณาพระสมเด็จองค์นี้...ที่ยืนยันได้เต็มที ท่านเป็นพระสมเด็จแท้...เจ้าของต้องพยายามถนอมรักษาสภาพ “ผิวแห้งบริสุทธิ์” เอาไว้ พระสภาพผิวอย่างนี้ นับวันจะหาดูได้ยากเต็มทีแล้ว.
พลายชุมพล
คลิกอ่านคอลัมน์ “ปาฏิหาริย์จากหิ้งพระ” เพิ่มเติม