ว่ากันด้วยพิมพ์ทรง และเนื้อหา พระรอดพิมพ์ใหญ่ กรุวัดมหาวัน องค์ในคอลัมน์วันนี้ สำหรับคนเป็นพระ เป็นพระแท้ดูง่าย ไม่ต้องดูใบเซอร์ที่ออกให้กันง่ายๆ ให้เหนื่อยสายตา
แต่เดิมพันมูลค่า...พระรอดสภาพคมชัด สมบูรณ์ไปทั้งหน้าหลัง...เลยหลักสิบล้านไปนาน...จึงกดดันให้ต้องใช้ทั้งประสบการณ์ และภูมิปัญญา ค่อยๆพิจารณาระดับความแท้ ความเก๊ แค่ไหน อย่างไร
เริ่มที่พิมพ์ทรง...ทุกเส้นสายลายพิมพ์... ไม่ว่าจะใช้วิชา ครูเชียร ธีรศานต์ วิชาเซียนเก่าเซียนใหม่...ใช้หลักตำหนิพิมพ์ ทุกจุด มีครบ ตรงกัน
แต่เรื่องตำหนิพิมพ์พระรอด เรื่องที่ควรรู้ตามให้ทัน พระปลอมทำได้ใกล้เคียงมานาน
สิ่งที่ควรคำนึงก็คือ ดูธรรมชาติของตำหนิ แต่ละจุดนั้น จากพระรอดแท้...หลายๆสภาพให้คุ้นตาเข้าไว้ ตำหนิพระปลอมที่ทำได้แค่คล้าย ถ้าเห็นเส้นแข็งทื่อ ก็สะดุดใจ หักคะแนนเอาไว้ ค่อยๆดูจุดอื่นๆต่อ
สมมติองค์นี้ ทุกตำหนิ ทุกเส้นสาย ไม่ว่าด้านหน้า และด้านหลัง กระทั่งรอยลายมือ เป็นธรรมชาติ กลมกลืน ถือว่าเรื่องเส้นสายลายพิมพ์ สอบผ่าน...
ข้อตัดสินพระรอดแท้...อยู่ที่่เนื้อหาและหลักฐาน คราบน้ำฮาก รารัก คราบดิน ที่บางองค์ยังหลงเหลือไว้ในซอกมุมเล็กๆลึกๆ
เฉพาะคราบดิน พระรอดชุดที่ขึ้นใหม่ ก่อนหลัง พ.ศ.2500 เล็กน้อย นอกจากเป็นพระที่มักมีหน้าตาสมบูรณ์เจ้าของจงใจเหลือคราบหรือนวลดินไว้เล็กน้อย ดินเก่าถือเป็นตัวช่วยหนึ่ง...
ส่วนพระรอดมหาวันกรุเก่านั้น ตามประวัติสมัยเจ้าเหมไพจิตร ราว พ.ศ.2420 กว่า ปฏิสังขรณ์เจดีย์ ได้พระรอดออกมามากมาย พระรอดชุดนั้น ผ่านเวลา และกาลอากาศ และถูกใช้ จับต้องสึกช้ำ เกินร้อยปี ผิวพระจึงดูเก่าคร่ำ
บางองค์ถูกนำมาลงรักปิดทอง ทั้งรักทองที่หลุดล่อนออกบ้าง ถึงวันนี้ เทียบรักทองสมเด็จวัดระฆังอายุไล่เลี่ยกัน ใช้หลัก รักเก่าทองเก่า เป็นข้อพิจารณาประกอบกับเนื้อหาได้ประการหนึ่ง
...
คราบดำด้าน แห้งๆในพื้นผนังพระรอดพิมพ์ใหญ่องค์ในคอลัมน์...เข้าแว่นสิบเท่า พิจารณาได้ว่าเป็นรารัก...ที่เกิดมากับองค์พระขณะยังฝังจมดิน...ไม่ใช่น้ำรักพระรอดรุ่นเก่า
รารัก นอกจากช่วยเป็นหลักฐานยืนยันความเป็นพระแท้ ในแง่ศิลปะ ถือเป็นฉากหลังช่วยขับเน้น เส้นสาย ใบโพธิ์ กิ่งโพธิ์ และองค์พระให้ลอยเด่นออกมา งามสง่ากว่าองค์ที่ไม่มี
อิทธิพลของรารัก...ทำให้ดูสีเนื้อพระรอดองค์นี้มีโทนสีไปทางเขียวอ่อน...จะดูว่าเป็นพระรอดเนื้อเขียวได้หรือไม่? คำตอบ ไม่ใช่พระรอดเนื้อเขียวแน่
เพราะถ้าเป็นเนื้อเขียว เนื้อพระถูกความ ร้อนเต็มที่...ผิวคล้ายถูกเคลือบจนตึงแน่น ตอนฝังดินคราบฝ้ารารักจะไม่ซึมซับจับเนื้อ หรือถ้าจับเนื้อบ้าง ตอนล้างก็มักลอกออกได้ไม่ยาก
ใช้ทฤษฎีความร้อนห้าขั้นของคุณเชียร ธีรศานต์ องค์นี้ถูกความร้อนขั้นอิฐสุกดี หรือร้อนปานกลาง เนื้อพระยังไม่ควบแน่น รารักจึงซึมซับจับเนื้อจนลอกออกไม่ได้
รารักนอกจากช่วยให้ดูองค์พระสวยขึ้นแล้ว ยังเป็นตัวช่วยสำคัญเป็นหลักฐานยืนความเก่า...ของเนื้อดินพระรอด ซึ่งตามประวัติอายุเฉลี่ยอยู่ที่ 800–900 ปี
นอกจากพิมพ์ทรงถูก เนื้อหาและธรรมชาติก็ใช่...แถมทีเด็ดเซียนพี่สอนเซียนน้อง ให้อีกข้อ พระรอดพิมพ์ใหญ่ทุกองค์ พระพักตร์ท่านหันไปทางซ้าย (องค์พระ)
สรุป ไม่ว่าจะดูเหลี่ยมไหน พระรอดพิมพ์ใหญ่องค์นี้ เป็นพระเก่าแท้ถึงสมัยหริภุญชัย ใครมีแขวนคอถือว่าเป็นบุญตัว.
พลายชุมพล