ดูภาพพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่... แม่พิมพ์มาตรฐาน เนื้อหาเกลี้ยงเกลา องค์ในคอลัมน์วันนี้ ให้เต็มตา แล้วค่อยๆทำความเข้าใจ...ร่วมไปกับคำอธิบาย เรื่องของผิว...ของครูตรียัมปวาย ต่อไปนี้

(ปริอรรถาธิบายแห่งพระเครื่อง เล่มพระสมเด็จฯ สำนักพิมพ์คลังวิทยา พิมพ์ครั้งที่ 6 พ.ศ.2522)

เรื่องของผิวเป็นเรื่องที่มีความสำคัญมากที่สุดประการหนึ่ง แต่ก่อนเรื่องผิวยังไม่เป็นที่ตระหนักกันนัก การพิจารณาโดยทั่วไปกล่าวกันแต่เรื่องเนื้อ โดยไม่ทราบความจริงว่า เรื่องเนื้อพระที่พูดๆกันเป็นเรื่องผิวเสีย 65%

แต่ทั้งเรื่องผิวและเรื่องเนื้อ แม้เป็นคนละเรื่อง แต่ก็ต่อเนื่องกัน เพราะผิวมีอิทธิพลครอบคลุมลักษณ์ของเนื้อทั้งหมด ทั้งยังเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดคุณลักษณะหรือข้อบกพร่องของเนื้อนานัปการ

ผิวและเนื้อพระมีลักษณะกินตัวกันอย่างกลมกลืน แม้ผิวจะปกคลุมอยู่ก็สามารถพิจารณาลักษณะของเนื้อได้

มูลกรณีการปรากฏของผิวมีอยู่ 5 ประการ

1.ปฏิกิริยาของผิวพื้น เป็นปฏิกิริยาธรรมชาติ ระหว่างเนื้อพระกับอากาศที่ห้อมล้อม วัสดุทั้งหลายจะมีแรงดึงดูดภายใน ทำให้อากาศหรือของเหลวที่ห่อหุ้มอยู่โดยรอบมาจับเป็นฝ้าหรือเยื่อหุ้มเนื้อวัสดุนั้นอีกชั้นหนึ่ง

2.ปูนขาว เนื้อปูนขาวเมื่อคลุกเคล้ากับน้ำเป็นคุลีการแล้ว ธาตุหินปูนหรือแคลเซียมก็จะละลายเข้ากับน้ำ สมานเข้าเป็นเนื้อเดียวกันได้สนิท โดยอิทธิพลของปูนขาว

3.ระดับความเหลวตัว ถ้าส่วนผสมของน้ำมีมาก เนื้อก็จะเหลวมาก และโอกาสละลายตัวของแคลเซียมก็จะมีมาก ซึ่งจะทำให้เกิดผิวที่หนามาก นี่คือมูลกรณีกำเนิดของเนื้อปูนแกร่ง

แต่ถ้าส่วนผสมมีน้ำมากแต่มวลของปูนน้อย จะทำให้เกิดผิวที่หนาเหมือนกัน แต่ไม่แกร่งตัวนัก เพราะอนุภาคของปูนขาวในส่วน ผสมของเนื้อ ถูกดึงให้มารวมกับน้ำกลายเป็นผิวเสียมาก โครงสร้างภายในจึงลดปริมาณของปูนไปมาก ความแกร่งของเนื้อก็ลดลง เป็นมูลกำเนิดของเนื้อปูนนุ่ม

...

ในประการตรงกันข้าม ถ้าหากส่วนผสมเจือน้ำน้อย เนื้อจะมีลักษณะหมาดๆ การละลายตัวของปูนมีน้อย ผิวที่เกิดขึ้นจะค่อนข้างบาง ถ้าส่วนผสมแก่ปูนขาว เนื้อก็จะเป็นประเภทเนื้อปูนแกร่ง ที่มีผิวบาง

ถ้าหากผสมปูนน้อย แต่แก่มวลสารอิทธิวัสดุ ก็จะกลายเป็นเนื้อเกสรดอกไม้ เนื้อกระแจะจันทน์ เนื้อกระยาสารท หรือถ้าส่วนผสมแก่ทั้งปูนและอิทธิวัสดุ ก็จะกลายเป็นเนื้อขนมตุ้บตั้บ

เนื้อประเภทที่กล่าวมาล้วนแต่มีผิวค่อนข้างบาง จึงเรียกว่า “ผิวหอม”

4.แป้งโรยพิมพ์ เชื่อกันว่าเป็นผงแป้งที่ใช้โรยพิมพ์ เพื่อให้เนื้อล่อนไม่ติดพิมพ์ขณะถอดพระ ทำให้เนื้อพระประทับเอาผงแป้งติดมาด้วย ถ้าหากแป้งโรยไว้มากและเนื้อพระค่อนข้างเหลว ก็จะทำให้เกิดผิวแป้งโรยพิมพ์ชนิดผิวฟู แต่ถ้าเนื้อพระหมาด ก็จะติดผงแป้งพอสมควร จัดเป็นผิวแป้งโรยพิมพ์ธรรมดา

แต่ถ้าเป็นเนื้อพระค่อนข้างเหลวเล็กน้อย และใช้แป้งโรยพิมพ์น้อย ผิวเนื้อพระด้านหน้าจะไม่ปรากฏผิวแป้ง แต่จะมีวรรณะขาวผุดผ่องกว่าผิวด้านอื่น

5.ความชื้น เป็นปัจจัยให้เกิดความเปลี่ยนแปลงของผิว ในโอกาสที่เนื้อแห้งแข็งตัวแล้ว อาจทำให้เกิดขุยหรือตุ่มติ่งต่างๆขึ้นมาตามผิวเนื้อได้

ครูตรียัมปวาย สรุปว่า อิทธิพลของผิวเป็นส่วนแสดงความเก่า ไปถึงความซึ้งทางมิติที่ 3 ของเนื้อ เป็นการพิจารณาจากภายนอกเข้าไปภายใน เป็นเครื่องบ่งชี้สำนัก ระหว่างวัดระฆังกับวัดบางขุนพรหม

หากพอเข้าใจที่มาของผิวพระสมเด็จวัดระฆัง...ที่แตกต่างบ้างแล้ว ย้อนไปอ่านอีกที ก็พบว่าองค์ในคอลัมน์ อยู่ในกรณีที่ผสมปูนน้อย เจือน้ำน้อย แต่แก่มวลสารอิทธิวัสดุ ผิวบางที่เรียกว่าผิวหอม เรียกว่าเนื้อกระแจะจันทน์

นี่คือสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่ ที่จัดเป็นองค์ที่งามและดูง่ายเป็นองค์ครูของวงการได้อีกองค์.

พลายชุมพล