ปัญหาจำนวนแม่พิมพ์ สมเด็จวัดระฆังพิมพ์เกศบัวตูม...มีกี่พิมพ์ ถึงวันนี้ก็ยังไม่มีข้อยุติ
วงการซื้อขายกัน สองแม่พิมพ์ พิมพ์ฐานสิงห์แคบ พิมพ์ฐานสิงห์กว้าง แต่จริงๆ แล้วที่ตีพิมพ์ในหนังสือมาตรฐาน ก็พอเห็น เกศบัวตูมมีมากกว่าสอง
ย้อนไปหลัก “ตรียัมปวาย” ครูท่านจำแนกไว้ ห้าพิมพ์ เขื่อง โปร่ง สันทัด ย่อม และพิมพ์เกศบัวเรียว
เฉพาะพิมพ์โปร่ง...มีภาพเล็ก (ขาวดำ) ประกอบหัวข้อที่ครูอธิบายรายละเอียด... แต่พอถึงภาพใหญ่ ครูเอาองค์พิมพ์โปร่ง (บางขุนพรหม) มาอธิบายเป็นพิมพ์สันทัด...คนอ่านอื่นอาจสับสน แต่ผมเข้าใจ
ราวๆปี 2520 เคยดูเกศบัวตูมพิมพ์โปร่งองค์จริง ในคอผู้กำกับตำรวจสมุทรสงคราม ชื่อจำไม่ได้ จำได้แต่ว่า เป็นนักเรียนกฎหมายรุ่นเดียวกับหัวหน้ากอง บ.ก.ไทยรัฐเก่าฯ ของผม คุณสมิต มานัสฤดี
ต่อมาก็เกิดมีคำเรียก พิมพ์ฏิ-ตูม ย่อมาจากคำเต็ม สังฆาฏิเกศบัวตูม ขึ้นมาอีกพิมพ์
พิมพ์นี้พบทั้งวัดระฆัง องค์มีหน้ามีตา และบางขุนพรหม มีหน้ามีตา คมชัดพอๆกัน ข้อสังเกต เส้นเกินพาดทแยงจากโคนพระ เพลาซ้าย ไปโผล่ใต้พระเพลาขวา...
เท่าที่ผมติดตามยังไม่เห็นพระปลอม ทำเส้นนี้ออกมา
และก็น่าจะเป็นพิมพ์เดียวกัน ในหนังสือบางเล่ม ก็เอาพิมพ์นี้ไปรวมกับกลุ่มพิมพ์สังฆาฏิ...ก็ไม่ว่ากัน เพราะเห็นกับตาว่า พิมพ์มาจากแม่พิมพ์เดียวกัน สุดแท้แต่เจ้าของพระ หรือวงการจะเสกสรรกันไป ขอให้เป็นพระแท้ก็พอ
ดูภาพพระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์สังฆาฏิเกศบัวตูม องค์ในคอลัมน์ องค์พระติดพิมพ์ชัด คมกริบไปทั้งองค์เอาภาพขยายใหญ่ไปทาบเทียบกันกับพิมพ์ฏิ-ตูม สองสามองค์ที่กล่าวมา ตรงกันทุกเส้นสาย
จะขาดก็แต่เส้นเกิน ทแยงพาดหน้าตัก... ที่ไม่นูนเด่นขึ้นมาเท่านั้น
...
ใครที่คุยว่าแม่พิมพ์เกศบัวตูม อย่าเพิ่งแน่ใจเกินไป พระปลอมถอดพิมพ์ได้ใกล้เคียง กระทั่งฟอร์มของหน้าตา แต่ถ้าตั้งใจพิศเพ่งอีกสัดนิด...ใช้หลักดูหน้าพระในเหรียญก็ได้ หน้าพระปลอมไม่เหมือนหน้าพระแท้
ข้อตัดสินสำคัญที่ตามมาจากแม่พิมพ์ ก็คือเรื่องเนื้อหา...องค์นี้สภาพยังดิบๆเดิมๆ แทบจะไม่ถูกมือแตะต้องเลยก็ได้ ผิวปูนขาวขุ่นส่วนองค์พระที่นูน ส่วนในพื้นผนัง ฝ้ารักสีน้ำตาลเข้มครึ่งองค์บน จางครึ่งลงล่าง
แต่หลุมร่อง ริ้วรอยธรรมชาติ รวมมวลสาร ก้อนขาว มีหลายก้อน เป็นตัวช่วยที่ดี กากดำ เม็ดแดง เห็นยากสักหน่อย เพราะผิวพระยังไม่เปิดให้เห็น
ผ่านแม่พิมพ์และเนื้อหาด้านหน้า พลิกไปด้านหลัง สะดุดตารอยปาด เป็นบั้งใหญ่ สองรอยเล็ก แต่เห็นเค้าธรรมชาติของหลังกระดาน ผสมกับหลุมร่อง รอยยุบรอยแยก ที่มีเนื้อรักฝัง ธรรมชาติสมเด็จวัดระฆังเต็มๆ
สี่มุมยังรักษาคม...ไว้บ้าง ร่อยหรอบ้างพองาม แต่กลมกลืนกันไปทั้งองค์ ไม่มีจุดสะดุดตา...ตรงไหน
พระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ฏิ-ตูม...ที่เริ่มต้นจากแม่พิมพ์ ไม่เข้าพิมพ์คุ้นตาสักพิมพ์ ก็ว่ายากแล้ว ตามด้วยสภาพพระ ดิบๆ เดิมๆ ก็ยิ่งยากขึ้นไปใหญ่
นี่ว่ากันสำหรับมือใหม่
แต่ความยากของข้อนี้ สำหรับมือเก่า ที่เห็นก็เจนตา เจนใจ องค์นี้ถือว่าง่าย มั่นใจถึงขั้นนิมนต์เข้าตลับแขวนคอเดี่ยวได้เลย
เรื่องพระแขวนคอสำหรับคนรักพระ ทั้งแม่พิมพ์ ทั้งเนื้อหา ธรรมชาติรวมๆ ผูกพันประสานกับใจเจ้าของ...เป็นหนึ่งเดียว เป็นทั้งเครื่องวัดศรัทธา วัดภูมิปัญญา ไปพร้อมๆกัน.
พลายชุมพล