ก่อนอื่นก็ขอทำความเข้าใจให้ตรงกัน หากเอ่ยคำว่า พระสมเด็จวัดระฆัง ทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก ประการแรก อย่าเผลอสับสนกับพระกรุเจดีย์เล็ก วัดใหม่อมตรส ประการต่อมา ทรงเจดีย์พิมพ์เล็กนั้น กลมกลืนอยู่กับทรงเจดีย์พิมพ์ชะลูด ซึ่งเป็นคนละ พิมพ์กัน
ข้อทักประการสอง เกิดจาก ในหนังสือปริอรรถาธิบายแห่งพระเครื่องเล่มพระสมเด็จ “ครูตรียัมปวาย” ท่านเขียนถึงพิมพ์ทรงชะลูดแต่รวมพิมพ์เล็กไว้ด้วยกัน
และ...เฉพาะพิมพ์เล็กนั้น ในแม่พิมพ์เดียวกัน ก็ยังมีความแตกต่าง ตรงคนกดพิมพ์พระให้ออกมาโย้ขวามาก โย้ขวาน้อยๆ และ ไม่โย้เลยคือ ได้พิมพ์ออกมาตรงๆ
ขอบอก! ในสัดส่วนพระปลอม...พระสมเด็จ วัดระฆังทุกพิมพ์ เขาทำได้ฝีมือใกล้เคียงมากก็จริง แต่ทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก ปลอมได้ใกล้เคียงกว่า จนพอเดาได้ว่าเซียนน้อยเซียนใหญ่สยอง เห็นแค่พิมพ์นี้ก็เมิน
เพราะเหตุนี้ทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก จึงเป็นพิมพ์ที่เปลี่ยนมือซื้อขายน้อย ปรากฏในหนังสือของวงการน้อย
ตัวอย่างทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก องค์ในคอลัมน์วันนี้ สภาพพระยังดิบๆเดิมๆ ผิวแทบไม่เปิดเลย วรรณะจึงออกขาวหม่น ไม่ผ่องใสสว่างตา
แต่ก็ชดเชยด้วยองค์ประกอบเด่นๆมากมาย เริ่มแต่องค์นี้กดติดพิมพ์คมลึกชัด...พระพักตร์ปรากฏสันพระนาสิก จมูกเป็นลำยาว แม้เม็ด พระเนตร และพระโอษฐ์จะไม่ชัดนัก แต่ก็พอ เห็นเป็นเค้า
ร่องพระอุระ ไปถึงพระอุทรเห็นรอยแยก เต็มตา แต่ที่เห็นชัดกว่า คือร่องรอยแยกพระเพลา
นี่ว่ากันถึงจุดที่เห็นกันคุ้นตา แต่ยังมีจุดที่ถ้าไม่บอก ก็ไม่รู้ “ครูตรียัมปวาย” แนะไว้ว่า ทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก มักติดส่วนพระเมาลีเป็นเจ้าจอมกระหม่อมสูง
และหากเพ่งดูต่อ ก็จะเห็นพระเกศ ค่อยๆไล่ระดับจากใหญ่ไปหาเล็ก สะบัดพลิ้วแบบคดกริช ไปจนจรดซุ้ม
...
ไม่ควรแปลกใจ ที่พระติดพิมพ์คมลึกชัด แสดงความตั้งใจคนกดแม่พิมพ์เต็มที่ ที่เห็นแนวขอบพระขนานไปกับเส้นกรอบกระจก แบบเท่าๆกันทั้งสี่ด้าน เรียกว่าสวยซ้ำสวยซ้อนก็ได้
รายละเอียดที่วิจิตรบรรจงขนาดนี้ จึงไม่แปลก ที่ผู้รู้บอกว่า เป็นฝีมือแกะแม่พิมพ์ ของหลวงวิจารเจียรไน ช่างทองราชสำนัก ช่างหลวงในช่วงเวลาที่ศิลปะรัตนโกสินทร์ งดงามลงตัวที่สุด
เทียบเคียงกับพระพุทธรูปสมัยปลาย ร.4 เชื่อมต่อ ร.5 อย่างพระพุทธอังคีรส หรือพระชุดนิรันตราย ฝีมือพระองค์เจ้าสุประดิษฐ์ก็คงได้ เวลาที่สร้างพระพุทธรูปชุดนี้ เป็นเวลาไล่เลี่ยกับการสร้างพระสมเด็จวัดระฆังพอดี
นอกจากจุดที่ติดพิมพ์ลึก ยืนยันการเป็นพระแท้ เพราะของเก๊ตามไม่ทันแล้ว ผิวพระที่สะอาดเกลี้ยง แตกลายงาอ่อนๆ ยังปรากฏฝ้ารักสีคล้ำทั้งในลายงาและในหลุมร่อง
คุณสมบัตินี้คือ ตัวช่วยสำคัญ ให้ทรงเจดีย์พิมพ์เล็กที่ทั่วๆไปดูยาก กลายเป็นพระ ดูง่าย
ทุกองค์ประกอบด้านหน้าว่าดูง่าย... เมื่อพลิกไปด้านหลัง นอกจากแนวกาบหมาก ยังปะปนด้วยหลุมร่อง เนิน ลาด สัญลักษณ์ที่เป็นธรรมชาติหลังสมเด็จวัดระฆังครบถ้วน
รวมความ เราได้เจอพระสมเด็จวัดระฆัง ทรงเจดีย์พิมพ์เล็ก ที่สวยงาม ดูง่าย เป็นองค์ครูประดับวงการอีกองค์
ข้อเสีย หึๆ! หากจะมีก็คงมีที่องค์นี้นอก จากคมชัดแล้วยังสวยงามเหนือองค์ทั่วไป องค์นี้ยังเป็นองค์น้องใหม่ ไม่มีประวัติเจ้าสัวเศรษฐีครอบครอง...แม้เป็นพระสวยดูง่ายแค่ไหน โดยจริตนิสัยคนในวงการพระ ก็ยัง “เสียว”
นี่ก็เป็นเรื่องธรรมดาของวงการ...
พระสวยดังๆบางองค์ กว่าจะผ่านบันไดเซียนมาได้ เจอกระแสเสียวเพราะความสวยมาแล้วเกือบทุกองค์.
พลายชุมพล