ดูพระนางพญา กรุวัดนางพญา พิษณุโลก พิมพ์ใหญ่เข่าโค้ง องค์นี้ครั้งแรกสะดุดใจ คิดว่าเป็นพระองค์ดังคุ้นตา ไปขโมยกันมา เพิ่งพินิจดูอีกที เอาให้แน่ เปิดหนังสือดูเทียบกับองค์อาจารย์รังสรรค์ ต่อสุวรรณ โล่งอกไปที เป็นคนละองค์
ก็แค่พระมาจากแม่พิมพ์เดียวกัน คนพิมพ์พระพิถีพิถัน ตัดกรอบลงตัวพอดีๆ พอๆกัน เนื้อพระและสีผิวออกแดงเข้มใกล้เคียงกันเท่านั้นเอง
คนรักพระนางพญารุ่นหลังๆหลายคนไม่เคยอ่านปริอรรถาธิบายแห่งพระเครื่อง เล่มพระนางพญาของตรียัมปวาย (สำนักพิมพ์คลังวิทยา) ครูท่านพิมพ์จำหน่ายก่อน พ.ศ.2500
ต้องไม่ลืมกันว่า สมเด็จวัดระฆัง พระนางพญา พระรอด พระผงสุพรรณ และพระซุ้มกอ รวมห้าองค์นั้น ก็ “ตรียัมปวาย” คนนี้ เป็นคนจัดเข้าชุด ที่รู้จักกันถึงวันนี้ เบญจภาคี
ประสบการณ์ของครู ครั้งเมื่อปลายปี 2487 เป็นทหารยศร้อยเอกอยู่พิษณุโลก ครูอยู่ในกลุ่มชาวบ้าน ลงมือขุดพระจากลานวัดนางพญาด้วยตัวเอง ครูบ่นว่า “ขุดอยู่เจ็ดวัน มือไม้พองไปหมด ไม่ได้เลยสักองค์”
ไล่เลี่ยเวลานั้น ตอนกรุตาปานแตกที่อีกริมฝั่งแม่น้ำน่าน ครูรู้จักตาปานดี ไปถึงบ้าน ได้พระนางพญาฟรีๆมาหลายองค์ ครูมีพระนางพญาตอนนั้น 60-70 องค์ แต่แจกใครต่อใครไปหมด
ที่หามาได้ในภายหลัง ตอนตั้งใจเขียนตำราพระนางพญา...ล้วนแต่เช่ามาในราคาแพง
ประสบการณ์ขั้นขุดพระมากับมือได้พระมาอยู่ในมือนับร้อยองค์ ครูจำแนกเนื้อพระนางพญา ออกเป็น 9 ชนิด
เนื้อว่าน เนื้อดินนุ่ม เนื้อดินแกร่ง เนื้ออิฐ เนื้อกระเบื้อง เนื้อยุ่ย เนื้อเกรียม (กรุวัดอินทร์) เนื้อดำ และเนื้อเขียว
พระนางพญาเข่าโค้ง องค์ในคอลัมน์ ควรเป็นเนื้อชนิดใด ในสองเนื้อ เนื้อดินนุ่ม เนื้อดินแกร่ง ลองอ่านคำอธิบายของครู แล้วค่อยตัดสิน
...
เนื้อดินนุ่ม เนื้อมีความละเอียดนุ่มนวลดีพอใช้ มีลักษณะเป็นเนื้อดินมีว่านผสมแต่เพียงเล็กน้อย จนดูลักษณะของเนื้อว่านไม่ปรากฏเมล็ดแร่ ขนาดเล็กละเอียด มีปรากฏอยู่น้อยมาก
เนื้อดินนุ่ม ยากจะอุปมากับสิ่งใดให้พอเข้าใจ วิธีเดียวที่พอจะทำได้ หาพระเครื่องดินเผาที่หาได้ง่าย พยายามอ่านความนุ่มจากเนื้อเหล่านั้น จนพอทำความเข้าใจได้ นางพญาเนื้อดินนุ่มมีลักษณะเดียวกัน
ลักษณะที่ควรจำเนื้อดินนุ่ม มี 4 ประการ เนื้อมีลักษณะดินปนว่านเล็กน้อย ผิวมัน มีความหนึกนุ่ม และปรากฏเมล็ดแร่ละเอียดน้อยที่สุด
คำว่า “หนึก” ครูอธิบายย้ำ คือเนื้อที่ดูแล้วรู้สึกนุ่ม แต่ไม่มีลักษณะอ่อนนุ่ม หรือเปียก
เนื้อดินแกร่ง ลักษณะโดยทั่วไปคล้ายเนื้อดินนุ่ม แต่ไม่นุ่มนวลเหมือนชนิดเนื้อดินนุ่ม ความละเอียดของเนื้อมีเช่นเดียวกัน แต่มักจะมีเมล็ดแร่ ขนาดปลายเมล็ดงาแทรกอยู่ตามพื้นผิว มากบ้างน้อยบ้าง บางองค์ก็แทบไม่มี
ส่วนมากของเนื้อดินแกร่ง มีผิวเป็นคราบสีนวลฉาบอยู่ตามซอก ทำให้สีเนื้อไม่เสมอกัน แต่บางองค์อาจมีผิวสม่ำเสมอ ในกรณีที่ไม่ค่อยถูกใช้
ลักษณะของเนื้อดินจะมีอนุภาคที่ละเอียด การที่รู้สึกว่าเนื้อหยาบ ก็เพราะมีเมล็ดแร่โผล่ขึ้นมา ทำให้รู้สึกสะดุดตาว่าเนื้อมีความแกร่งขึ้น
ครูย้ำว่า เนื้อดินแกร่งมีลักษณะพิจารณาศึกษาง่าย มีลักษณะเช่นเดียวกับเนื้อพระเครื่องดินเผาทั่วไป ลักษณะที่ควรจำมีสามประการ เนื้อมีความแกร่ง อนุภาคของเนื้อละเอียด มีเมล็ดแร่ขนาดละเอียดเพียงประปราย
อ่านถึงตรงนี้ ก็พอตัดสินใจได้ นางพญาพิมพ์เข่าโค้ง องค์ในคอลัมน์ เป็นพระเนื้อดินแกร่ง ที่ทุกเส้นสายลายพิมพ์ สวยคมสมบูรณ์ถือเป็นองค์ครูในวงการได้อีกองค์.
พลายชุมพล