สังฆาฏิกรุเก่า

คนเป็นพระด้วยกัน ตอบได้ทันที องค์นี้ เป็นพิมพ์สังฆาฏิ หูช้าง

พิมพ์สังฆาฏิ คนในวงการแยกเป็นสองพิมพ์ พิมพ์สังฆาฏิหูช้าง และพิมพ์สังฆาฏิไหล่ตรง

ฟังชื่อก็พอมโนตามได้ พิมพ์หูช้าง เส้นสังฆาฏิหนาใหญ่ ดูเก้งก้าง ส่วนพิมพ์ไหล่ตรง เส้นสังฆาฏิถ้าติด ก็แค่บางๆอ่อนช้อย แต่ส่วนใหญ่ไม่ติด

เรื่องแม่พิมพ์สังฆาฏิยุติได้ง่ายๆ แต่ถ้าเป็นเรื่องกรุเก่า กรุใหม่ ก็คงต้องพูดกันยาว

สมเด็จพุฒาจารย์โต วัดระฆัง ท่านสร้างพระสมเด็จชุดที่เรียก “บางขุนพรหม” นี้ เมื่อปี 2413 (หลังสร้างสมเด็จวัดระฆัง 4 ปี) สนองศรัทธา เสมียนตราด้วง ผู้ปฏิสังขรณ์วัดบางขุนพรหมใน

วัดนี้เดิมทีชื่อวัดวรามตราม ต่อมาเปลี่ยนเป็นวัดใหม่อมตรส

สร้างเสร็จแล้ว ก็บรรจุไว้ในองค์เจดีย์ หน้าพระอุโบสถ

“ตรียัมปวาย” ถ่ายทอดความจำจากผู้รู้ว่า ปี 2425 สิบปีหลังบรรจุพระ...หลังปีระกาป่วงใหญ่ มีข่าวเล่าลือว่า เอาพระสมเด็จแช่น้ำมนต์กินแล้วรักษาอหิวาต์หาย ผู้คนหาพระสมเด็จจากวัดระฆังไม่ได้แล้ว

ก็มาหาที่วัดใหม่อมตรส กระบวนการที่เรียกว่า “ตกพระ” จากช่องที่เจาะจากคอเจดีย์ ครั้งแรกในปีนั้น

หลับตานึกถึงสภาพพระ...บรรจุในองค์เจดีย์สิบปี ผิวพรรณพระที่ได้ขึ้นมายังคงเกลี้ยงเกลาผ่องใส

มีการตกพระครั้งที่สอง พ.ศ.2436 และครั้งที่สาม ปี 2550 สรุป พระสมเด็จที่ได้จากการตกพระสามครั้ง...ถูกบรรจุอยู่ในเจดีย์ นับแต่ปี 2415 ก็ 35 ปี เป็นพระที่อยู่ส่วนบนๆ สภาพขององค์พระน่าจะยังเกลี้ยงเกลา ผ่องใสกว่า พระชุดที่เปิดกรุอีก 50 ปีต่อมาในปี 2500

พระชุดที่เปิดกรุนี้เป็นพระก้นกรุ ไม่เพียงผ่านความอบอ้าวหนาวร้อนจากในกรุ ยังผ่านน้ำท่วมใหญ่ พ.ศ.2460–2485 ถึงสองครั้ง

สภาพพระที่ทางวัดแยกไว้ให้คนเช่าบูชา ส่วนใหญ่จึงเกรอะกรังไปด้วยคราบไคลตามสภาพแวดล้อมที่ผ่านกาลเวลาที่ยาวนาน

จะมีพระที่เกลี้ยงเกลาผุดผ่องอยู่บ้าง ก็จำนวนน้อยมาก ที่พบวางพิงผนังองค์เจดีย์

พระองค์เกลี้ยงเกลาเหล่านี้ จะถูกเรียก “กรุเก่า” ก็ได้ แต่คงมีความต่างจากพระที่ขึ้นจากการตกพระสามครั้งอยู่บ้าง ตรงที่ชุดตกพระถูกนำออกมาใช้ ผ่านการสัมผัสจับต้องก่อน 50 ปี

ส่วนพระที่คราบกรุเกรอะกรัง และพระที่มีการขุด แคะ ขูด หรือใช้เครื่องมือ “กรอ” ออกนั้น คือสภาพของพระที่เรียกว่า “กรุใหม่”

หลับตามโนตาม ที่มาของพระสมเด็จกรุบางขุนพรหม...ดูภาพพระสมเด็จพิมพ์สังฆาฏิ หูช้าง องค์ในคอลัมน์

สภาพเส้นสายลายพิมพ์ติดชัด ไม่ว่าองค์พระ วงแขน เส้นซุ้ม และเส้นกรอบกระจกสี่ด้าน

ปรากฏฝ้ารักที่เหลือจากลอกหรือหลุดลอกออกตามธรรมชาติ จมอยู่ในพื้นผนัง ทั้งด้านหน้าและหลัง เป็นฉากหลังขับเน้นเนื้อพระและผิว ที่เรียกว่า “ปูนนุ่ม” เห็นความซึ้งตา แบบพระสมเด็จบางขุนพรหมเต็มตา

นี่คือ สภาพพระสมเด็จบางขุนพรหม กรุเก่าที่จำแนกความแตกต่างจากกรุใหม่ได้ โดยไม่ต้องมีข้อสงสัย

เจอกรุเก่าแท้องค์ที่มีทุกองค์ประกอบลงตัวอย่างนี้ ดูให้มากๆเป็นการฝึกสายตาเอาไว้

เท่าที่ติดตามวงการ หลายเซียนยังสับสนกับกรุเก่า กรุใหม่ ไปจนถึงพระสมเด็จวัดระฆังฝากกรุบางขุนพรหม หรือที่เรียกว่า “พระสองคลอง” อยู่ไม่น้อย.

พลายชุมพล