เปิดความหมาย "ฉัตร 9 ชั้น" เหนือพระโกศพระบรมศพ "สมเด็จพระพันปีหลวง"

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ถวายพระเศวตฉัตร 9 ชั้น กางกั้นพระโกศพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท 

horoscope ไทยรัฐออนไลน์ เปิดความหมาย "พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร" สัญลักษณ์สูงสุดแห่งพระบรมราชอิสริยยศ ที่ในหลวงรัชกาลที่ 10 ถวายพระเกียรติยศสูงสุด และเป็นการแสดงพระกตัญญูต่อพระราชมารดา ผู้ทรงพระคุณต่อทั้งส่วนพระองค์ และต่อแผ่นดินไทยอีกด้วย 

พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร

คือ สัญลักษณ์สูงสุดแห่งพระบรมราชอิสริยยศ

พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร (อ่านว่า พระ-นบ-พะ-ปะ-ดน-มะ-หา-สะ-เหฺวด-ตะ-ฉัด) หรือเรียกสั้น ๆ ว่า พระมหาเศวตฉัตร หรือ ฉัตร 9 ชั้น คือเครื่องสูงที่เป็นสัญลักษณ์แสดงถึง พระบรมราชอิสริยยศ และความเป็น พระมหากษัตริย์โดยสมบูรณ์ แห่งประเทศไทย

ความหมาย พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร

• พระ (คำนำหน้าแสดงความยกย่อง)
• นพปฏล (นพะ แปลว่า เก้า, ปฏล แปลว่า ชั้น) รวมกันคือ เก้าชั้น
• มหา แปลว่า ใหญ่, ยิ่งใหญ่
• เศวต (สะ-เหวด) แปลว่า ขาว
• ฉัตร คือ ร่มซ้อนกันเป็นชั้น ๆ

ดังนั้น โดยรวมจึงหมายถึง ฉัตรสีขาวเก้าชั้นอันยิ่งใหญ่ (The Great White Nine-tiered Umbrella of State)

ลักษณะของพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร

• เป็นฉัตร 9 ชั้น ทำด้วยผ้าขาว มีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อนกัน 3 ชั้น ห้อยอุบะจำปาทอง
• ยอดฉัตรรูปแหลมทรงเจดีย์
• จัดเป็นเครื่องสูงประเภทหนึ่ง และเป็น เครื่องราชกกุธภัณฑ์ (หนึ่งในห้าของเครื่องหมายแห่งความเป็นพระราชา) ที่สำคัญยิ่งกว่าสิ่งอื่นใด

ความสำคัญและความเกี่ยวข้อง

1. เครื่องหมายสูงสุดแห่งพระมหากษัตริย์

พระนพปฎลมหาเศวตฉัตรถือเป็น เครื่องราชกกุธภัณฑ์ ที่สำคัญที่สุด และเป็นสัญลักษณ์ที่แสดงว่าพระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์โดยสมบูรณ์ตามพระราชประเพณี ซึ่งจะทรงได้รับพระราชทานและกางกั้นเหนือพระที่นั่งในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเท่านั้น พระมหากษัตริย์พระองค์ใหม่จะยังไม่ทรงได้รับการยอมรับอย่างสมบูรณ์ จนกว่าจะได้ผ่านพระราชพิธีบรมราชาภิเษกและประทับภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร

2. ประดิษฐานในสถานที่สำคัญ

ฉัตร 9 ชั้นนี้จะประดิษฐานอยู่เหนือพระแท่นราชบัลลังก์ หรือพระแท่นที่ประทับในพระที่นั่งสำคัญต่าง ๆ ของพระบรมมหาราชวังและพระราชฐานอื่น ๆ แสดงถึงพระราชอำนาจและพระบรมเดชานุภาพที่แผ่ไพศาลไปทั่วทุกทิศ เช่น

• เหนือพระที่นั่งภัทรบิฐ ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ (ที่ประทับรับเครื่องราชกกุธภัณฑ์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก)
• เหนือพระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์ ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหศูรยพิมาน
• เหนือพระแท่นราชบรรจถรณ์ (ที่บรรทม) ในพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน

3. ความเชื่อเปรียบเสมือนศูนย์กลางจักรวาล

ตามคติโบราณ ฉัตร นั้นถือเป็นของสูงที่เปรียบเสมือน สวรรค์ ซึ่งเป็นศูนย์รวมแห่งจักรวาล การที่ฉัตรมีชั้นลดหลั่นกันขึ้นไปถึง 9 ชั้น (ในขณะที่ฉัตรสำหรับพระราชวงศ์ชั้นอื่น ๆ มี 7 ชั้น หรือ 5 ชั้น) ก็เป็นการสื่อถึงพระราชฐานะอันสูงส่งเหนือกว่าบุคคลอื่นใดในแผ่นดิน

4. ความศักดิ์สิทธิ์และการสืบทอด

ตามธรรมเนียมโบราณจะไม่มีการลดพระนพปฎลมหาเศวตฉัตรลงจากที่ประดิษฐาน โดยเด็ดขาด เว้นแต่เมื่อมีการเปลี่ยนแผ่นดินหรือมีเหตุจำเป็นในการบูรณะปฏิสังขรณ์เท่านั้น และเมื่อนำกลับไปตั้งที่เดิมก็ต้องทำเป็นพิธี มีฤกษ์และสมโภช แสดงให้เห็นถึงความศักดิ์สิทธิ์และบทบาทในการสืบทอดราชประเพณีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์

ทั้งนี้การที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญ พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร (ฉัตร ๙ ชั้น) มาถวายกางกั้นพระโกศพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท มีความหมายสำคัญ 3 ประการ

1. พระเกียรติยศสูงสุดเทียบเท่ากษัตริย์ โดยปกติ ฉัตร 9 ชั้น เป็น เครื่องราชกกุธภัณฑ์ สูงสุดที่ใช้เฉพาะสำหรับ พระมหากษัตริย์ ที่ผ่านพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเท่านั้น การถวายนี้จึงเป็นการ ยกย่องและถวายพระเกียรติยศสูงสุด แด่พระบรมราชชนนีพันปีหลวงในฐานะ "แม่แห่งแผ่นดิน" และผู้ทรงคุณูปการอย่างยิ่งต่อชาติ

2. สัญลักษณ์แห่งพระกตัญญูตา เป็นการแสดงออกถึง พระกตัญญูตาและพระราชศรัทธา อันยิ่งใหญ่ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อพระราชมารดา

3. ความหมายทางคติ  ฉัตร 9 ชั้น คือ สัญลักษณ์ของจักรวาลและสวรรค์ ตามคติโบราณ ซึ่งหมายถึงพระบารมีอันยิ่งใหญ่และสถานะอันสูงส่งเหนือกว่าบุคคลใด ๆ ในแผ่นดิน นั่นเอง 

ภาพและข้อมูล :  พิกุลบรรณศาลา