ทรงคุณค่าจริง จนได้รับการขึ้นทะเบียนเรียบร้อยแล้วให้เป็น มรดกภาพยนตร์ของชาติไทย จากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) กับหนังเก่าแก่เรื่อง ทองปาน ได้โอกาสดีหวนคืนสู่จอให้แฟนหนังได้พิสูจน์ชัดๆ อีกครั้งแล้วที่โรงหนังสุดชิคแห่งใหม่ของประเทศไทยที่ Cinema Oasis อยู่ในซอยสุขุมวิท 43 กรุงเทพฯ ที่บริหารงานโดย อิ๋ง สมานรัชฎ์ กาญจนะวณิชย์ กับ มานิต ศรีวานิชภูมิ สองคนทำหนังที่รักหนังไทยสุดชีวิตด้วยหัวใจ
ช่วงที่หนังทำเสร็จใหม่ๆ หลายคนยังไม่เกิด ทองปาน เป็นหนังเก่ามากๆ ทำเสร็จตั้งแต่ปี 2519 นักร้องดัง หงา คาราวาน สุรชัย จันทิมาธร ได้ร่วมเป็นหนึ่งในผู้กำกับ ร้องเพลงประกอบ และได้ร่วมแสดงอีกด้วย ยังมีอีกสามผู้กำกับร่วมคือ ไพจง ไหลสกุล, หง่าว ยุทธนา มุกดาสนิท, รัศมี เผ่าเหลืองทอง หนังทองปาน โดนผู้มีอำนาจในยุคนั้น สั่งห้ามฉายในไทย จึงได้ออกไปฉายครั้งแรกใน เทศกาลภาพยนตร์ลอนดอน (London Film Festival) ดีเด่นแทงใจจริงจนได้รับรางวัลเกียรติยศ (Outstanding Film of Southeast Asia)
ทองปาน เป็นหนังสะท้อนชะตากรรมชีวิตของชาวบ้านจนๆ ที่ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อน เป็นวงจรจนเจ็บที่อยู่คู่กับสังคมไทยมาหลายยุคหลายสมัยแล้ว ถึงแม้จะเป็นหนังเก่าขาวดำ แต่เนื้อหาประเด็นจิกกัดเสียดสีในหนัง ยังคงเป็นปัญหาซ้ำซากในสังคมไทยเรา
นักร้องเพื่อชีวิตรุ่นเก๋า หงา คาราวาน ย้อนความทรงจำ "หนังทองปาน ผมก็ร่วมช่วยกำกับให้ด้วย พูดตรงๆ ตอนทำฝีมือยังอ่อน แต่เรื่องราวมันมีเสน่ห์ ผมเพิ่งได้ดูหนังเต็มๆ ที่เมืองไทเป ไต้หวัน เพราะเขาติดต่อนำหนังทองปานไปฉาย และเชิญผมไปร้องเพลงโชว์ด้วย เมื่อไม่กี่เดือนที่ผ่านมานี้เอง ก็เลยได้ดูจริงจัง อีกอย่างผมเป็นคนที่ไม่กล้า กลับไปดูงานของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นงานเพลงหรือคอนเสิร์ต ก็จะไม่กลับไปดูอีก"
...
หนังโดนแบนนานมาก? "ไม่ได้โดนแบน คือไม่ให้ฉายเลย ต้องไปฉายเมืองนอก ช่วงที่หนังทำเสร็จแล้ว ผมก็ไม่ได้ดูเลย เพราะต้องรีบเข้าป่าทั้งแก๊งเลย โดนลูกปืนไล่หลัง ก็มีความกลัวเหมือนกัน (ปัญหาการเมือง)" พี่หงาจำได้มั้ย เข้าป่าไปปีไหน? "เข้าป่าปี 2519 เดือนตุลาคม ผมไม่อยากจะพูด (เรื่องการเมือง) ให้เขาสนใจเรื่องหนังดีกว่า"
"ผมจำได้ว่าได้ค่าตัว 8,000 บาท สมัยนั้นถือว่าสูงมาก (หัวเราะ) ภาพที่เราเห็นในหนังว่าเก่าแล้ว จริงๆ เราทำให้ย้อนภาพเมืองไทยไปในอดีตอีกหลายๆ ปีเลย คนเล่นหนังเรื่องนี้ตายไปหลายคนแล้ว (ยิ้ม) คนอ้วนๆ ที่เล่นเป็นนายอำเภอ ก็ตายแล้ว นางเอกก็ตายแล้ว คนที่เล่นเป็นชาวบ้านก็ตายหลายคนแล้ว เหลือแต่เราหรือเปล่า (หัวเราะ)"
ด้านผู้กำกับร่วมอีกคนจากหนังทองปาน ไพจง ไหลสกุล ที่ได้ร่วมเล่นด้วยเป็นนางร้ายในหนัง ได้กล่าวเสริมไว้ว่า "เรานำชีวิตจริงของชาวบ้านเชียงคาน เลย มานำเสนอ คุณทองใบ ทองเปาด์ (ทนายนักต่อสู้ รางวัลแมกไซไซ) ดูหนังจบแล้วเข้ามาบอกกับเราว่า ดูแล้วร้องไห้เลย เราไม่คาดคิดเลยว่า หนังที่เราทำออกมาจะส่งผลกับคนดูได้มากขนาดนี้ ที่ผ่านมามีหลายๆ ที่นำหนังเรา ไปให้นักศึกษาที่ต่างประเทศ ได้เรียนรู้ศึกษาวิถีชีวิตของคนไทยในอดีต นักแสดงที่เล่นเป็นพระเอกทองปาน เราไปหาเจอเป็นชาวบ้านที่อำเภอบัวใหญ่ โคราช เขาเคยเป็นนักมวยจริงๆ มาก่อน แล้วเลิกต่อยมวย หลังจากเล่นเรื่องทองปานแล้ว เขาก็ไปเป็นพระเอกต่อในหนังเรื่องลูกอีสาน".
...
...