คนส่วนใหญ่ จะรู้จักเฉพาะลูกจากที่ทำสำเร็จวางขายคู่กับน้ำแข็งไสใส่น้ำเชื่อมเพิ่มน้ำแดงและนมสดราดลงไป รับประทานช่วงฤดูร้อน หวานอร่อยชื่นใจดีมาก แต่น้อยคนนักจะรู้ว่าต้น “จาก” เป็นอย่างไร และมีประโยชน์อื่นอีกมากมายคือ ผลอ่อนผ่าเอาเนื้อในมีลักษณะเหมือนลูกชิดจีนกินเป็นผักใช้แกงจืดได้ ส่วนหัวของผลอ่อนมีรสหวานกินได้เช่นกัน แต่ถ้าแก่จัดรสชาติจะฝาดกินไม่ได้ หากนำเนื้อในผลไปเชื่อมให้มีรสหวานนิยมรับประทานกันอย่างแพร่หลาย เรียกว่า “ลูกจาก” เหมือนลูกชิดจีนทุกอย่าง ทำให้บางคนเข้าใจผิดเรียก “ลูกจาก” เป็นลูกชิดก็มี ใบอ่อนที่แทงขึ้นจากหน่อลอกตากแดดใช้มวนบุหรี่สูบได้ เรียกว่าบุหรี่ใบจาก สมัยก่อนนิยมกันมาก ใบแก่ตัดเย็บติดกันเป็นตับๆ ใช้มุงหลังคาบ้านดีมาก งวงหรือจั่นต้น “จาก” ตัดแล้วใช้ภาชนะรองเอาน้ำหวาน เรียกว่า “น้ำตาลจาก” งวงหรือจั่นจาก ทุบให้แตกเป็นฝอยๆ ทำเป็น แส้ปัดยุงหรือแมลงวัน สะโพกจาก (กาบใหญ่) ตากแห้งเป็นฟืนจุดไฟแรงและดีมาก
จาก หรือ NIPA FRUTICANS, WURMB อยู่ในวงศ์ PALMAE เป็นไม้ยืนต้น มีลำต้นหรือเหง้าใต้ดิน แตกต้นเป็นกอใหญ่ ก้านใบโผล่ขึ้นเหนือดิน ใบเป็นใบประกอบแบนขนนก ออกตรงกันข้ามเหมือนกับใบมะพร้าว ใต้ใบมีปื้นสีขาวนวลคล้ายแป้ง เป็นไม้ชอบขึ้นตามริมแม่น้ำลำคลองที่มีน้ำทะเลท่วมถึงหรือที่ลุ่มใกล้ทะเลและป่าชายเลน ดอกออกเป็นช่อ ดอกตัวผู้เป็นสีเหลือง มีก้านดอกยาวสีน้ำตาล ดอกตัวเมียเป็นช่อกลม ก้านช่อดอกสั้น “ผล” เป็นทะลายขนาดใหญ่ เป็นผลรวมมีผลย่อยจำนวนมากเรียงกันหนาแน่น รูปทรงกลม ก้านผลมีหนามแหลมสั้น ผลย่อยเมื่อแก่จัดเปลือกเป็นสีน้ำตาลชัดเจน เนื้อในผลเป็นสีขาวเรียกว่า “ลูกจาก” นำไปเชื่อมรสชาติหวานรับประทานอร่อยมาก ขยายพันธุ์ด้วยหน่อ ทางสมุนไพร ใบปรุงเป็นยาแก้ลมต่างๆ ขับเสมหะดับพิษทั้งปวง น้ำตาลจาก สมานริดสีดวงทวารได้ เคยมีต้นขายที่ ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสฯ แต่ปัจจุบันไม่พบแล้วครับ.
...
“นายเกษตร”