นับเป็นราชประเพณีสืบทอดมาแต่โบราณกาล ที่พระมหากษัตริย์ไทยจะพระราชทาน เครื่องยศ แก่พระบรมวงศานุวงศ์ เสนาบดี ขุนนางผู้ใหญ่ และเหล่าข้าราชบริพาร เพื่อเป็นบำเหน็จความดีความชอบตอบแทนในความเสียสละ ที่ทุ่มเททำงานเพื่อชาติและแผ่นดิน โดยการเลื่อนขั้น เลื่อนยศ และตำแหน่งของข้าราชการสมัยก่อน เป็นสิ่งที่ได้มายากยิ่ง แตกต่างจากยุคปัจจุบันที่เต็มไปด้วยเส้นสาย จึงถือเป็นเกียรติยศอันน่าภาคภูมิใจ
“เครื่องยศ” จัดสร้างด้วยวัสดุหลากหลายประเภทตามฐานันดรศักดิ์ และตำแหน่งของผู้ได้รับพระราชทาน มีการตกแต่งลวดลายวิจิตรบรรจงตามลำดับชั้นยศ ด้วยฝีมือช่างโบราณ เมื่อมีงานสำคัญๆก็จะเป็นโอกาสดีให้นำเครื่องยศออกมาตั้ง โชว์เพื่อเป็นเกียรติยศ ขณะเดียวกัน ยังสามารถนำมาใช้สอยต่อหน้าพระพักตร์ภายในท้องพระโรงด้วย ปัจจุบันการพระราชทานเครื่องยศ และเครื่องราชอิสริยยศจะจำกัด เฉพาะในหมู่พระบรมวงศานุวงศ์ชั้นสูง เพื่อเป็นเครื่องประกอบพระอิสริยศักดิ์ ในโอกาสที่ได้รับการสถาปนาพระอิสริยศักดิ์สูงขึ้น ตลอดจนพระราชทานแก่ผู้ได้รับเครื่องอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า บันทึกภาพไว้เป็นเกียรติแก่วงศ์ตระกูล
...
ตามตำราการจัดสร้าง “เครื่องยศ” ได้จำแนกประเภทไว้ 7 หมวดหลักๆ คือ หมวดที่ 1 เครื่องสิริมงคล เป็นเครื่องยศที่พระมหากษัตริย์พระราชทานให้ บุคคลผู้มีตำแหน่งสำคัญในการบริหารบ้านเมือง และบุคคลสำคัญต่างๆ เพื่อความเป็นสิริมงคล เช่น ตะกรุดทองคำลงยาประดับเพชร, แหวนนพรัตน์ และประคำ 108 เม็ด หมวดที่ 2 ศิราภรณ์ เป็นเครื่องยศที่พระราชทานให้เฉพาะเจ้านายในขัตติยราชสกุล และผู้มีอิสริยศักดิ์สูง สำหรับเป็นเครื่องประดับศีรษะบ่งบอกยศตำแหน่ง เช่น พระมงกุฎ, พระชฎา, พระมาลา และหมวกทรงประพาล โดยพระมงกุฎและพระชฎาจะพระราชทานให้เฉพาะพระโอรสและพระธิดาใน องค์พระมหากษัตริย์ หมวดที่ 3 เครื่องภูษณาภรณ์ พระราชทานสำหรับเป็นเครื่องแต่งกายเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในพระราช พิธีสำคัญ หรือพระราชทานแก่ผู้ที่มีความดีความชอบในราชการ สงคราม เช่น เสื้อครุย, เสื้อทรงประพาส, เสื้อเข้มขาบ, ผ้านุ่งแบบต่างๆ และรัดประคด
หมวดที่ 4 เครื่องศาสตราวุธ พระราชทานสำหรับเป็นเครื่องพิชัยสงคราม ให้เฉพาะเจ้านายฝ่ายหน้าและข้าราชบริพารที่เป็นบุรุษ มีอาทิ ดาบ, กระบี่, หอก, ง้าว และปืน หมวดที่ 5 เครื่องอุปโภค เป็นเครื่องอิสริยยศที่พระราชทานให้พระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง และข้าราชบริพารทั้งฝ่ายหน้า และฝ่ายใน สำหรับเป็นเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น พานพระศรี, หีบพระศรี, กระโถน, กาน้ำ, คนโทน้ำ, พานรองกาน้ำ และขันน้ำล้างหน้า หมวดที่ 6 เครื่องสูง เป็นเครื่องอิสริยยศพระราชทานเป็นเครื่องประกอบเกียรติยศในพิธี ต่างๆ รวมทั้งใช้ในขบวนแห่ หรือแขวนประกอบเกียรติยศศพ เช่น ฉัตร, สัปทน, กรรชิง, บังสูรย์, บังแทรก, จามร, กลด, พัดโบก และธงทิว สำหรับ หมวดที่ 7 ยานพาหนะ พระราชทานเป็นเครื่องประกอบเกียรติยศในการสัญจร ได้แก่ เสลี่ยง, แคร่กัญญา และเรือกัญญา
เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนได้ร่วมสืบสานตำนานเครื่องยศแห่งกรุง รัตนโกสินทร์ ทางกรมธนารักษ์ ได้จัดงาน เทิดพระเกียรติ 84 พรรษา ราชาแห่งแผ่นดิน เปิดให้ประชาชนทั่ว ไปได้เข้าชม การแสดงเครื่องยศชั้นเจ้าฟ้า, เครื่องยศระดับพระจุลจอมเกล้า และเหรียญ หายาก ณ ศาลาเครื่องราชอิสริยยศ, เครื่องราชอิสริยาภรณ์ และเหรียญกษาปณ์ ภายในพระบรมมหาราชวัง ระหว่างวันที่ 15-19 มิ.ย.นี้ สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม โทร.0-2278-5641 หรือ www.treasury.go.th
...
