นิ่วเป็นโรคที่เกิดได้หลายระบบในร่างกาย เช่น นิ่วในถุงน้ำดี นิ่วในระบบปัสสาวะ นิ่วในน้ำลาย แต่ในที่นี้โรคนิ่วจะหมายถึง “นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ” เท่านั้น ซึ่งสามารถแบ่งย่อยออกเป็นนิ่วในไต นิ่วในท่อไต และนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
กลไกการเกิดโรค
“นิ่ว” เกิดจากการที่มีแร่ธาตุต่างๆ ในปัสสาวะรวมตัวกันและจับตัวเป็นก้อน และเกิดการอุดตันตามส่วนต่างๆ ของระบบทางเดินปัสสาวะ หากไม่รีบรักษาจะทำให้เกิดการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ การทำงานของไตลดลง เกิดภาวะไตวายและอาจทำให้คนไข้เสียชีวิตได้
ชนิดของนิ่ว
@ นิ่วกรดยูริก พบบ่อยในภาคกลาง โดยเป็นนิ่วที่มีขนาดเล็ก แต่หากเกิดการอุดตันที่บริเวณต่างๆ ของทางเดินปัสสาวะ ก็ทำให้คนไข้มีอาการปวดได้
@ นิ่วแคลเซียมฟอสเฟต แคลเซียมออกซาเลต ซึ่งมักเป็นนิ่วขนาดใหญ่ และพบมากทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ แต่ด้วยวิวัฒนาการของการแพทย์ทางศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะในปัจจุบันมีความทันสมัยขึ้น ทำให้แพทย์สามารถรักษานิ่วขนาดใหญ่ที่พบในแถบนี้ได้ดีขึ้น ประกอบกับคนรุ่นใหม่มีความรู้มากขึ้น รักและใส่ใจในสุขภาพ โอกาสเป็นโรคนิ่วก็น้อยลงตามไปด้วย
...
สาเหตุ
ปัจจุบันยังไม่พบสาเหตุการเกิดโรคนิ่วที่แน่ชัด แต่อาจเกิดจากปัจจัยหลายๆ อย่างที่ทำให้เกิดโรคนิ่ว เช่น โรคทางไต ส่งผลให้การกรองปัสสาวะทำได้ไม่ดี หรือต่อมพาราไทรอยด์มีปัญหา ส่งผลให้มีแคลเซียมในปัสสาวะมากเกินไป
อาการ
ส่วนใหญ่คนไข้จะมาด้วยอาการปวดแบบบิดๆ และจะปวดค่อนข้างรุนแรง บางรายปัสสาวะเป็นเลือด หรือบางกรณีก็มีไข้และปวดเอวร่วมด้วย
การวินิจฉัย
แพทย์จะซักประวัติเบื้องต้น ตรวจปัสสาวะ เอกซเรย์ไต ก็สามารถวินิจฉัยโรคได้ ซึ่งปัจจุบันการตรวจวินิจฉัยด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT Scan) ทำให้การสืบค้นนิ่วเป็นไปอย่างถูกต้องและแม่นยำมากขึ้น
การรักษา
การรักษาโรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะมีด้วยกันหลายวิธี ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดและตำแหน่งของนิ่ว โดยมีวิธีการที่แตกต่างกันออกไป ดังนี้
1.การรักษาด้วยยา ส่วนใหญ่จะได้ผลกับนิ่วกรดยูริก เพราะเป็นนิ่วที่มีขนาดเล็ก โดยใช้ยาเพื่อเข้าไปทำให้นิ่วละลาย
2.การสลายนิ่ว ใช้รักษานิ่วที่มีขนาดประมาณ 2-3 เซนติเมตร และเป็นนิ่วในไตหรือท่อไต การรักษาจึงจะได้ผลดี ทำโดยการใช้คลื่นเสียงความถี่สูงที่มีความจำเพาะ ทำให้เกิดแรงกระแทกที่ก้อนนิ่ว ทำให้เกิดรอยร้าวจนแตกเป็นผงในที่สุด ผงนิ่วจะหลุดไหลออกมาพร้อมน้ำปัสสาวะ
3.การผ่าตัดโดยการส่องกล้อง เข้าไปกรอนิ่ว ขบ เพื่อให้ก้อนนิ่วแตก เหมาะสำหรับนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ และนิ่วในไตที่มีขนาดใหญ่กว่า 2 เซนติเมตร
4.การผ่าตัดโดยการเจาะหน้าท้อง ใช้กับการรักษานิ่วในกระเพาะปัสสาวะที่มีขนาดใหญ่กว่า 2 เซนติเมตร
การป้องกัน
• ดื่มน้ำวันละ 1.5-2 ลิตร หรือมากกว่า 8 แก้วต่อวัน เพื่อลดโอกาสการก่อผลึกนิ่วในระบบปัสสาวะ
• ลดอาหารที่มีกรดยูริกสูง ได้แก่ หนังสัตว์ปีก ตับ ปลาซาร์ดีน อาหารทะเล
• คนไข้ที่เป็นโรคไต ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำให้แร่ธาตุในปัสสาวะมีความสมดุล
แหล่งข้อมูล
รศ.นพ.วิสูตร คงเจริญสมบัติ หัวหน้าสาขาวิชาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล