นักวิจัย มช.พบ "เห็ดทรัฟเฟิล" ในป่าของเชียงใหม่ ล้มทฤษฎี "ไม่ได้มีแค่เมืองหนาว"

ขอบคุณภาพประกอบ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

นักวิจัย มช.พบเห็ดทรัฟเฟิลในไทย เมื่อ 6 ปีก่อน คือ 'เห็ดทรัฟเฟิล ขาวเทพสุคนธ์' สายพันธุ์ใหม่ของโลก รวมทั้งเห็ดทรัฟเฟิลขาวอิตาเลียน ที่มีราคาแพงถึง กก.ละ 160,000 บาท ล้มความเชื่อที่ไม่ได้มีแค่เมืองหนาว สู่ความสำเร็จในการพบเห็ดราใหม่ๆ อีกมากมายโดยคนไทย

เมื่อไม่นานมานี้ ที่เฟซบุ๊ก มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ TikTok ของ มช.ได้เผยแพร่คลิป "มช.ค้นพบเห็ดทรัฟเฟิลที่แรกในไทย มช.ค้นพบเห็ดทรัฟเฟิล ที่แรกในไทย โดยนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่" โดย ดร.นครินทร์ สุวรรณราช นักวิจัยศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายของจุลินทรีย์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มาถ่ายทอดเรืองราว การค้นพบเห็ดทรัฟเฟิลครั้งแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เมื่อครั้งเดินทางไปเก็บตัวอย่างเห็ดในป่าของ จ.เชียงใหม่

ดร.นครินทร์ เล่าว่า การค้นพบครั้งนี้ ไม่ได้เจอโดยตรงแต่เป็นความบังเอิญที่ไปเจอ โดยบริเวณที่ไปเก็บเห็ดที่ลาดชันทำให้ ดร.จตุรงค์ คำหล้า 1 ในทีมนักวิจัย ไถลลงไปปลายเท้าไปพบก้อนสีน้ำตาลที่ตัดกับก้อนหินและรากไม้ จึงเก็บมาด้วยความสงสัยว่าเป็นอะไรก่อนนำใส่กระเป๋าเสื้อไว้ พบกลับมาถึงห้องแล็บ ก็จัดการเก็บตัวอย่างเห็ดที่ได้มา ก็เอะใจว่ายังมีตัวอย่างอีกอันในกระเป๋าเสื้อจึงหยิบมา ดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ ก็พบว่าสปอร์ของเห็ดมีอยู่ในถุง ลักษณะตรงกับเห็ดทรัฟเฟิล จึงตัดสินใจทำการตรวจดีเอ็นเอ เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ทางพันธุกรรมเพื่อดูว่า เห็ดชนิดนั้นมีลำดับพันธุกรรมเป็นอย่างไร 

"การค้นพบครั้งนี้ทำให้ล้มล้างทฤษฎีที่เชื่อว่าเห็ดทรัฟเฟิลมีแค่ในเมืองหนาว แต่ในบ้านเราเป็นพื้นที่เขตร้อนชื้นหรือทรอปิคอลที่แรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ค้นพบทรัฟเฟิลเช่นกัน และจากการศึกษาองค์ประกอบต่างๆ พบว่ามันคล้ายทรัฟฟเฟิล สิ่งเหล่านี้ทำให้เกิดองค์ความรู้ใหม่ๆ อาจารย์ด้านเห็ดราวิทยาก็จะมาของยืมตัวอย่างขอภาพ ถ่ายไปใช้ประกอบการสอน เด็กรุ่นใหม่ๆ ที่ไม่รู้จักสัณฐานวิทยาของทรัฟเฟิลก็จะมายืมตัวอย่างไปดูศึกษา" นักวิจัยด้านเห็ดรา ม.เชียงใหม่ กล่าว

ดร.นครินทร์ กล่าวต่อว่า นับจากตอนนั้นจนถึงวันนี้ ก็เข้าปีที่ 6 แล้วเราได้ต่อยอดไปสู่การเพาะเลี้ยงซึ่งทั่วโลกก็ยังไม่มีข้อมูลในเรื่องการเพาะเลี้ยงทรัฟเฟิลเลย เพราะมีข้อจำกัดเรื่องสารอาหาร เราก็พยายามคิดสูตรอาหารเพื่อเพาะเห็ดทรัฟเฟิลขึ้นมา แล้วก็จะพยายามทำให้เกิดสภาวะการอยู่อาศัยร่วมกันกับต้นกำลังเสือโคร่งที่เราพบ เพื่อให้อยู่ในสภาวะไมคอร์ไรซา (Mycorrhiza) หรือเป็นการอยู่ร่วมกันแบบภาวะพึ่งพากันระหว่างฟังไจและรากพืช เพื่อนำต้นไม้เหล่านี้ไปปลูกเพื่อสร้างเมืองสีเขียวให้มากขึ้นต่อไป

ทั้งนี้การค้นพบเมื่อ 6 ปีที่แล้ว ทางทีมนักวิจัย มีความมุ่งมั่นที่จะศึกษาพัฒนาการทำฟาร์มเพาะเห็ดทรัฟเฟิล เพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับวงการเกษตรกรรมไทย ซึ่งในอนาคต อาชีพนักเพาะพันธุ์เห็ดทรัฟเฟิล หรือเจ้าของฟาร์มเห็ดทรัฟเฟิล อาจกลายเป็นอาชีพใหม่ และประเทศไทยอาจจะกลายเป็นอีกหนึ่งประเทศ ที่สามารถผลิตเห็ดที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงที่สุดเข้าสู่ตลาดโลก เพราะเห็ดทรัฟเฟิลเปรียบได้ดั่ง "ทองคำแห่งผืนป่า" เพราะลักษณะพิเศษอีกอย่างของเห็ดทรัฟเฟิล คือ มีกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์ จนทำให้มันได้ไปประดับตกแต่งอยู่ตามเมนูอาหารระดับมิชลินสตาร์มากมายหลากหลายชนิด

นอกจากนี้ ศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายของจุลินทรีย์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ยังได้มีผลงานวิจัยอีกมากมายที่เกี่ยวข้องกับเห็ดในไทย อาทิ การค้นพบราในหินชนิดใหม่ของโลก รวมทั้งการจำแนกเห็ดระโงกที่สามารถรับประทานได้ 4 ชนิด เป็นต้น

ภาคผนวก

เห็ดทรัฟเฟิล เป็นเห็ดที่มีความพิเศษและแตกต่างจากเห็ดที่เรารับประทานกันโดยทั่วไป อย่างเห็ดหอม เห็ดฟาง หรือเห็ดออรินจิ โดยเห็ดเหล่านี้ จะเจริญเติบโตอยู่ตามขอนไม้ หรือซากใบไม้ต่างๆ แต่เห็ดทรัฟเฟิล จะเจริญเติบโตอยู่ใต้ดิน ตามรากต้นไม้บางชนิดเท่านั้น หน้าที่ของเห็ดทั้งสองกลุ่มนี้ ก็มีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง คือ เห็ดชนิดอื่นจะทำหน้าที่ย่อยสลายซาก แต่เห็ดทรัฟเฟิล กลับทำหน้าที่ดูดซึมสารอาหารในดินให้กับพืชที่มันอาศัยอยู่ด้วย

ต้นกำลังเสือโคร่ง เป็นพันธุ์ไม้ ที่มีถิ่นกำเนิดในไทย และเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดน่าน กำลังพญาเสือโคร่ง เป็นพันธุ์ไม้ที่พบขึ้นในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 800-1,800 เมตร และพบในบางประเทศของทวีปเอเชีย ยุโรป อเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้ ไม้เนื้อแข็ง ทนทาน นิยมใช้ในงานก่อสร้าง เปลือกมีน้ำมันหอม มีฤทธ์เป็นยา ใช้ทำเหล้า ใบใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์ เปลือกต้นใช้ขับลมในลำไส้ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย เปลือกต้นใช้ดองเหล้าเป็นยาสมุนไพร 

สภาวะไมคอร์ไรซา เป็นความสัมพันธ์ระหว่างรากับระบบรากของพืชชั้นสูง โดยรานั้นต้องไม่ใช่ราที่เป็นสาเหตุของโรคพืช ส่วนรากพืชต้องเป็นรากที่มีอายุน้อย การอยู่ร่วมกันนี้เป็นการอยู่ร่วมกันแบบพึ่งพาอาศัยกัน เอื้ออำนวยประโยชน์ซึ่งกันและกัน (symbiosis) เซลล์ของรากพืชและราสามารถถ่ายทอดอาหารให้กันและกันได้ ต้นพืชได้รับน้ำและแร่ธาตุที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตจากรา ส่วนราได้รับสารอาหารจากต้นพืชผ่านมาทางระบบราก เช่น พวกแป้ง น้ำตาล โปรตีน และวิตามินต่างๆ นอกจากนี้ราไมคอร์ไรซายังช่วยป้องกันรากพืชจากการเข้าทำลายของเชื้อโรคด้วย สปอร์ของราไมคอร์ไรซาจะมีอยู่ทั่วๆ ไปในดิน